به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، این روزها، بسیاری از فروشندگان و ناشران عادت کردند کتاب را با تخفیف بفروشند. بخشی از ناشران، کتابشان را با تخفیف و گاه ارسال رایگان می‌فروشند. برخی فروشگاه‌های اینترنتی کتاب، تخفیف دائم دارند و به بهانه‌های مختلف درصد تخفیف را بالاتر می‌برند. ارائه تخفیف‌های نمایشگاهی و حمایتی هم جای خود را دارند و از سوی دیگر، کتابسازی در مترو و میادین شهر گسترش پیدا کرده‌است و تخفیف‌های بالای ۵۰ درصدی، کتاب را در ذهن مخاطب به یک کالای همیشه تخفیف‌دار تبدیل کرده است.
در این زمینه، کارشناسان و فعالان نشر نظرات متفاوتی دارند؛ برخی تخفیف‌ها را به دلیل بازگرداندن این کالای فرهنگی به سبد خرید مردم در شرایط اقتصادی و بحران‌های مکرر، مثبت ارزیابی می‌کنند و برخی معتقدند تدوام تخفیف‌ها، آسیب‌های فراوانی را در درازمدت به بازار کتاب و حلقه‌های مختلف نشر وارد می‌کند.
کرونا؛ بهانه‌ای برای دور زدن
مهدی کاکولی، مدیر کتابفروشی کلبه کلیدر در نیشابور، درباره فروش کتاب با تخفیف توسط ناشران و تاثیر آن بر مخاطب، معتقد است، وضعیت موجود و شیوع کرونا، بهانه‌ای شده تا برخی از ناشران و مراکز پخش کتاب، کتاب‌فروشان را دور بزنند و راسا به فروش کتاب اقدام کنند. او در این‌باره به ایبنا گفت: بحث تخفیف در هرکجا که مطرح می‌شود، حتما آسیب‌هایی هم وجود خواهد داشت؛ خصوصا در شرایطی که قیمت‌گذاری کاملا در اختیار ناشر است و هیچ نظارتی بر میزان تخفیف‌ها نیست.
کاکولی افزود: ناشرانی داریم که کاملا آشکارا قیمت پشت جلد کتاب را بسیار بیشتر از قیمت مرسوم کتاب درج می‌کنند و بعد با تخفیف‌های 50 و 60 درصدی می‌فروشند. شوربختانه حتی برخی ناشران باسابقه و پرطرفدار هم وقتی که فروش مستقیم در وبسایت‌هایشان راه انداخته‌اند، به وسوسه درج قیمت بالاتر و فروش با تخفیف گرفتار شده‌اند. در این بین، مخاطب هم خوشحال است که کتابی را با تخفیف خریده‌است.
مشتری فکر می‌کند کتاب‌فروش طماع است
ناشران یکی از گروه‌هایی هستند که می‌توانند کتاب را با تخفیف بالا بفروشند، زیرا برای تعیین قیمتِ پشتِ جلدِ کتاب درصدی برای توزیع‌کننده و درصدی برای کتاب‌فروش درنظر گرفته‌می‌شود و وقتی ناشر کتابش را در سایتی که راه‌اندازی کرده، می‌فروشد، به این معنی است که ملزم به پرداخت درصد توزیع‌کننده و کتاب‌فروش نیست.
مسعود درودی، مدیر کتابفروشی دانشمند در سنندج، درباره تاثیر فروش کتاب با تخفیف ازسوی ناشران بر مخاطبان گفت: نخستین تاثیری که این روند بر مخاطب می‌گذارد، این است که اعتماد مخاطب به کتاب‌فروش از بین می‌رود.
