سرویس دین و اندیشه خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - شکیبا اورعی کریمی؛ دومین پیش‌نشست همایش ملی فلسفه برای کودک، در دانشکده روانشناسی دانشگاه تهران، در تاریخ ۱۹ آبان سال ۱۴۰۴ برگزار شد. در ادامه گزارشی از این نشست از نظر می‌گذرد؛

***

فلسفه‌ورزی زیستن با پرسش است

در ابتدا نورالله محمودی، عضو هیأت علمی گروه فبک پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، گفت: فلسفه‌ورزی نوعی زیستن با پرسش است. پرسش‌گری و تردید، آغاز خلاقیت است. خلاقیت از آنجایی شروع می‌شود که ما به طرق معمول فکر نمی‌کنیم. ما در برنامه فبک کودکان را گرد هم می‌آوریم و برایشان محرکی جهت شگفتی و کنجکاوی فراهم می‌کنیم. این محرک‌ها معمولاً قصه‌ها هستند. بعد از داستان، از آن‌ها می‌خواهیم بگویند که چه پرسش‌هایی برایشان ایجاد شده. در این فرایند معنایابی صورت می‌گیرد.فبک تلاشی ست برای اینکه قدرت اندیشیدن را به سرچشمه آنکه کودکان‌اند برگردانیم.

تحریک ذهن کودکان به پرسش‌گری

افضل‌السادات حسینی، استاد دانشکده روانشناسی دانشگاه تهران، دیگر سخنران این نشست پیرامون «از سوال‌های کوچک تا ایده‌های بزرگ؛ خلاقیت در مسیر فلسفه‌ورزی کودکان» صحبت کرد. او گفت: فلسفه برای کودکان قدم بسیار مهم در جریان تربیت است، چرا که فرصتی برای زایش و نوآوری و خلاقیت فراهم می‌آورد. فبک از پرسش‌گری آغاز می‌شود.
حسینی ادامه داد: وقتی سردبیر مجله‌ای بودم، همیشه تلاش می‌کردم بخشی از مجله به داستان‌هایی در جهت پرورش تفکر خلاق کودکان اختصاص پیدا کند. پرسش‌گری بر اساس برانگیختن همه حواس هدف اصلی این داستان‌هاست. بعد از شنیدن چنین داستان‌هایی، کودک دیگر از تجربیاتش عبور نمی‌کند، بلکه در آنها تفکر می‌کند.
وی گفت: تحریک اندیشه کودکان راه‌های بسیاری دارد. یکی از راه‌ها این است که از کودک می‌خواهیم با وسایل روزمره، اسباب‌بازی بسازد. دیگر اینکه به آن‌ها می‌گوییم خواب‌هایشان را نقاشی کنند، یا لباس‌هایی با تم میوه‌ها بکشند.

حسینی سپس تصاویری را که از مدارسی در فنلاند، سوئد و… گرفته‌بود، نشان داد و توضیحاتی به دنباله آن ارائه کرد. وی در پایان راجع به مدلی که در زمینه رشد خلاقیت طراحی کرده‌بودند، صحبت کرد.

خلاقیت هزینه دارد

در ادامه مرضیه عالی، استاد دانشکده روانشناسی تهران، با موضوع «پرورش تفکر خلاق، رسالت فراموش‌شده نظام‌های آموزشی» صحبت کرد و گفت: خلاقیت از منظر روان‌شناختی قابلیت پرداخت بیشتری دارد. همچنین خلاقیت علاوه‌بر بعد روانشناختی، دارای زیرساخت اجتماعی است. در این راستا، یکی از مواردی که نظام آموزشی ما باید بپذیرد، این است که خلاقیت هزینه دارد، مثلاً خلاقیت ممکن است در ایدئولوژی غالب نگنجد!
عالی در ادامه نکاتی را درباره ضعف‌های سیستم آموزش پرورش ایران از جمله سیستم ارزشیابی و جذب معلم متذکر شد و پیشنهادات و توصیه‌هایی را در این زمینه ارائه کرد.

نظام آموزشی ما فاجعه‌آمیز است

سعید ناجی، هیأت علمی گروه فبک پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، دیگر سخنران این نشست بود که بر اهمیت فبک در آموزش و پرورش اشاره کرد و گفت: نقطه اصلی توسعه کشور، آموزش است. منتها متاسفانه در ایران سیستم آموزشی فاجعه‌آمیز است. برای مثال در تکالیفی که به دانش‌آموزان داده می‌شود، "معنا" کاملاً غایب است. آنها تکالیفی انجام می‌دهند که معنا و ارزشی برایشان ندارد.
ناجی سپس به پرسش‌های حاضران پرداخت و پس از آن، به چالش‌هایی که پیش‌روی فبک وجود دارد، اشاره کرد و گفت: در فبک متاسفانه تعارض منافع وجود دارد. بعضی اساتید سنتی در برابر فبک مقاومت دارند و از این حوزه ارزش‌زدایی می‌کنند؛ اما برای مثال فیزیک‌دانان سنتی هم تا ده سال انیشتین را به‌عنوان دانشمند نشناختند! چرا که نگران جایگاه‌های شغلی خود بودند.
وی گفت: همچین، برخی می‌گویند تسهیل‌گری فبک، مبنای نظری ندارد. در صورتی‌که هوش مصنوعی نیز با جستجو در کتاب‌های فبک، متوجه مبنای نظری تسهیل‌گری آن شده‌است! بنابراین اساتید نیز با مطالعه کتاب‌ها می‌توانند به زیربنای نظری پی ببرند.