احسان مقدس، مدیر انتشارات نیلوبرگ، در گفتوگو با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) خبر چاپ و انتشار ترجمه فارسی کتاب «الباه، منافعه و مضاره و مداواته» تالیف محمد بن زکریای رازی، پزشک نامدار ایرانی را اعلام کرد.
وی گفت: «کتاب الباه یکی از رسالههای تخصصی و برجسته در حوزه پزشکی کهن اسلامی ایرانی است که به بررسی ابعاد مختلف نیروی جنسی (باه)، فواید و مضرات آن و نیز راههای تقویت یا درمان اختلالات جنسی میپردازد. گرچه این اثر مختصر است، اما نکات ارزشمندی درباره طب سنتی، شناخت قوای بدن و تعامل میان جسم و روان ارائه میکند.»
وی افزود: «رازی در دورهای میزیست که پزشکی آمیزهای از تجربه، فلسفه و مشاهده بود. او با نگاهی دقیق و واقعگرایانه، به مسائلی مانند زیادهروی در آمیزش، ضعف جنسی، تأثیرات غذایی، دارویی و روانی بر قوّه باه پرداخته و راهکارهایی برای حفظ اعتدال در این زمینه ارائه کرده است. توجه او به سلامت جنسی نه از منظر شهوترانی، بلکه در چارچوب تعادل مزاج و سلامت کلنگر انسان، نشاندهنده روش علمی و اخلاقمدار این حکیم بزرگ است.»
مقدس ادامه داد: ترجمه این اثر تلاشی است در جهت بازخوانی و احیای بخشی از میراث مکتوب پزشکی ایرانزمین. در این ترجمه تلاش شده است با وفاداری به متن اصلی و در عین حال، با بیانی روان و قابل فهم، مفاهیم پیچیده و واژگان کهن برای مخاطب امروزی روشن شود. همچنین در موارد لازم یادداشتهایی در پاورقی افزوده شده است تا خوانندگان درک بهتری از متن داشته باشند.
وی همچنین بیان کرد: آثار اندیشمندانی چون رازی تنها متعلق به گذشته نیست، بلکه میتوانند چراغ راه امروز و فردا باشند. این کتاب بهویژه در بازاندیشی نسبت انسان با تن و روان خویش اهمیت دارد و امید است که ترجمه حاضر، گامی هرچند کوچک در شناخت بهتر گنجینههای علمی تمدن اسلامی و ایرانی باشد.
مدیر انتشارات نیلوبرگ اضافه کرد: کتاب الباه یا همان «رابطه جنسی، فواید، ضررها و درمان آن» در منابع معتبر تاریخی نیز بارها ذکر شده است. ابن ابی اصیبعه در عیون الأنباء فی طبقات الأطباء از آن یاد کرده و آن را کتابی دانسته که به بیان مزاجها و منافع و مضار باه میپردازد. ابن ندیم در الفهرست نیز این اثر را با عنوان یک مقاله از رازی ذکر کرده و خود رازی هم در متن، چند بار آن را مقاله نامیده است.
وی توضیح داد: رازی در کتاب المرشد یا الفصول فهرستی از تألیفات خود را آورده و از جمله به کتاب الباه اشاره کرده است. این امر نشان میدهد که کتاب واقعاً به او منسوب است و همچنین محدوده زمانی نگارش آن را روشنتر میسازد. ابومنصور حسن بن نوح قمری نیز در الغنی و المنی فی الطب به وضوح از این کتاب نقل کرده که نشاندهنده اهمیت آن در میان پزشکان پس از رازی است.
مقدس در ادامه گفت: رازی در مقدمه این کتاب تصریح میکند که بیشتر آثار پیشینیان در این زمینه ناقص و مشوش بودهاند و او کوشیده است کتابی جامع، روشن و مفید برای همگان بنویسد. این کتاب در سیزده فصل تنظیم شده و علاوه بر بررسی ابعاد رابطه جنسی، داروهای مرکب متعددی برای درمان مشکلات جنسی معرفی کرده است.»
وی افزود: «نسخههای خطی متعددی از این اثر در کتابخانههای جهان و ایران موجود است. از جمله نسخه خطی کتابخانه لیدن (Cod. Lugdun 287) که قدیمیترین نسخه شناختهشده از این کتاب است و در سال ۶۹۷ هجری کتابت شده. نسخه کتابخانه باتاویا در هلند (۷۰۷ هجری)، نسخه آستان قدس رضوی، نسخه کتابخانه ملک و نسخهای در دانشگاه استانبول نیز از دیگر نمونههای خطی شناختهشده هستند.
او خاطرنشان کرد: بر اساس بررسیها، در برخی نسخهها این رساله در ده فصل و در برخی دیگر در سیزده فصل آمده است. به نظر میرسد نسخه سیزده فصلی همان کتاب الباه اصلی رازی باشد و نسخه ده فصلی رسالهای متفاوت، هرچند منسوب به او. این نکته نشاندهنده گستردگی و تنوع متون منسوب به رازی در این حوزه است.
وی در پایان گفت: امروز خوشبختانه تعدادی از محققان و پژوهشگران در حال کار بر روی ترجمه و انتشار متون پزشکی کهن هستند. ترجمه آثار بزرگانی چون محمد بن زکریای رازی و شیخالرئیس ابنسینا گامی ارزشمند در احیای میراث علمی ایران است و امیدواریم بهزودی شاهد دسترسی گستردهتر به همه آثار این بزرگان به زبان فارسی باشیم.
این اثر از سوی انتشارات نیلوبرگ و با ترجمه دکتر احسان مقدس راهی بازار کتاب شده است.
نظر شما