او ادامه داد: وقتی مشتری می‌بیند که کتاب‌فروش کتاب را بدون تخفیف می‌فروشد یا فقط تخفیف جزئی در فروش لحاظ می‌کند، این ذهنیت برایش ایجاد می‌شود که کتاب‌فروش فردی طماع است و حاضر نیست از سودش مقداری کم کند. در غیراین صورت، چرا ناشران می‌توانند همان کتاب را با تخفیف بالا بفروشند؟ این روند موجب می‌شود مخاطب فکر کند، کتاب کالایی است که با 50 تا 60 درصد سود به کتاب‌فروش می‌رسد و کتابفروشی که تخفیف چشمگیری ندهد، بی‌انصاف انگاشته می‌شود.
کتاب‌فروشان آچمز شده‌اند
کتابسازی یکی دیگر از مشکلاتی است که موجب اختلال در کار ناشران و کتاب‌فروشان شده‌است. کتابی که بدون پرداخت حق‌التحریر و حق‌الترجمه، هزینه ویرستاری و صفحه‌بندی و دیگر هزینه‌های تولید کتاب به چاپ رسیده‌باشد، همانطور که در بسیاری از ایستگاه‌های مترو، میدان‌های شهر و بازارچه‌ها مشاهده می‌شود، می‌تواند از طرف کتابسازان با تخفیف بالا فروخته شود. به گفته درودی مشکل اصلی کتاب‌فروشان کتابسازی نیست؛ چراکه آنها قادرند با توضیح به مخاطب، او را برای خرید کتاب خوب با مترجم بهتر و کیفیت بالاتر قانع کنند.
مدیر کتابفروشی دانشمند با تاکید بر اینکه فروش کتاب با تخفیف، توسط ناشران معتبر تاثیر بیشتری نسبت به کتابسازی بر روند فعالیت کتاب‌فروشان می‌گذارد، بیان کرد: مشکل اصلی من با کتابسازان نیست، زیرا می‌توانم مخاطب را در این مورد آگاه کنم، اما با تخفیف ناشران بزرگ و معتبر مشکل زیادی دارم.
وی افزود: کتاب‌های حوزه دانشگاهی را هم در کتابفروشی می‌فروشم، شاهد آن هستم که بسیاری از ناشران دانشگاهی که اصلا با مشکل کتابسازی مواجه نیستند، در سایت‌های خود تخفیف‌های ۱۵ تا ۳۰ درصدی می‌دهند. این ناشران برای روزهای خاص که در تقویم بسیارند، تخفیف‌های بالا درنظر گرفته‌اند و حتی به رویدادهای ملی کفایت نکردند و رویدادهای جهانی را هم درنظر می‌گیرند!
به گفته درودی ناشران بزرگی که مشکلی در فروش کتاب ندارند و کتاب‌هایشان در کتابفروشی همه شهرستان‌‌ها پیدا می‌شود، در سایتشان کتاب را با تخفیف می‌فروشند. او افزود: کتابسازان، بیشتر کتاب‌های پرفروش و معروف را چاپ می‌کنند، این درحالی است که ناشر تمام کتاب‌هایش، حتی آن‌هایی را که کتابسازی نشده‌اند، با تخفیف می‌فروشد و ارسال رایگان دارند. در این شرایط مشتری فقط کتابی را که خیلی سریع مثلا برای امتحان فردا نیاز دارد، از کتابفروشی می‌خرد. اگر مخاطب زمان دو یا سه روزه داشته‌باشد، خرید با تخفیف از سایت ناشر را ترجیح می‌دهد. کتاب‌فروشان آچمز -اصطلاحی در شطرنج- شده‌اند.
برخی مدیران، کتاب‌فروش را واسطه‌ای میان کالا و مخاطب می‌بینند
مدیرکتاب‌فروشی کلبه کلیدر با اشاره به اینکه نمی‌توان از مردم توقع داشت که کتاب با تخفیف تهیه نکنند، بیان کرد: با وجود آشفته‌بازاری که با کتابسازی و قیمت‌گذاری‌های ناموجه ایجاد شده‌است، اگر کل فرایند عرضه و فروش کتاب را ارزیابی کنیم مخاطب هم ضرر می‌کند. چنان‌چه اوضاع کتاب و نشر، آلوده رقابت تخفیف که شکل حراجی به خود گرفته‌نبود، اگر چهارچوب‌های منطقی و منصفانه‌ای بر چرخه کار ناشر، موزع و کتاب‌فروش حاکم بود، شک ندارم که مخاطب هم بدون نیاز به تخفیف بهره بیشتری می‌بُرد.
