گروه تاریخ و سیاست خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) – طاهره مهری: استادان بزرگ و صاحب‌نام از یک‌سو هویت و اعتبار دانشگاه محسوب می‌شوند و از سوی دیگر الگوی فکری برای نسل‌های جدید هستند که در این طیف استادانی هم هستند که هم از وزن علمی و اخلاقی بی‌نظیری برخوردارند و هم بانی و بنیان‌گذار دیدگاه‌های جدید هستند.
«قاسم افتخاری»، استاد پیشکسوت مطالعات بین‌الملل است که از سال ١٣۴٩ در دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران فعالیت داشت و نیز سال‌ها رئیس کتابخانۀ دانشکده نیز بود.
او در گفت‌وگو با ایبنا گفت: سه‌جلد از کتاب‌هایم به‌تازگی منتشر شده است و دوجلد کتاب در دست پژوهش و نگارش دارم. کتاب «روش‌شناسی فهم کنش اجتماعی انسان با نگاهی به روش‌های رشتۀ روابط بین‌الملل» به‌تازگی از سوی انتشارات دانشگاه تهران منتشر شده است. این کتاب به این پرسش مهم پاسخ می‌دهد که انسان در جامعه تحت تأثیر چه عواملی دست به کنش می‌زند تا پدیده‌های اجتماعی به وجود بیاید. در نتیجه اصل مسئله این است که تمام پدیده‌های اجتماعی نتیجۀ کنش یا عمل خود انسان‌هاست. اگر ما این پدیده‌های اجتماعی را بفهمیم، باید کنش اجتماعی یا فعالیت‌های اجتماعی انسان را بفهمیم. نظرات مختلفی هم وجود دارد که در این کتاب آمده و مورد بحث قرار گرفته است و در آخر نتیجه گرفته شده که این نظر چه عیبی داشت که به‌دنبال آن نظر دیگری آمده است و همان نظر هم به سیاق نظر قبلی مورد بررسی قرار گرفته است. به‌این‌ترتیب نظرات مربوط به چگونگی کنش انسان در جامعه مطرح و نکات ضعف آنها هم بیان شده است. این کتاب برای سطح فوق لیسانس و دکتری نوشته شده است.
استاد بازنشستۀ روابط بین‌الملل دانشگاه تهران افزود: دومی کتابی است با عنوان «روش پژوهش کمی و روش‌های پژوهش کیفی» که می‌تواند مورد استفادۀ دانشجویان و علاقه‌مندان قرار بگیرد، به‌ویژه با در نظر گرفتن نیازهای دانشجویان علوم سیاسی و روابط بین‌الملل می‌تواند در سطوح لیسانس، فوق لیسانس و حتی دکتری مورد استفاده قرار بگیرد و مفید باشد.
افتخاری اضافه کرد: عنوان کتاب سوم «سیاست جهان و سیاست ملی کردن نفت ایران» است. دربارۀ ملی کردن نفت ایران تاکنون ده‌ها کتاب به زبان فارسی و خیلی بیشتر از آن هم به زبان‌های خارجه منتشر شده است ولی از دیدگاه علم روابط بین‌الملل نبوده بلکه از دیدگاه دیپلماسی و سیاست عمومی و اتفاقات اجتماعی بوده است. جای نگاه به موضوع از دید روابط بین‌الملل خالی به نظر می‌رسید و من سعی کردم از این منظر کار کنم. این کتاب نوعی مطالعه موردی است. دراین‌باره که چرا جنبش‌های اجتماعی در کشورهای اسلامی موفق نمی‌شوند؟
مدیر پیشین گروه روابط بین‌الملل دانشگاه تهران افزود: این موضع در نظر گرفته شد تا نشان بدهد که در جاهای دیگر نیز همین‌گونه است. در ایران چندین جنبش اجتماعی برای تغییر سیاست و مدیریت جامعه تاکنون صورت گرفته، که تقریباً هیچ‌یک هم به نتیجه نرسیده است. البته این مورد دربارۀ کشورهای اسلامی دیگر هم کمابیش صدق می‌کند، بنابراین این سؤال، موضوع مهمی است که باید مورد بررسی قرار بگیرد.
افتخاری در پاسخ به این پرسش که بازار کتاب‌های علوم سیاسی چه در حوزۀ تألیف و چه ترجمه، تا چه حد راضی‌کننده است، گفت: پاسخ را به دو نوع می‌توان مطرح کرد؛ کتاب‌هایی که منتشر می‌شوند، خیلی عمق ندارند. بیشتر به مسائل جاافتاده‌ای می‌پردازند که در بین مردم باعث گفت‌وگو شده یا مورد ابهام است. دربارۀ هیچ‌یک هم تا آن‌جا که من خوانده‌ام به پدیده‌های اجتماعی نمی‌پردازند.
رئیس پیشین کتابخانۀ دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران افزود: البته کتاب‌هایی هم هستند که به عمق مطلب می‌پردازند و می‌خواهند علت واقعه را بگویند. متأسفانه این دست از کتاب‌ها دچار مشکل می‌شوند، اجازۀ انتشار پیدا نمی‌کنند و یا مجبور می‌شوند برخی از موضوعات را تغییر بدهند. گرچه معلوم می‌شود که نویسنده کوشش کرده است به عمق مسئله پی ببرد و آن را بیان کند اما روی‌هم‌رفته باید بگویم نسبت به اوایل انقلاب وضعیت بهتر شده است اما نه تا آن اندازه که این بهتر شدن به کیفیت مربوط باشد، بلکه بیشتر به کمیت مربوط است. کتاب‌های زیادی منتشر شده است که قاطبۀ آنها در گروه اول قرار می‌گیرند و آثار عمیقی نیستند.
نظرات