سرویس فرهنگ مقاومت خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) _ جواد کلاته عربی، نویسنده: کتاب «ماه تمام» سرگذشت‌نامه معلم بسیجی شهید حاج محمد ابراهیم همت، تالیف گلعلی بابایی است. همان‌طور که از عنوان کتاب پیداست، این اثر به بررسی زندگی و ویژگی‌های شهید همت، یکی از فرماندهان برجسته سپاه در دوران جنگ تحمیلی و دفاع مقدس می‌پردازد. جایگاه این شهید بزرگوار از ابعاد مختلف قابل تحلیل است؛ هم از منظر حقوقی و هم از جنبه‌های شخصیتی و معنوی.
اگر بخواهیم جایگاه حقیقی شهید همت را بررسی کنیم، می‌توان او را یکی از دو فرمانده ارشد و موسس لشکر ۲۷ محمد رسول‌الله (ص) دانست. در مقایسه با حاج احمد متوسلیان که به عنوان فردی مقتدر و منظم شناخته می‌شود، شهید همت ویژگی‌های دیگری داشت که او را به فرمانده‌ای محبوب و الگویی برای بسیجی‌ها و همرزمانش تبدیل می‌کرد. شهید همت، قبل از پیوستن به سپاه و حضور در جبهه‌های جنگ، معلم بود و این روحیه معلم‌گونه و انسان‌دوستانه‌اش را در جبهه‌ها نیز به نمایش گذاشت. رفتارهای ایشان با بسیجی‌ها و همرزمانش به‌گونه‌ای بود که همگان او را نه تنها به عنوان فرمانده‌ای دلاور، بلکه به عنوان معلمی فرهیخته و الگو می‌دیدند. سخنرانی‌های شهید همت که در کتاب به روایت همت ثبت و ضبط شده، نمونه‌ای از این رویکرد آموزشی و معنوی او است.
در بعد حقوقی، جایگاه شهید همت به‌عنوان فرمانده لشکر ۲۷ محمد رسول‌الله (ص) و فرمانده لشکر پایتخت، نشان‌دهنده اهمیت ویژه‌ای است که به وی داده شده است. اینکه او فرمانده لشکری در پایتخت بود، مسئولیت‌های سنگینی را بر دوش او قرار داده بود و نشان‌دهنده میزان اعتماد بالای مسئولان به او بود. متاسفانه در رابطه با فرماندهان ارشد جنگ، تولیدات مکتوب کمتری وجود دارد و کتاب‌هایی که در این زمینه منتشر شده‌اند، اغلب فاقد جامعیت و جزئیات کافی هستند. در این میان، «ماه تمام» از جمله آثاری است که به‌لحاظ جامعیت، دقت در جزئیات و پرداختن به تمامی فراز و فرودهای زندگی یک انسان و رزمنده، کم‌نظیر است. این کتاب نه‌تنها به‌خوبی ابعاد مختلف شخصیت شهید همت را نمایان می‌سازد، بلکه به تاریخ جنگ و مقاومت نیز رنگ و بویی انسانی می‌دهد.
کتاب «ماه تمام»، همانند تمامی آثار گلعلی بابایی، از یک روایت خطی پیروی می‌کند که با دوران کودکی و تولد شهید بزرگوار حاج محمد ابراهیم همت آغاز می‌شود. او در روستای قمشه از استان اصفهان به دنیا آمد و این بخش از زندگی او به‌خوبی در کتاب به تصویر کشیده شده است. کتاب با یک افتتاحیه‌ای چند صفحه ای آغاز می شود و پس از آن، به متن اصلی کتاب وارد می‌شود.
این ویژگی، در کتاب «ماه تمام» نیز حفظ شده است. پس از این افتتاحیه، داستان به‌طور خطی و مرحله‌به‌مرحله پیش می‌رود. از آنجا که شخصیت اصلی داستان یعنی شهید همت، محور تمامی روایت‌ها است، کتاب با ذکر دوران کودکی و زندگی او، شروع به پیگیری مراحل مختلف زندگی‌اش می‌کند. این روند از خانواده، پدر و مادر تا مراحل رشد و تحول شخصیت شهید همت ادامه می‌یابد. کتاب به‌طور مداوم مقاطع مختلف زندگی او را دنبال کرده و به‌تدریج شخصیت اصلی را در برابر چالش‌ها و فراز و نشیب‌های زندگی نشان می‌دهد تا در نهایت به دوران رشادت‌ها و دلاوری‌های او در جبهه‌های جنگ برسد.
در کتاب «ماه تمام»، بخش‌هایی وجود دارد که کمتر در مورد شخصیت‌های تاریخی و فرماندهان جنگ ما بیان شده و به‌ویژه در مورد شهید همت این موارد کمتر روایت شده است. یکی از این بخش‌ها به دوران نوجوانی و جوانی شهید همت مربوط می‌شود، زمانی که او به عنوان یک جوان اهل مطالعه و فرهنگ به مسائل روزگار و وضعیت اجتماعی و سیاسی آن زمان توجه نشان می‌داد. او در آن دوران کتاب‌هایی می‌خواند که بسیاری از آنها حکومت و رژیم پهلوی را نقد می‌کردند. این کتاب‌ها گاهی اوقات نوشته‌های چپ‌گرا بودند که دیدگاه‌های ایدئولوژیک خاصی را به‌ویژه در قالب رمان‌ها بیان می‌کردند. این موضوع به‌طور دقیق و با جزئیات در کتاب به تصویر کشیده شده است.