او درباره چرایی لزوم فروش کتاب در کتابفروشی و حفظ این عادت توضیح داد: معتقدم یک واحد کتابفروشی، در واقع یک مرکز فرهنگی هم هست. ارتباط مستقیم کتاب‌فروش با مخاطب، رفت و آمد به کتابفروشی و گفت‌وگوهایی که در آنجا شکل می‌گیرد، امکان ارتباط مستقیم و لمس و ورق زدن کتاب، برنامه‌های رونمایی کتاب و نشست‌های ادبی که در برخی کتاب‌فروشی‌ها برگزار می‌شود، بخشی از ویژگی‌های یک کتابفروشی هستند که واقعا حیف است به آن توجه نشود. شوربختانه حتی برخی مدیران نشر و مسئولان فرهنگی کشور هم این نکات را نادیده می‌گیرند و گویا از نظرشان شغل کتابفروشی هم تنها یک جور واسطه سرد و بی‌روح بین کالا و خریدار است که با وجود امکان فروش مستقیم دیگر نیازی به آن نیست.
تنها امید، تشکیل اجماع ناشران و کتاب‌فروشان مسئول است
روند فروش کتاب با تخفیف، پیش از اینکه ناشر، موزع، کتاب‌فروشان و مخاطبان آسیب ببینند، باید جایی متوقف شود. کاکولی با تاکید بر تاثیر برگزاری نمایشگاه-فروشگاه کتاب بر چرخه نابسامانِ تخفیف، توضیح داد: معتقدم طرح تخفیف‌های فصلی که در کتاب‌فروشی‌ها برگزار می‌شود، ناکارآمد است. مشکل اصلی صدور مجوزهای بی‌حساب و کتابی است که
در طول این سال‌ها به افراد سودجو بی‌توجه به فکر و فرهنگ داده‌اند. گمان نمی‌کنم در این شرایط بتوان امیدی داشت؛ تنها امکانی که هست، تشکیل اجماعی از ناشران مسئول و فرهنگ‌مدار در کنار کتاب‌فروشان سراسر کشور است که شاید بتوانند دست‌کم در مجموعه خود بر سر نظم و شرایطی توافق کنند که از این اوضاع آشفته جدا شوند.
این کتاب‌فروش درباره اقداماتی که برای متوقف کردن این روند انجام شده‌است، توضیح داد: قطعا فریاد اعتراض کتاب‌فروشان را شنیده‌اند، اما گویا اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان تمایلی برای ورود به این ماجرا ندارد. متاسفانه اتحادیه تاکنون هیچ واکنش عملی و حتی موضع‌گیری مشخصی نداشته‌است.
ناشران پیش از همه‌گیری کرونا هم کتاب را با تخفیف می‌فروختند
شرایط فعالیت برای ناشران، کتاب‌فروشان و توزیع‌کنندگان، بعد از همه‌گیری بیماری کووید19 سخت‌تر از قبل شد. ناشران که با افزایش قیمت چندباره کاغذ روبه‌رو هستند، فروش کتاب با تخفیف را راهی برای پشت‌سر گذاشتن این دوران اعلام کردند. درودی دراین‌باره گفت: در دوره‌های زمانی خاصی ناشران و کتاب‌فروشان مجبور به تعطیلی فعالیت خود شدند، اما این تعطیلی منحصر به این صنف نبود و تاثیر جدی بر روند فعالیت نگذاشت که با ارائه تخفیف‌های مکرر بخواهند آن را جبران کنند. فروش کتاب با تخفیف توسط ناشران محدود به دوران همه‌گیری بیماری کووید19 نیست و پیش از آن هم انوع و اقسام تخفیف‌ها در جشنواره‌ها ارائه می‌شد. همواره کتاب‌فروشان این مساله را با ناشران داشتند که چرا کتاب را با تخفیف می‌فروشند؟
به گفته درودی، ناشران درحالی کتاب را در سایت خود می‌فروشند که در قیمت پشت جلد، درصد کتاب‌فروش و توزیع‌کننده محاسبه شده‌است. او افزود: در قیمت‌گذاری کتاب ۳۰ تا ۴۰ درصد قیمت آن را برای کتاب‌فروش و توزیع‌کننده درنظر می‌گیرند، این درصد با چک‌های مدت‌دار پرداخت می‌شود. زمانی که ناشر، کتابش را در سایت می‌فروشد، می‌تواند کتاب را به صورت نقدی و با سود بیشتر بفروشد، به همین دلیل است که می‌تواند تخفیف‌های بالا ارائه بدهد.
