سرویس مدیریت کتاب خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، صنعت چاپ، بهعنوان بازوی پنهان بسیاری از صنایع مادر، ازجمله صنایع غذایی، دارویی، بهداشتی، امنیتی، و صادراتی شناخته و در کشورهایی با رویکرد توسعهمحور، سرمایهگذاری هدفمند در بخش چاپ، به منزله تضمین کیفیت عرضه و تقویت برندینگ ملی تلقی میشود.
با این حال، در ایران، چالش نوسازی ماشینآلات چاپ به یکی از موانع اصلی رشد و توسعه این صنعت بدل شده است؛ چالشی که نه تنها کیفیت خدمات چاپی را پایین نگه داشته، بلکه مزیت رقابتی ایران در بازارهای صادراتی را نیز بهشدت کاهش داده است.
طی سالهای اخیر افزایش قیمت دستگاههای چاپ نو و مدرن، به ویژه برای واحدهای کوچک و متوسط، مانع ردیف اول نوسازی شناخته میشوند، از سوی دیگر دسترسی ضعیف به تسهیلات بانکی با شرایط مناسب، مانند نرخ سود اندک و دوره بازپرداخت بلندمدت، نوسازی را برای بسیاری از چاپخانهها غیرممکن کرده است.
علاوه بر این با توجه به اینکه بسیاری از دستگاههای چاپ در ایران فرسوده و قدیمی هستند و چاپخانهها توان پرداخت هزینههای سنگین نوسازی را ندارند و همچنان از دستگاههای قدیمی استفاده میکنند، به مرور کیفیت و سرعت تولید چاپخانهها تحت تأثیر قرار گرفته است. همین موضوع بهانهای شد تا با مهدی عظیمی، فعال و کارشناس صنعت چاپ به گفتوگو بنشینیم. او در این مصاحبه با بیان اینکه صنعت چاپ، نیازمند نگاهی آیندهنگرانه است، خواستار تدوین دستورالعملهایی شفاف برای ارزیابی فنی دستگاههای دست دوم شد، به گفته او در این صورت میتوان بخش بزرگی از صنعت چاپ ایران را با هزینهای کمتر، نوسازی کرد.
بسیاری از کارشناسان صنعت چاپ بر این باورند که واردات ماشینآلات هزینههای سنگینی دارد؛ تجربه شما در این حوزه چیست و آیا چنین موضوعی صحت دارد؟
ورود به بازار چاپ صادراتمحور بدون بهرهمندی از ماشینآلات مدرن در عمل امکانپذیر نیست. بهعنوان نمونه، دستگاه Heidelberg Speedmaster SX 102 تولید سال ۲۰۲۳، که یکی از شاخصترین تجهیزات چاپ افست در دنیاست، قیمتی بین ۲۵۰ تا ۳۵۰ هزار دلار دارد. با احتساب نرخ ارز نوسانی در ایران (۶۵ تا ۱۰۰ هزار تومان)، صرفاً هزینه خرید دستگاه به قیمت بین ۱۶ تا ۲۵ میلیارد تومان میرسد. این عدد، تنها بخشی از ماجراست؛ زیرا به آن باید هزینههای حملونقل دریایی، بیمه، گمرک، نصب، آموزش اپراتور، خدمات پس از فروش و قطعات یدکی را نیز اضافه کرد. در بسیاری از موارد، این هزینهها، معادل ۳۰ تا ۵۰ درصد قیمت اصلی دستگاه را تشکیل میدهند.
به نظر میرسد، فاصله نگرانکنندهای با کشورهای همسایه داریم.
برای درک بهتر جایگاه ایران، مقایسهای با کشورهایی چون ترکیه و امارات ضروری است. در ترکیه، دولت با ارائه مشوقهای صادراتی، وامهای کمبهره، و حذف مالیات بر واردات ماشینآلات تولیدی، زمینهای برای نوسازی پیوسته واحدهای چاپی فراهم کرده است. در نتیجه، خدمات چاپی در این کشور نهتنها باکیفیتتر است، بلکه هزینه تمامشده پایینتری نیز دارد.