این بخش از زندگی شهید همت، که به مرور وارد دانش‌سرای عالی تربیت معلم اصفهان شده و پس از آن دوران خدمت سربازی و فعالیت‌های انقلابی‌اش را آغاز کرده است در نهایت منجر به پیگرد و صدور حکم تیر برای او می‌شود. این رویدادها نه تنها جذاب هستند بلکه به‌خوبی زمینه‌ساز شکل‌گیری شخصیت او در آینده می‌شوند، به‌ویژه به‌عنوان فرمانده لشکر ۲۷ محمد رسول‌الله (ص). این فعالیت‌ها، علاوه بر اینکه بعداً به‌طور مستقیم در رهبری و فرماندهی او در جنگ تأثیرگذار می‌شوند، بسترهای فکری و اجتماعی او را شکل می‌دهند.
شهید همت به عنوان یک معلم بسیجی شناخته می‌شود و تمامی کسانی که با او کار کرده یا روایت‌هایی از او شنیده‌اند، به این ویژگی اذعان دارند. او در لشکر پایتخت، به‌ویژه در هدایت و راهبری بسیجی‌ها و رزمندگان، نقش معلمی خود را به‌خوبی ایفا کرد. این ویژگی معلمی در دوران جوانی‌اش شکل گرفت، زمانی که در فرهنگسرای تربیت معلم آموزش دیده بود. به علاوه، ویژگی‌های ذاتی اخلاق معلمی و روحیه‌اش در طول خدمت به‌عنوان فرمانده، او را به شخصیتی محبوب و مورد احترام تبدیل کرد.
شهید همت توانست با تدابیر و روش‌های معلمی‌اش، نه تنها در عرصه نظامی بلکه در بعد اخلاقی و مدیریتی، به فردی محبوب تبدیل شود. این دو ویژگی، یعنی محبوب بودن و معلم بودن، در شخصیت او بسیار بارز است. کتاب «ماه تمام» این بخش‌های کمتر روایت‌شده از زندگی شهید همت را به‌خوبی به نمایش می‌گذارد، به‌ویژه فعالیت‌های انقلابی‌اش که پیش از جنگ شروع شده و منجر به پیگردهای امنیتی و صدور حکم تیر برای او می‌شود. این بخش‌ها در کتاب بسیار جذاب و حائز اهمیت هستند، زیرا بیشتر شهید همت به‌عنوان فرمانده شناخته شده است، ولی فعالیت‌های انقلابی او که پیش از فرماندهی لشکر صورت گرفت، به‌طور شگفت‌انگیزی در این کتاب آشکار می‌شود.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، بحران کردستان به سرعت آغاز شد و در پی آن، بحران‌های امنیتی در غرب کشور شکل گرفت. شهید همت به این مناطق اعزام شد و فعالیت‌های خود را پیش از شروع جنگ در آن منطقه آغاز کرد. او ابتدا در مسائل امنیتی و دفاع از مناطق کردستان مشغول بود و نقش قابل توجهی در ورود به پاوه ایفا کرد. روابط عمومی پاوه و سپس فرماندهی سپاه پاوه از جمله مراحل کلیدی در آغاز فعالیت‌های جدی شهید همت بود، که به‌ویژه همزمان با شروع جنگ ایران و عراق و عملیات‌های مشترک در غرب کشور انجام شد.
یکی از این عملیات‌ها، عملیات مشترک محمد رسول‌الله (ص) بود که به‌طور مشترک توسط شهید همت و حاج احمد متوسلیان در غرب کشور اجرا شد. در این عملیات، که بخش‌هایی از آن توسط نیروهای پاوه به فرماندهی شهید همت و بخش دیگری توسط نیروهای مریوان به فرماندهی حاج احمد متوسلیان انجام شد، ارتش نیز مشارکت داشت. این عملیات موفقیت‌آمیز باعث شد که محسن رضایی، فرمانده کل سپاه، تصمیم بگیرد یک تیپ جدید با فرماندهی مشترک حاج احمد متوسلیان و شهید همت تشکیل دهد. در این زمان، شهید همت به عنوان نفر دوم در تیپ محمد رسول‌الله (ص) معرفی شد.
