سرویس ادبیات خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - مرضیه نگهبان مروی: یلدا بیدختی‌نژاد مترجم در حوزه زبان روسی به فارسی است که به‌ویژه در ترجمه آثار ادبی از نویسندگان برجسته روس شهرت دارد. او با ترجمه‌های خود آثار مهمی از ادبیات روسیه را به مخاطبان فارسی‌زبان معرفی کرده است.
از جمله آثار ترجمه‌شده توسط بیدختی‌نژاد می‌توان به «نازنین» اثر فئودور داستایفسکی اشاره کرد، که به‌عنوان یکی از رمانک‌های پخته و برجسته داستایفسکی شناخته می‌شود و داستان آن از زاویه دید راوی غیرقابل اعتماد روایت شده است. همچنین «داستایفسکی به آنا» و «سفرنامه‌ی اروپا: تأملات زمستانی بر تأثرات تابستانی» که این دومی شرح مشاهدات و تأملات داستایفسکی از سفر به شهرهای اروپایی مانند وین، پاریس و لندن است، «تدفین پارتی» اثر لودمیلا اولیتسکایا که رمانی عاشقانه است، و «ابلیس‌نامه» اثر میخائیل بولگاکف از دیگر آثار برجسته ترجمه‌شده توسط او هستند.
در بازدید یلدا بیدختی‌نژاد از سی‌وششمین نمایشگاه کتاب تهران، با او گفت‌وگویی داشتیم که در ادامه می‌خوانید:
چه چیز باعث شد به ترجمه ادبیات روسیه بپردازید؟
من به دلیل علاقه شخصی به ادبیات روسیه و تحصیل در رشته زبان و ادبیات روسی، تصمیم گرفتم برخی از آثار این ادبیات را به فارسی ترجمه کنم. هدفم این است که خوانندگان فارسی‌زبان را با ادبیات معاصر و کلاسیک روسیه آشنا کنم و ارتباط فرهنگی بین خوانندگان ایرانی و نویسندگان روس را تقویت کنم.
وضعیت نشر آثار ترجمه‌شده از زبان روسی به فارسی در حال حاضر چگونه است؟
به نظر من، وضعیت نشر آثار ترجمه‌شده از زبان روسی به فارسی در حال حاضر مطلوب است. وجود ترجمه‌های متعدد از آثار روسی، برخلاف تصور برخی که آن را موازی‌کاری می‌دانند، به پیشرفت کیفیت ترجمه کمک می‌کند. این تنوع باعث می‌شود خوانندگان با زوایای مختلف ادبیات روسیه آشنا شوند و به درک بهتری از فرهنگ و ادبیات این کشور برسند.
ترجمه آثار معاصر روسیه چه اهمیتی دارد و چه چالش‌هایی در این مسیر وجود دارد؟
ترجمه آثار معاصر روسیه این امکان را فراهم می‌کند که خوانندگان فارسی‌زبان با فضای فکری و فرهنگی نویسندگان امروزی این کشور آشنا شوند. این آثار به ما کمک می‌کنند تا به حال و هوای کنونی ادبیات روسیه نزدیک‌تر شویم. با این حال، چالش‌هایی مانند اصطلاحات جدید، ژارگون‌های مورد استفاده نسل جوان، و تفاوت‌های فرهنگی بین ایران و روسیه وجود دارد که نیازمند شناخت عمیق از فرهنگ و زبان معاصر روسیه است.
نقش هوش مصنوعی در ترجمه ادبی چیست و آیا می‌تواند جایگزین مترجم انسانی شود؟
هوش مصنوعی می‌تواند به عنوان ابزاری کمکی در ترجمه ادبی استفاده شود، به‌ویژه برای فهم بهتر جملات یا کلمات پیچیده. با این حال، به دلیل خطاهای دستوری و مفهومی که هنوز در ترجمه‌های هوش مصنوعی وجود دارد، این فناوری فاصله زیادی با ارائه ترجمه‌های ادبی دقیق و باکیفیت دارد. بنابراین، بهتر است از هوش مصنوعی به عنوان ابزار کمکی استفاده شود و نه جایگزین مترجم انسانی.
