به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در مشهد، رجبعلی لباف خانیکی ظهر جمعه هم‌زمان با پنجاه و سومین میان‌فصلی مؤسسه فرهنگی خردسرای فردوسی و با یادِ یعقوب دانشدوست و روز پایان سرایش شاهنامه در سالن همایش‌های بنیاد فرهنگی آریو مصلی نژاد برگزار شد، گفت: یعقوب دانشدوست تمام عمر خود را به صورت مستمر صرف آسیب‌شناسی و استحکام‌بخشی بناهای تاریخی کرد و با کمک گرفتن از معماران، هنرمندان و کارگران متعهد و عاشق خراسانی بناهای کهن را مرمت کرد.

مدیرکل اسبق میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان خراسان رضوی گفت: از حدود ۱۰ هزار سال پیش که انسان در گنج دره کرمانشاه اقدام به ساخت نخستین سازه معماری کرد، فضای معماری او را از تولد تا بعد از مرگ که مربوط به ساخت مقبره و آرامگاه است همراهی کرد و در طول زمان انسان و محل سکونتش بر یکدیگر تاثیر گذاشته اند.

وی افزود: فضای معماری همواره نیازهای ایمنی و دفاعی، اعتقادی، سیاسی، اقتصادی و هنری انسان را تامین کرد و انسان در پناه، انسان به خلاقیت و ساخت و پرداخت ابزار و فناوری‌هایی که هویت او را نمایان می‌کردند روی آورد.

این باستان‌شناس گفت: با وجود اهمیت بی چون و چرای فضاهای معماری عواملی چون سوانح طبیعی، گسترش شهرها، جنگ و طمع نسبت به مصالح ساختمانی و اشیا زیرخاکی، ماندگاری آنها را تهدید می‌کرد.

رجبعلی لباف خانیکی ادامه داد: با فراگیر شدن رنسانس اروپا در قرن ۱۵ میلادی، عامل تخریبی دیگری به عوامل طبیعی و انسانی اضافه شد و آن اروپاییانی بودند که با آمدن با باروی ایتالیایی در سال ۸۷۷ هجری قمری و دلا واله ایتالیایی در سال ۱۰۳۲ هجری قمری و بازدید و کپی برداری از کتیبه های تخت جمشید، دندان طمع به غارت اموال فرهنگی ایران تیز کردند.

وی افزود: لوفتوس انگلیسی طی سالهای ۱۲۶۶ تا ۱۲۶۹ هجری قمری تپه‌های شوش را زیرو رو و انبوهی از اشیا تاریخی را غارت و بقایای معماری شوش را در هم کوبید و با انتشار حاصل کاوش های خود در کتابی با عنوان سفرها و تحقیقات در کلده و شوش، شکوه و عظمت میراث های فرهنگی ایران کهن را پر آوازه کرد و دولت فرانسه با استفاده از عصر بی‌خبری دوران پادشاهان قاجار، طی دو قرارداد ننگین در سال‌های ۱۳۰۰ هجری قمری با ناصر الدین شاه و ۱۳۱۸ هجری قمری با مظفرالدین شاه، امتیاز کاوش های باستان شناسی در سراسر ایران را به دست آورد.
این نویسنده ادامه داد: در اجرای قرارداد سال ۱۳۰۰ بیوالمپا کاوش‌ها در شوش را دنبال کرد و پس از سه سال بنا به نوشته همسرش پانصد تن اشیا عتیقه را تحت حمایت پسر ناصرالدین شاه روانه بندر بوشهر کرد تا در نهایت به بندر نیس در فرانسه برسد.

تخریب بناهای تاریخی توسط انسان‌ها

لباف خانیکی گفت: کاوش‌های فرانسویان توأم با تخریب بناها و معماری شوش بود و علاوه بر آن عوامل انسانی هم با انگیزه‌های گوناگون تپه‌های باستانی شوش را کندوکاو و بناها را تخریب می‌کردند. در آن دوران سیاه اشخاصی هم بودند که با تمام دارایی خود نسبت به تعمیر و نگهداری و نجات بناهای قدیمی اقدام می‌کردند.

مدیرکل اسبق میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان خراسان رضوی گفت: یعقوب دانشدوست از شمار آن بزرگان بود. ایشان در سال ۱۳۴۵ برای مرمت گنبد حرم مطهر امام رضا (ع) به مشهد اعزام شد و در سال ۱۳۴۶ با عنوان رئیس دفتر سازمان ملی حفاظت آثار باستانی منصوب و پس از آن تاریخ، به صورت مستمر بناهای تاریخی خراسان را آسیب‌شناسی کرد و طرح استحکام‌بخشی آنها را تهیه و توسط معماران و هنرمندان و کارگران متعهد و عاشق خراسانی بناها را اجرا می‌کرد.

