به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، در سطح بین‌المللی، به پیشنهاد یونسکو روز ۵ اکتبر (۱۳ مهر) هر سال به عنوان روز جهانی معلم نامگذاری شده است. با این حال در بسیاری از کشورها از جمله ایران بزرگداشت مقام معلم در روز متفاوتی جشن گرفته می‌شود. در ایران روز ۱۲ اردیبهشت روز معلم نامیده می‌شود که سابقه این نامگذاری خواندنی و شنیدنی است و به پیش از پیروزی انقلاب اسلامی برمی‌گردد. به مناسبت این روز مروری داریم بر دلیل نامگذاری این روز از پیش از پیروزی انقلاب اسلامی تا امروز.
شریف امامی در اسفندماه سال ۱۳۳۹ کابینه خود را به مجلس شورای ملی معرفی کرد و پست وزارت فرهنگ را به دکتر جهانشاه صالح سپرد. نخست‌وزیر هنگام اعلام برنامه‌های خود گفت: «راجع به حقوق معلمان بایستی به اطلاع برسانم که با تبعیض فاحشی که نسبت به آنها شده، لازم بود که توجهی به حقوق آنها بشود و بالاخص آنهایی که حقوق‌های پایین می‌گرفتند و حقوق بسیار کمی داشتند که این کار شده است.»
شریف امامی به قول خود عمل کرد. در جلسه روز یکشنبه دهم اردیبهشت ماه سال ۱۳۴۰ جهانشاه صالح وزیر فرهنگ لایحه «اشل حقوقی جدید فرهنگیان» را تقدیم مجلس شورای ملی کرد. به موجب این لایحه حداکثر حقوق آموزگاران ۱۰,۶۰۰ ریال و حقوق دبیران ۱۴,۵۰۰ ریال پیش‌بینی شده بود. این لایحه دارای جدول حقوقی و بسیار مفصل بود.
انتشار خبر بردن لایحه به مجلس، واکنش معلمان به خصوص دبیران دبیرستان‌ها را برانگیخت. تعدادی از معلمان تهران به دعوت باشگاه مهرگان که ریاست آن با محمد درخشش بود، برای اعتراض به لایحه اشل حقوقی از صبح روز سه‌شنبه ۱۲ اردیبهشت ماه سال ۴۰ در میدان بهارستان مقابل مجلس شورای ملی تجمع کردند.
تجمع معلمان با شعار همراه بود. با تحریک نیروی شهربانی درگیری معلمان با پلیس آغاز شد. ابتدا برای متفرق کردن آنها از ماشین‌های آب‌پاش استفاده کردند. به گفته یکی از شاهدان خانم معلم‌ها که در صف جلو ایستاده بودند، سر تا پا خیس بودند. چند نفر از معلمان مرد از پیاده‌رو وارد میدان شدند تا سر لوله‌های آب را به سمت دیگری برگردانند. یکی از آنها معلم جوان ۲۹ سالهای به نام ابوالحسن خانعلی بود.
سرگرد ناصر شهرستانی، رئیس کلانتری بهارستان، که از دست معلم‌ها کلافه شده بود مستقیماً به سمت معلمان با اسلحه کمری شلیک کرد. گلوله‌ای به سر ابوالحسن خانعلی خورد و خون او سنگفرش میدان بهارستان را رنگین کرد. دو نفر هم مجروح شدند.
ابوالحسن خانعلی، اهل روستای کن تهران، مجرد و دبیر فلسفه و عربی دبیرستان جامی در غرب تهران بود. ابوالحسن با مدرک لیسانس معقول و منقول در سال ۱۳۳۵ به استخدام وزارت فرهنگ درآمده و علاوه بر شغل معلمی دانشجوی دوره دکتری فلسفه دانشگاه تهران بود. خانعلی گرایش سیاسی معینی نداشت و در تظاهرات میدان بهارستان هم نقش رهبر، سخنران یا سخنگو نداشت. او معلمی بود که مانند معلمان دیگر برای دفاع از حقوق صنفی خود در یک اجتماع صنفی شرکت کرده بود. معلمان همکار زخمی خود را به بیمارستان بازرگان منتقل کردند که به دلیل شدت جراحات درگذشت. پیکر بی‌جان خانعلی به مسجدی در خیابان اسکندری در غرب تهران منتقل شد و معلمان خود را برای تشییع جنازه با شکوه او آماده کردند. روز چهارشنبه ۱۳ اردیبهشت تابوت او بر سر دست معلمان و دانشجویان از خیابان اسکندری به سوی میدان بهارستان به حرکت درآمد. تهران بعد از کودتای ۲۸ مرداد چنین جمعیتی در خیابانهای خود ندیده بود. تشییع جنازه ۴ ساعت به طول انجامید و پیکر بی جان او به گورستان ابن‌بابویه در شهرری منتقل شد.
در پایان این تشییع جنازه، قطعنامه‌ای قرائت شد که مهم‌ترین بندهای آن، درخواست استعفای دولت شریف امامی، اجرای قطعنامه باشگاه مهرگان در مورد افزایش حقوق معلمان و مجازات قاتل خانعلی بود. در پی این حوادث، شریف امامی روز ۱۶ اردیبهشت ۱۳۴۰ استعفای خود را به دربار تسلیم کرد و شاه، علی امینی را به عنوان نخست‌وزیر معرفی کرد.
معلمان همچنان به اعتصاب و تجمع مقابل مجلس ادامه می‌دادند و دانشجویان و قشرهای دیگر به آنها پیوسته بودند. امینی تلاش کرد اوضاع را آرام کند و به باشگاه مهرگان رفت تا با معلمان دیدار کند، به آنها قول داد خواست‌هایشان عملی شود اما معلمان اعلام کردند که تا زمان اجرای مطالبات دست از اعتصاب برنمی‌دارند.
معلمان معترض در شب هفت خانعلی، روز ۱۲ اردیبهشت را روز معلم نامیدند: «اجتماع عمومی معلمین پایتخت در تاریخ روز ۱۸ اردیبهشت ماه سال ۱۳۴۰ تصویب کردند که روز دوازدهم اردیبهشت ماه به یادبود اعتصاب موفقیت‌آمیز معلمین ایران و شهادت معلم دانشمند مرحوم دکتر خانعلی، روز معلم اعلام گردد. در این روز همه ساله کلیه مدارس و مؤسسات فرهنگی در سرتاسر کشور تعطیل رسمی خواهد بود و مراسم خاصی اجرا خواهد گردید».
امینی با محمد درخشش، رئیس باشگاه مهرگان، دیدار کرد و علاوه بر پذیرفتن شرایط معلمان، گفت که قصد دارد بنا به درخواست معلمان، او را به عنوان وزیر فرهنگ به مجلس شورای ملی معرفی کند. سرگرد شهرستانی برکنار و تحویل دادگستری شد، هیئت دولت تصویب کرد که حقوق معلمان افزایش یابد و محمد درخشش به عنوان وزیر فرهنگ به کار مشغول شد.
به این ترتیب، اعتصاب معلمان بعد از دوازده روز، در روز ۲۳ اردیبهشت ۱۳۴۰ پایان یافت. هجده سال بعد مرتضی مطهری در شامگاه یازده اردیبهشت ۱۳۵۸ به دست گروه فرقان به شهادت رسید و روز ۱۲ اردیبهشت دوباره به نام روز معلم نامگذاری شد.
از آن تاریخ تا امروز معلمان در این روز یاد استاد مرتضی مطهری و یاد شمع فرومرده فرهنگیان ابوالحسن خانعلی را گرامی می‌دارند.
نظر شما