به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، در ادامه سلسله نشستهای «رواق تورق» نشست نقد و بررسی کتاب «سنن النبی (ع)» اثر علامه طباطبایی شنبه (هشتم آذر ۱۴۰۴) با حضور مهدی امینفروغی و سعید طاووسیمسرور در سرای اهل قلم خانه کتاب و ادبیات ایران برگزار شد.
حذف اسناد روایی؛ خطایی که متن را ناقص میکند
در ابتدای این نشست سعید طاووسیمسرور با اشاره به اهمیت کار علامه طباطبایی گفت: علامه طباطبایی آثار متعددی از خود به جای گذاشت اما بیشتر با تفسیر «المیزان» و مباحث فلسفی شناخته میشود. او جامع علوم و فنون بود و با اینکه در فقه رسالهای نداشت، اما از نظر علمی در این حوزه مطرح بود؛ در حوزه حدیث نیز اینگونه است. همچنین توجه ایشان به تاریخ در آثار مختلف مشهود است. علامه طباطبایی در کتاب «سنن النبی (ع)» با دقت بسیار درباره سیره پیامبر اسلام (ص) سخن گفتهاند. ایشان در این کتاب به جزئیات سیره حضرت از آداب و سنن روزمره ایشان مانند نظافت و آرایش گرفته تا مسائلی مانند نماز، اعتکاف، دعا، وضو و روزه پرداختهاند.
او با اشاره به اینکه کتاب «سنن النبی (ع)» به زبان عربی تالیف شده و سپس در زمان حیات علامه طباطبایی توسط محمدهادی فقهی به فارسی ترجمه شده است، اضافه کرد: روایتهایی که در ابواب مرتبط در منابع شیعه یا سنی وجود داشت و علامه طباطبایی از آنها استفاده نکرده بود توسط مترجم به عنوان ملحقات به کتاب افزوده شده است. اما ترجمهای که در این جلسه از آن صحبت میکنیم توسط حسین استادولی انجام شده است؛ او برخی از روایاتی را که در ملحقات ذکر شده بود، به دلیل مضمون تکراری حذف کرد. علامه طباطبایی از این جهت این کتاب را به یادگار گذاشتند تا اخلاق و سنن نبوی در جامعه و بین عموم مومنان مورد عمل قرار گیرد.
وی همچنین تاکید کرد: علامه طباطبایی در ابتدای هر حدیث منبع آن را ذکر کرده و میان روایت مسند و مرسل تفاوت قائل شده است. این به آن معنی است که ایشان دقت زیادی در انتخاب منابع داشتند و هر روایت را با سلسله راویان و اسناد معتبر ذکر میکردند. این دقت در استفاده از منابع برای هر پژوهشگر دینی و تاریخی اهمیت بسیاری دارد. اما آنچه که در چاپهای جدید مشاهده میشود، بهویژه در ترجمه استادولی، حذف منابع و اسناد است که بهطور کامل قابل پذیرش نیست و بهجای آن در پاورقیها نوشتهاند که برای اختصار این منابع حذف شدهاند. این کار بسیار عجیب است، چون ممکن است برای مخاطب فارسیزبان تفاوتهای موجود میان روایت مسند و مرسل مهم باشد. این حذف منابع باعث ایجاد نقص در متنی میشود که قرار است از منابع معتبر و مستند استفاده کند. در حالی که علامه طباطبایی خود بهطور دقیق به ذکر منابع پرداختند. این روش حذف منابع در چاپهای جدید میتواند مشکلاتی ایجاد کند.
این پژوهشگر اضافه کرد: محققان باید به دقت به تمام جنبههای آثار مراجعه کنند و نه تنها به فکر اختصار باشند، بلکه باید منابع را بهطور کامل و دقیق ارائه دهند تا اثر بهطور صحیح و کامل به دست خوانندگان و پژوهشگران برسد. این نکات باید در هنگام ترجمه و تصحیح آثار لحاظ شود تا نقایص کتابها برطرف گردد، نه اینکه نسخهای ناقص به مخاطب ارائه شود.
او با اشاره به اینکه در کتابهای حدیثی، بهویژه در مورد کتابهای مرجع مانند «سنن النبی» باید دقت زیادی در انتخاب و شرح روایات صورت بگیرد، ادامه داد: نکتهای که در خصوص کتاب «سنن النبی» وجود دارد این است که علامه طباطبایی در انتخاب روایات دقت زیادی کرده است. اما باید توجه داشت که ایشان ادعا نکردهاند که تمام روایات صحیح هستند. برخی از روایات ممکن است مسند نباشند یا مرسل باشند که از نظر سندی ضعیفتر هستند. از اینرو نمیتوان فقط بهدلیل اینکه در این کتاب روایتی آمده، آن را بهعنوان حقیقت مسلم پذیرفت.
