به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): هفتمین پیش‌نشست سیزدهمین همایش بین‌المللی «فلسفه دین معاصر» با موضوع «وحی و نبوت» روز چهارشنبه ۲۱ خردادماه ۱۴۰۴ به میزبانی مجمع فلاسفه ایران برگزار شد.
سخنگویان پنل نخست، قدرت‌الله قربانی استاد فلسفه دانشگاه خوارزمی، رسول رسولی‌پور دانشیار دانشگاه خوارزمی و مریم زائری مدرس فلسفه دانشگاه آزاد اسلامی بودند. مدیریت این پنل را انشالله رحمتی استاد فلسفه دانشگاه آزاد اسلامی بر عهده داشت.
قدرت‌الله قربانی نخستین سخنگوی این نشست، با موضوع «تاریخ‌مندی آیات وحی؛ رویکردها و چالش‌ها» بود. موضوع اصلی سخنرانی قربانی، تاریخ‌مند بودن آیات قرآن بود. وی که نگاه‌ها به این حوزه را به دو دسته تقسیم نموده بود، با اشاره به نگرش گروه نخست در باب تاریخ‌مند بودن قرآن، بر آن بود که به اعتقاد ایشان، با گذشت زمان، آیات قرآن معنای خود را از دست داده‌اند و موضوعیت ندارند. در دسته‌بندی قربانی، دیگر گروه بر این باورند که آیات قرآن معنای فراتاریخی دارند و گرد زمان و مکان بر آیات قرآن نمی‌نشیند. قدرت‌الله قربانی خود موضعی بینابینی اتخاذ کرده، بدان معنا که می‌بایست در خصوص آیات، قائل به تفسیر شویم. وی در ادامه، آیات قرآن را به هشت دسته تقسیم نمود و اذعان داشت که این دسته‌بندی تنها استقرای خود اوست و قابل جرح و تعدیل است. وی در ادامه، ضمن باز گذاردن فضای تحلیل و نقد نسبت به این دسته‌بندی، خاطر نشان ساخت که می‌توان تک‌تک آیات قرآن را تحلیل کرده، در این دسته‌بندی جای داد یا نداد و نهایتاً نتیجه‌گیری کرد که آیات قرآن، تاریخی‌اند و یا فراتاریخی.
مریم زائری دومین سخنران این پنل با موضوع «نسبت میان قرآن، عقل و سنت در ساختار معرفت دینی» بود. زائری که بر خلاف قربانی قائل به امکان دسته‌بندی آیات قرآن به تاریخی و فراتاریخی نبود، اعتقاد بر آن داشت که قرآن به خودی خود آیات را به دو گروه محکمات و متشابهات تقسیم‌بندی کرده است. به باور زائری، متشبهات می‌بایست بر اساس محکمات فهمیده و درک شوند و البته قائل بودن به هرگونه دسته‌بندی، به ما این اجازه را نمی‌دهد که تاریخ قرآن را تمام شده تلقی کنیم. به باور وی، زمانی که بر آن می‌شویم متشابهات را به محکمات بازگردانیم، بدان معناست که متشابه هم معنای محکم دارد، پس لازم است به دنبال منطق درونی قرآن باشیم. زائری همچنین معتقد بود آیات قرآن با کارکردهای مختلف پیشاتجربی و پساتجربی خود، این قابلیت را دارند که انسجام موجود را در قرآن، کشف کرده، در عین‌حال، نه‌تنها بین آیات قرآن، بلکه بین قرآن و سنت و حتی از نگاه شیعی، بین قرآن، سنت و عترت این انسجام را کشف نمایند.
رسول رسولی‌پور آخرین سخنران نشست «وحی و نبوت» با موضوع «پیامبری و دیگرمراقبتی» ب ود. وی که بر آن بود عصر فلسفه دین به پایان رسیده، معتقد بود چند حوزه جدید پیش روی فلسفه دین باز شده است. وی به نگاه به تاریخ ادیان به‌طور عام از سوی فیلسوفان قاره‌ای اشاره کرد. نیز بر آن بود که فلسفه و دین‌شناسی اسلامی دچار چرخش شده و بر ماست که از یک نگاه منطقی محض وارد مبحث فلسفه دین شویم که یک بعد وجودی پیدا می‌کند و خصوصاً پیوندی که با مسائل اخلاقی خواهد یافت، قابل توجه است. جایگاه وحی قرآنی دیگر موضوع مورد تأکید رسولی‌پور بود و برخی آیات قرآن که وی بدانها اشاره داشت. وی برای پیامبر، جایگاه دیگر مراقبتی در نظر دارد، بدان معنا که جایگاه پیامبر تنها معرفی و شناسایی خداوند به ما نیست و نزول او از باب بهبود و تلطیف زندگی ما بوده است.
