سرویس هنر خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) -مریم محمدی؛ شاید بسیاری از ما تا به حال به این موضوع فکر نکرده باشیم که چگونه یک شخصیت خیالی که ابتدا در صفحات کمیک استریپ خلق شده، میتواند به اندازهای در دل مردم جهان جا باز کند که حتی برایش روزی جهانی تعیین شود. بیست و نهم شهریورماه، روز جهانی بتمن، یک نماد فرهنگی فراتر از یک شخصیت داستانی است؛ نشانهای از قدرت بینظیر هنر هفتم و اقتباسهای سینمایی در تبدیل ایدههای تصویری به اسطورههایی زنده در ذهن مخاطبان است.
بتمن، که نخستین بار در دهه ۱۹۳۰ توسط نویسندگان و نقاشان شرکت دیسی کامیکس خلق شد، نمونهای بارز از اثری است که نه از دل اسطورههای ملی یا تاریخی بلکه از تخیل خلاق هنرمندان کمیک استریپ برخاسته است. دیسی کامیکس، که از قدیمیترین و بزرگترین ناشران کتابهای مصور در آمریکا به شمار میرود، توانست با خلق شخصیتهایی مثل بتمن، سوپرمن و هارلی کوئین، دنیایی از داستانهای ابرقهرمانی را شکل دهد که تا امروز مخاطبان جهانی را جذب کرده است.
نکته مهمی که در محبوبیت بتمن نقش کلیدی دارد، هنر اقتباس است. اقتباس در اینجا به معنای تبدیل یک اثر ادبی یا تصویری به فرمهای هنری و رسانهای دیگر مانند فیلم، سریال، انیمیشن و بازیهای ویدئویی است. این روند باعث میشود که یک شخصیت یا داستان محدود به صفحه کتاب نماند و به شکلهای متنوع در دسترس مخاطبان بیشتری قرار بگیرد. برای بتمن، اقتباس سینمایی این امکان را فراهم کرد که از یک قهرمان کمیک استریپ، به یک ابرقهرمان شناختهشده و حتی نمادی جهانی بدل شود.
از نخستین حضور بتمن در فیلمهای سریالی دهه ۱۹۴۰ گرفته تا اقتباسهای متعددی که در طول سالها توسط برادران وارنر ساخته شدهاند، هر بار شاهد رشد و تغییر این شخصیت بودیم. سهگانه «شوالیه تاریکی» کریستوفر نولان، یکی از شاخصترین نمونههای موفق اقتباس است که توانست بتمن را نه فقط به عنوان یک قهرمان ابرقدرت بلکه به عنوان شخصیتی پیچیده و درگیر با مشکلات انسانی معرفی کند. این فیلمها که از سال ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۲ ساخته شدند، فروش میلیاردی و نقدهای تحسینآمیزی دریافت کردند و دوباره محبوبیت این شخصیت را در سطح جهانی تثبیت کردند.
پس از آن، دنیای سینمایی دیسی با معرفی بازیگرانی چون بن افلک و رابرت پتینسون در نقش بتمن و فیلمهایی مثل «بتمن در برابر سوپرمن» و «بتمن» (۲۰۲۲)، نمونهای از توسعه و تنوع در اقتباسهای سینمایی بود. حتی فیلمهایی مانند «جوکر» (۲۰۱۹) که از سوی دیگر شخصیتهای مرتبط به بتمن ساخته شدند، نشان دادند که این دنیا و داستانها همچنان زنده و پویاتر از همیشهاند.
با همه این اوصاف، تأکید بر اهمیت اقتباس در ماندگاری بتمن، نکتهای است که کمتر به آن توجه میشود. اگرچه شخصیت بتمن در ابتدا محصول کتابهای کمیک بود، اما بدون هنر اقتباس و انتقال او به قابهای سینما، تلویزیون و انیمیشن، هرگز به این سطح از محبوبیت و جاودانگی نمیرسید. این همان معجزه هنر هفتم است که میتواند شخصیتها را از دنیای محدود داستانهای مصور، به قلب فرهنگ عمومی مردم بیاورد.
از سوی دیگر، روز جهانی بتمن فرصتی است تا به این بیندیشیم که چگونه میتوان در فرهنگهای دیگر نیز شخصیتهایی خلق کرد که به همان اندازه جهانی و ماندگار شوند. ایران با داشتن اساطیر غنی، شاهنامه و داستانهای فولکلوریک فراوان، ظرفیت بالایی برای خلق ابرقهرمانانی دارد که هم ریشه در فرهنگ بومی داشته باشند و هم بتوانند در عرصه جهانی بدرخشند. اما هنوز فاصله بسیاری وجود دارد تا بتوان شخصیتهایی مانند رستم را به یک ابرقهرمان جهانی یا ملی تبدیل کرد که برای نسلهای بعد ماندگار بماند.
فعالیتهایی در زمینه تولید کتابهای مصور و انیمیشنهایی با محوریت قهرمانان ایرانی دیده میشود، اما این مسیر همچنان در آغاز راه است و نیازمند توجه، حمایت و بهرهگیری از تجربههای موفق جهانی مانند دیسی کامیکس و اقتباسهای سینمایی است. تنها از این طریق است که میتوانیم قهرمانان خود را فراتر از مرزهای محلی و ملی معرفی کنیم و جایگاهی پایدار در ذهن مخاطبان جهانی برایشان رقم بزنیم.
در نهایت، روز جهانی بتمن یادآور قدرت بینظیر هنر، داستانگویی و اقتباس است؛ قدرتی که میتواند یک شخصیت خیالی را به نمادی فراتر از زمان و مکان تبدیل کند و قلب میلیونها نفر را فتح کند. این روز نه تنها جشن بتمن است، بلکه جشن هنر اقتباس و توانایی سینما در شکل دادن به فرهنگ عمومی و هویتهای جمعی است.
نظر شما