چگونه می‌توان لحن و سبک نویسنده روس را در ترجمه به فارسی حفظ کرد؟
برای حفظ لحن و سبک نویسنده، مترجم باید شناخت عمیقی از نویسنده و آثارش داشته باشد. مطالعه آثار مختلف نویسنده، بررسی دیدگاه‌ها و جهان‌بینی او، و در صورت امکان، دسترسی به منابع تکمیلی مانند نامه‌ها یا زندگی‌نامه نویسنده می‌تواند به درک بهتر سبک او کمک کند. با خواندن چند اثر از نویسنده، مترجم به طور ناخودآگاه با لحن او آشنا می‌شود و می‌تواند معادل‌های مناسبی در زبان فارسی پیدا کند.
نظر شما درباره تعادل بین وفاداری به متن اصلی و خلاقیت در ترجمه چیست؟
در ترجمه ادبی، باید تعادلی بین وفاداری به متن اصلی و خلاقیت مترجم برقرار شود. مترجم می‌تواند در جاهایی که لازم است از تعابیر نو و خلاقانه استفاده کند، اما باید مراقب باشد که این خلاقیت به تحریف اثر نویسنده منجر نشود. شناخت تفاوت‌های فرهنگی بین ایران و روسیه و تسلط بر زبان مقصد به ایجاد این تعادل کمک می‌کند.
تفاوت‌های زبان ادبیات معاصر و کلاسیک روسیه چیست و چگونه می‌توان از مترجمان پیشین الهام گرفت؟
ادبیات معاصر روسیه در مقایسه با ادبیات کلاسیک آن، به ساده‌نویسی گرایش دارد و از ژارگون‌ها و اصطلاحات رایج در میان نسل جدید استفاده می‌کند. نویسندگان معاصر، هرچند از کلاسیک‌ها الهام گرفته‌اند، تلاش می‌کنند سبک مدرن و منحصربه‌فرد خود را داشته باشند. مترجمان می‌توانند با مطالعه آثار مترجمان پیشین و تحلیل رویکردهای آن‌ها، الهام بگیرند، اما باید به تفاوت‌های زبانی و فرهنگی معاصر توجه ویژه‌ای داشته باشند.
چه توصیه‌ای به افرادی دارید که می‌خواهند ترجمه ادبیات روسی به فارسی را آغاز کنند؟
به افرادی که قصد دارند ترجمه ادبیات روسی به فارسی را آغاز کنند، توصیه می‌کنم ابتدا مطالعه گسترده‌ای در ادبیات کلاسیک و معاصر روسیه داشته باشند. خواندن آثار متنوع، شناخت فرهنگ و زبان معاصر روسیه، و تمرین ترجمه مستمر می‌تواند مهارت‌های آن‌ها را تقویت کند. همچنین، مطالعه آثار مترجمان برجسته و تحلیل تکنیک‌های آن‌ها می‌تواند به بهبود کیفیت ترجمه کمک کند.
چه آثاری از ادبیات روسیه را برای مطالعه یا ترجمه پیشنهاد می‌کنید؟
من به تازگی کتاب‌هایی را مطالعه کرده‌ام که بسیار جذاب بودند. از جمله آن‌ها می‌توان به «شاه، کرگدن می‌کشد» و «دلبستگی» نوشته احمد اخوت اشاره کرد. این آثار می‌توانند برای علاقه‌مندان به ادبیات معاصر گزینه‌های جالبی باشند. همچنین مطالعه آثار کلاسیک و معاصر دیگر نویسندگان روس را برای درک بهتر سبک‌های مختلف توصیه می‌کنم.
نظر شما