این کتاب‌فروش، با اشاره به اینکه ناشران نباید فروش با تخفیف را در مدت طولانی ادامه بدهند، زیرا این روش باعث نابودی آخرین حلقه یعنی کتاب‌فروشان خواهدشد، توضیح داد: اگر کتاب‌فروشان نابود شوند، کتاب به مخاطب معرفی نخواهدشد. مخاطبان پیش از اینکه کتاب را در سایت ناشر بخرند، در کتابفروشی با آن آشنا می‌شوند یا دوستی درباره آن کتاب با آنها صحبت می‌کند که او هم در کتابفروشی آن را دیده است. معمولا در سایت ناشر اطلاعات کاملی درباره محتوای کتاب پیدا نمی‌شود و اصولا هیچ چیز جای تورق کتاب را نمی‌گیرد.
درودی با اشاره به اینکه برای حفظِ اعتبارِ کتابفروشی دانشمند از فروش کتاب‌هایی که با تخفیف بالا به کتاب‌فروش عرضه می‌شود، خودداری می‌کند، افزود: کاری که ناشران می‌کنند مانند کار برخی از کشاورزان است. برخی از کشاورزان با حفر چاه‌های عمیق از آخرین قطره‌های آب برای آبیاری زمین خود استفاده می‌کنند که بتوانند امسال محصول بیشتری بفروشند، درحالی که حفر چاه عمیق موجب نابودی آب و خاک منطقه خواهدشد و چند سال بعد کشاورز نمی‌تواند در آن زمین چیزی بکارد. ناشرانی که کتاب را با تخفیف بالا می‌فروشند، تصوری از فردای صنعت نشر ندارند.
فروش کتاب در فضای مجازی این امکان را به فروشنده می‌دهد که بتواند عناوین متنوع‌تر و بیشتری از کتاب را عرضه کند. انجام این کار هرچند تسهیلاتی برای خرید آسان فراهم می‌کند، اما نمی‌تواند جایگزین کتابفروشی باشد؛ زیرا کتاب‌فروش با شناختی که از کتاب‌ها دارد و همچنین شناخت از مشتری، گفت‌وگو با او و صحبت درباره علایقش می‌تواند مناسب‌ترین کتاب برای یک شخص را معرفی کند. از طرفی با ترویج فروش کتاب در فضای مجازی، بسیاری از ناشرانی که کتاب با کیفیت منتشر می‌کنند، ضرر خواهندکرد، زیرا احتمال انتخاب نادرست مخاطب بدون مشاوره کتاب‌فروش، در محاصره آثار کتابسازی شده که با تخفیف به فروش می‌رسند، بالا می‌رود.
یکشنبه ۲۶ اردیبهشت ۱۴۰۰ - ۱۳:۵۲
فروش کتاب با تخفیف توسط ناشر ممکن است از فروش آثار کتابسازی شده هم برای کتاب‌فروشان آسیب‌زاتر باشد، زیرا کتاب‌فروشان توانایی آگاه‌سازی مخاطب برای انتخاب کتاب مناسب را دارند و کتاب‌های محدودی کتابسازی می‌شوند اما ناشر تمام عناوین خود را با تخفیف می‌فروشد.
نظر شما