پس از تشکیل این تیپ، انتقال نیروها از غرب به جنوب آغاز شد و در زمستان سال ۶۰، حضور در عملیات‌های مختلف در جبهه جنوب آغاز شد. شهید همت در عملیات‌های فتح‌المبین و بیت‌المقدس نقش پررنگی ایفا کرد و پس از شهادت حاج احمد متوسلیان در ۱۴ تیرماه سال ۶۱، فرماندهی لشکر ۲۷ به عهده شهید همت قرار گرفت. از این زمان تا عملیات خیبر در اسفند ۶۲، شهید همت فرماندهی لشکر ۲۷ را بر عهده داشت و در این مدت در عملیات‌های مختلفی همچون عملیات رمضان، مسلم بن عقیل، والفجر مقدماتی و والفجر ۱ و ۴ شرکت کرد.
این مقطع تاریخی از جنگ، که از آغاز عملیات‌های جدی سپاه و نیروهای مسلح ایران تا عملیات خیبر را شامل می‌شود، به‌ویژه با محوریت لشکر ۲۷ و فرماندهی شهید همت، از اهمیت بالایی برخوردار است. در این دوره، نبوغ و توانایی‌های فرماندهی شهید همت به‌خوبی نمایان می‌شود. این فصل از جنگ نه تنها در تاریخ‌نگاری دفاع مقدس بلکه در فهم و شناخت شخصیت‌های برجسته مانند شهید همت، نقشی اساسی دارد.
در رابطه با نامگذاری کتاب «ماه تمام»، اتفاقی دوگانه و جالب رخ داده است که به‌خوبی نشان‌دهنده شخصیت و جایگاه شهید همت است. مولف در این کتاب، واژه «ماه» را از ترکیب دو حرف «میم» محمد و «الف» ابراهیم و «ه» همت گرفته است. این انتخاب، نه تنها به‌عنوان یک بازی زبانی است، بلکه از جنبه‌های معنوی و شخصیتی شهید همت نیز به‌طور دقیق بهره برده است. در واقع، «ماه» در اینجا هم نماد زیبایی و کمال است و هم به محبوبیت بی‌نظیر شهید همت میان رزمندگان و بسیجیان لشکر ۲۷ اشاره دارد.
شهید همت به عنوان فردی که محبوب قلوب همرزمانش بوده، مانند ماهی درخشان و کامل در نظر گرفته می‌شود. این تعبیر، نشان‌دهنده جامعیت و کمال شخصیت اوست. نویسنده در مقدمه کتاب به این نکته اشاره کرده و در واقع با این نامگذاری، خواسته است تا درخشندگی و محبوبیت شهید همت را در میان همرزمانش به تصویر بکشد. رزمندگان لشکر ۲۷ که با شهید همت ارتباط نزدیک داشتند و او را از نزدیک درک کرده‌اند، به‌خوبی بر این عنوان صحه می‌گذارند و این شهید بزرگوار را به‌عنوان فرمانده‌ای که به تمامی ویژگی‌های یک ماه تمام دست یافته، می‌شناسند.
در نهایت، این کتاب با عنوان «ماه تمام» به‌گونه‌ای طراحی شده است که نه تنها به ویژگی‌های انسانی و اخلاقی شهید همت پرداخته، بلکه به‌خوبی نشان می‌دهد که چگونه این شخصیت برجسته با تدبیر، فرماندهی و محبوبیت، به‌عنوان یک ماه کامل در دل‌های رزمندگان درخشیده است.
کتاب «ماه تمام» به‌دلیل جامعیت و عمق پرداختن به شخصیت شهید همت، برای تمامی قشرها مناسب است. این کتاب نه‌تنها برای کسانی که علاقه‌مند به تاریخ جنگ و دفاع مقدس هستند، بلکه برای خوانندگان عمومی، از جمله خانم‌ها و آقایان در سنین مختلف، جذاب و قابل استفاده است.
کتاب «ماه تمام» برای کسانی که به مطالعه شخصیت‌های برجسته دفاع مقدس و فرماندهان جنگ علاقه‌مند هستند، به‌ویژه برای آن‌هایی که به دنبال آثار جدی و عمیق در این حوزه هستند، یک منبع ارزشمند محسوب می‌شود. متأسفانه در بسیاری از موارد، آثار جدی و مکتوب در مورد فرماندهان جنگ و شخصیت‌های مهم دفاع مقدس کم بوده است، ولی این کتاب برخلاف سایر تولیدات، در عمق تاریخچه رزم لشکر ۲۷ و فرماندهی شهید همت، پژوهشی چندین‌ساله و قابل توجه انجام داده است.
این کتاب ثمره تلاش‌های سال‌ها پژوهش و هم‌نشینی با مسائل لشکر ۲۷ و شخصیت شهید همت است. گلعلی بابایی، مولف این اثر، با کارنامه‌ای معتبر در زمینه روایت تاریخ جنگ و رزم لشکر ۲۷، موفق شده است تا این مجموعه را به‌طور کامل به رشته تحریر درآورد. علاوه بر کتاب‌های دیگری که در مورد جنگ نوشته، «ماه تمام» به‌عنوان یک اثر برجسته و جامع، با توجه به عمق پژوهش‌ها و شواهد مستند، از نظر ارزش و اهمیت با دیگر آثار ایشان قابل مقایسه نیست.
نظر شما