در امارات نیز شرکتهای چاپی به راحتی به جدیدترین تکنولوژیها از برندهای معتبر اروپایی و آسیایی دسترسی دارند. این موضوع موجب شده تا دبی و شارجه به قطبهای منطقهای چاپ تجاری، بستهبندی و چاپ امنیتی تبدیل شوند. در مقابل، در ایران، شرکتهای چاپی کوچک و متوسط به دلیل ناتوانایی تأمین نقدینگی یا نبود امکان دسترسی به تسهیلات ارزی مناسب، ناچار به استفاده از ماشینآلات فرسوده و بعضاً مستهلک هستند.
تجربه نشان داده است که بهروز نبودن ماشینآلات چاپ اثرات منفی بر کیفیت خدمات چاپی، همچنین صادرات صنعت چاپ بهخصوص صادرات غیرنفتی دارد، این روند معمولاً چگونه رخ میدهد؟
ضعف در کیفیت چاپ، بهویژه در حوزه بستهبندی، مستقیماً بر صادرات غیرنفتی ایران تأثیر میگذارد. موارد متعددی گزارش شده که خریداران خارجی، به دلیل ضعف طراحی یا کیفیت بستهبندی محصولات ایرانی، از عقد قرارداد یا تمدید همکاری سر باز زدهاند. بهطور خاص، در صادرات خشکبار، مواد غذایی، شیرینی، و حتی داروهای گیاهی، بستهبندی ضعیف، یکی از مهمترین عوامل بازدارنده صادرات به شمار میرود؛ این در حالی است که در بسیاری از موارد، کیفیت خود محصول مطلوب است اما بستهبندی نهایی، مانع رقابت در بازار جهانی میشود.
یافتن راهکاری برای برونرفت از این فرسودگی موجب شده امروز بیش از ۸۵ درصد دستگاههای چاپ فرسوده شوند اما اکنون مسیر واردات دستگاههای چاپ چگونه است و محدودیتها و مجوزهای آنچه طریقی را طی میکند؟
اکنون واردات ماشینآلات چاپ مستعمل با سال ساخت بیش از ۵ سال، طبق ضوابط وزارت صمت و گمرک، ممنوع است. با این حال، بسیاری از دستگاههای چاپ باکیفیت (بهویژه آلمانی، سوئیسی و ژاپنی) حتی با عمر ۶ تا ۸ سال، همچنان عملکرد بسیار خوبی دارند و در بسیاری کشورها بهعنوان گزینههای اقتصادی وارد بازار میشوند. در صورت بازنگری در این محدودیت و تدوین دستورالعملهایی شفاف برای ارزیابی فنی دستگاههای دست دوم، میتوان بخش بزرگی از صنعت چاپ ایران را با هزینهای کمتر، نوسازی کرد.
با چندبرابر شدن نرخ ارز در ۱۰ سال گذشته، دست صاحبان این صنعت از ماشینآلات خارجی کوتاه شده است، فکر میکنید اکنون بهترین راهکار برای سرمایهگذاری هوشمندانه برای بهروزرسانی صنعت چاپ چیست؟
صنعت چاپ نیازمند نگاهی آیندهنگرانه است؛ نه صرفاً بهعنوان خدمات جانبی، بلکه بهعنوان زیرساخت کلیدی توسعه صادرات. ایجاد مشوقهای مالی برای نوسازی تجهیزات، اعطای معافیتهای گمرکی به واردکنندگان دستگاههای نو یا استاندارد، ارائه تسهیلات خرید ریالی یا ارزی، و تشکیل صندوق توسعه صنعت چاپ، ازجمله اقداماتی است که میتواند این صنعت را از رکود فعلی خارج کند. علاوه بر این، باید فرهنگسازی لازم برای استفاده از خدمات چاپی باکیفیت، بهویژه در صنایع غذایی، دارویی و صادراتی محقق شود. تقاضا برای کیفیت، به مرور زمان، خود به محرک نوسازی تبدیل خواهد شد. نباید فراموش کنیم که بازار جهانی، بهخصوص در حوزه بستهبندی، روزبهروز رقابتیتر میشود و در این میان کشورهایی موفق خواهند بود که نهتنها محصولی باکیفیت تولید کنند؛ بلکه آن را در قالبی حرفهای و قابل اعتماد عرضه کنند. ایران، با داشتن منابع انسانی مستعد و باتجربه در حوزه چاپ، با حل چالش نوسازی ماشینآلات، میتواند سهم قابلتوجهی از بازار منطقهای و حتی جهانی را از آن خود کند. سرمایهگذاری امروز در صنعت چاپ، تضمینکننده برند ملی فردا است.
نظر شما