طاووسیمسرور در پایان سخنان خود با تاکید بر لزوم تفسیر و شرح در کنار برخی کلمات و جملات گفت: در همین راستا، من شخصاً کتابهایی همچون «مفاتیح الحیات» را به مخاطبان عمومی معرفی نمیکنم. چرا که اگر حدیثی بدون توضیح و تفسیر مناسب در اختیار افراد قرار گیرد، ممکن است باعث سردرگمی و ایجاد ابهامات برای آنها شود. برای مثال، در یکی از احادیث که از امام صادق علیهالسلام نقل شده است، آمده که «کمترین اسراف آن است که هسته خرما را دور بیندازید». بدون توضیح صحیح این حدیث، فرد ممکن است برداشتهای اشتباهی داشته باشد و رفتارهای غیرمنطقی انجام دهد.
سیره نبوی؛ الگویی کاربردی برای زندگی امروز ما
در ادامه این نشست مهدی امینفروغی با اشاره به اینکه پرداختن به سیره نبوی از مهمترین اموری بود که مسلمانان از صدر اسلام به آن اشتغال داشتند، عنوان کرد: علامه طباطبایی در کتاب «سنن النبی (ص)» با دقت بسیار بالا و درک عمیق از سیره پیامبر اسلام (ص)، جزئیاتی را که در بسیاری از کتبها دیگر کمتر به آن پرداخته شده به وضوح و روشنی بیان کردهاند. وقتی که یک مورخ یا پژوهشگر به مستندات تاریخی نگاه میکند، میتواند یک اثر تاریخی ایجاد کند. اما زمانی که یک شخصیت جامع و چندبعدی مثل علامه طباطبایی به سیره رسولالله (ص) میپردازد، نگاه او به مسائل از ابعاد مختلف علمی، فلسفی، عرفانی و دینی است که این خود جذابیت خاصی به اثر میبخشد.
وی ادامه داد: آنچه که این کتاب را از دیگر آثار متمایز میکند، علاوهبر جامعیت نگاه علامه، خلاصه بودن و ارائه یک دیدگاه واضح از زندگی پیامبر اسلام در ۲۱ باب است. این کتاب نه تنها به جزئیات آداب و سنتهای پیامبر مانند آداب خوابیدن، خوردن و آشامیدن، وضو، نماز و عبادات میپردازد، بلکه در بخشهای اخلاقی هم تأکید ویژهای دارد. اخلاقیات پیامبر اسلام در این کتاب به شکلی جامع و زیبا بیان شده که برای هر مسلمان جالب و آموزنده است.
او اضافه کرد: نقطه کانونی و محور اصلی پیام رسول الله اخلاق است؛ اخلاقی که مرزها را درمینوردد و مبتنی است بر فطرت انسانی؛ اگر اخلاق باشد سایر مناسک و عبادات معنا پیدا میکند و اگر نباشد و بدون اینکه انسان متخلق به اخلاق باشد هیچ فایدهای بر اعمال عبادی و مناسک مترتب نیست. اگر ما برای اسلام روح و جسم قائل باشیم، جسم اسلام همین مناسک عبادی پوسته اسلام است اما بیتردید روح اسلام جوانمردی، فتوت و اخلاق مداری است.
این نویسنده و پژوهشگر در پایان با اشاره به اینکه این اخلاقیات نبوی گمشدهای در روزگار ماست، مطرح کرد: امروز که در جامعه ما بسیاری از ارزشهای اخلاقی به فراموشی سپرده شدهاند، بازخوانی سیره پیامبر در این زمینه از اهمیت بیشتری برخوردار است. پیامبر اکرم (ص) در تمامی ابعاد زندگی خود، رفتارهایی نشان دادند که میتواند الگویی برای ما باشد. از نحوه برخورد با مردم گرفته تا شیوه رفتار با دوستان، دشمنان، فقرا و حتی در نحوه خوردن و آشامیدن. آنچه که در کتاب «سنن النبی» آمده است، در واقع تصویری از رفتارهای عملی پیامبر است که به طرز شگفتانگیزی متناسب با فطرت انسانی است. به عنوان مثال وقتی پیامبر با هر کسی که به خانهشان وارد میشد، عبایش را برای او پهن میکرد تا بر آن بنشیند این نه تنها به معنای احترام به مهمان بلکه نشانهای از تربیت اخلاقی ایشان است. از این دست رفتارها در زندگی پیامبر (ص) بسیار داریم که میتواند سرمشق هر فردی در جامعه امروز باشد.
نظر شما