سخنگویان پنل دوم، حسین هوشنگی دانشیار فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه امام صادق (ع)، ابراهیم آزادگان دانشیار فلسفه دانشگاه صنعتی شریف و نیما نریمانی دانش‌آموخته فلسفه بودند. مدیریت این پنل را امیرعباس علی‌زمانی دانشیار دانشگاه تهران بر عهده داشت.
نخستین سخنران این پنل، حسین هوشنگی با موضوع «حقیقت وحی و مسأله تأویل» بود. وی در ابتدای سخنان خود، ضمن اشاره به مباحث مطرح در خصوص وحی در جامعه و سویه‌های نگرش به آن، خاطرنشان ساخت که این مباحث حساسیت‌برانگیز شده و زمان طرح آن نیز فرا رسیده است. وی در ادامه به بحث تنزل قرآن و آیات پرداخت که در کتاب آسمانی نیز بدان اشارت رفته است. هوشنگی علاوه بر دو جنبه مشاعره و معتزله، جنبه آنتولوژیک بحث را نیز مطرح ساخت. وی در ادامه به کتاب «المیزان» اشاره کرد که در آن، نزول ستونی از فرشتگان از آسمان تا زمین عنوان شده، که دلالت بر فعلی دارد که خداوند در یک زمان انجام داده است و ما می‌توانیم بر این اساس، حدوث را به خدا نسبت دهیم. به باور وی، نزول آیات قرآن چه تدریجی و چه دفعی، تاریخ دارد که نشانی از خدای پرسونال و خدای در زمان می‌دهد که با خداباوری کلاسیک ما، خدای بی‌زمان، بی‌مکان و بی‌جسم منافات دارد و اینجاست که این تناقض دوباره خودسروش نیز اشاره کرد و خواستار دقت‌نظر بیشتر در خصوص وحی و ماهیت آن شد. وی در ادامه این پرسش را مطرح کرد که آیا پیامبر صرفاً گیرنده پیام بوده، یا نفس و تخیل نبی و شرایط زمانی نیز قابل تأمل است؟
دومین سخنران این نشست، ابراهیم آزادگان با موضوع «نقش معجزه در روایت زندگی پیامبرانه» بود. وی در آغاز سخنان خود به وجوه گوناگون معجزه اشاره و آن را به جنبه شهودی و اجتماعی تقسیم نمود. آزادگان در ادامه، ضمن طرح پرسشی در خصوص چیستی معجزه، به رابطه آن با پیامبری پرداخت و خاطرنشان ساخت آوردن معجزه صرفاً سبب پدیداری ایمان نمی‌گردد، کما اینکه داستان عصای حضرت موسی (ع) لزوماً نمی‌تواند در موقعیت‌های گوناگون سبب ایمان آوردن افراد شود. آزادگان ضمن اشاره به این مهم که معجزه برای تثبیت پیامبری پیامبران است، خاطرنشان ساخت که حتی قرار دادن معجزات گوناگون از سوی پیامبران مختلف را در سلسله‌ای از رخدادها را نمی‌توان دلیلی بر اقامه ایمان از سوی انسان قلمداد کرد.
آخرین سخنران این نشست، نیما نریمانی با موضوع «قرآن و متافیزیک معجزات» بود. به باور نریمانی، چرخه‌ای در خصوص معجزات وجود دارد، بدین صورت که معجزه منوط به خدای شخص‌وار است، خدای شخص‌وار منوط به فعل خاص خداست … و این چرخه ادامه دارد. وی که به گونه‌ای تقسیم‌بندی از معجزات سخت و نرم نیز باور داشت، در ادامه به تعاریف قرآن از خدا شخص‌وار، نیز در سنت فلسفی، از خدایی که شخص‌وار نیست اشاره و عنوان داشت خدای قرآن، خدای معجزات و اجابت دعاست و پیامبران را برای هدایت بشر به زمین نازل می‌دارد.
هفتمین پیش‌نشست سیزدهمین همایش بین‌المللی «فلسفه دین معاصر» با موضوع «وحی و نبوت» با پرسش و پاسخ حضار به پایان رسید.
نظر شما