نجات ابنیه کهن خراسان

وی تصریح کرد: انجام صحیح این کارها مرهون توجه و نظارت صادقانه شادروان یعقوب دانشدوست بود. در آبان ماه سال ۱۳۵۴ استاد دانشدوست نمایشگاه عکسی از ۳۱ بنای تعمیر شده در طول ده سال برگزار کرد و پس از آن تا پایان عمر پر ثمر خود برای مرمت و نجات ابنیه کهن خراسان کار میدانی می‌کرد و دغدغه‌مند آنها بود.

لباف خانیکی اظهار کرد: او آثاری همچون عمارت خورشید در کلات نادری، هارونیه توس، امام زاده کاخک گناباد، رباط شاه عباسی نیشابور، مسجد جامع گناباد، مسجد جامع فردوس، برج رادکان و ۵۰ اثر تاریخی دیگر در جای جای ایران را مرمت کرد که حاصل فداکای اوست است.

یعقوب دانشدوست‌؛ خالق آثار ماندگار

در ادامه این رویداد آیین رونمایی از فصلنامه پاژ ۵۶ که یادنامه یعقوب دانشدوست است، آزاده دانشدوست دختر شادروان یعقوب دانشدوست گفت: پدرم مردی پارسا و ایران دوست بود و فرهنگ ایران را بسیار ارزشمند ارزنده و والا میدید و خدمتگزاری راستین برای وطن بود.

وی افزود: او برای ایرانی زیبا و سربلند می‌کوشید، ایرانی که بایست به واسطه داشتن چنین فرهنگ دیرینه و کهن و همچنین میراث فرهنگی درخشان و بی نظیر همچون نگینی در دنیا بدرخشد و اینگونه بود که دانشدوست از سویی به پاسداری میراث فرهنگی کشور به خصوص خراسان بزرگ پرداخت و از سویی دیگر سعی کرد که جوهره معماری ایرانی را در معماری مدرن به کار گیرد و آثاری ماندگار به جا گذارد.

آزاده دانشدوست گفت: تداوم و انتقال ارزش های معماری دیرینه ایران و معماری معاصر از جمله نکاتی است که همواره مورد تاکید ایشان بوده است. از اِلمان ها و یادبودهای برجا مانده از ایشان در شهر مشهد می‌توان به اِلمان پرواز به نور اشاره کرد که اولین اِلمان شاخص مشهد به شمار می‌رفت و سالها نام مشهد بعد از حرم امام رضا (ع) با این اِلمان در نظرها می آمد. این اِلمان در سال ۱۳۴۶ در میدان آزادی کنونی قرار گرفت و با توسعه شهر و گذر قطار شهری این اِلمان برداشته شد و هم اکنون در میدان پرواز در نزدیکی فرودگاه مشهد استفاده شده است.

وی افزود: یادمان دیگر به جا مانده از این استاد یادمان راه آهن مشهد است که با نام همیشه به سوی او توسط ایشان خلق شد. این نماد نیز یکی از آثار ماندگار شهر مشهد است که بخشی از هویت و خاطره جمعی مشهد شده است و با حضوری با ابهت در فضای ورودی مقابل میدان راه آهن نقش دعوت کنندگی مهمی را برای حضور و ورود مسافران بر عهده گرفته است.

آزاده دانشدوست گفت: طراحی این نماد در سال ۱۳۵۱ زمانی صورت گرفت که انسان به ماه رسیده و به امید دستیابی به بقیه سیارات بود. از این رو از اشکال دایره در نماد به کار گرفته شده که نمادی از ماه و خورشید و زمین و ستارگان است. همچنین این نماد نشان دهنده یک زن و مرد است که دستها را روبه آسمان برای خداوند بلند کرده اند.همچنین در پس زمینه این نماد نقش لباس عشایر نیز به چشم می‌خورد که با فرهنگ ایرانی هماهنگی خاص دارد.

دانشدوست ادامه داد: نقش جاویدان دیگری که از این استاد گرانقدر در سطح شهر دیده می‌شود نقش همای رحمت در دو طرف پل غدیر در سال ۱۳۷۴ است که نماد و نشان یک پرنده در حال پرواز روبه آسمان است و از نیمرخ کلمه یا علی خوانده می‌شود همچنین در پایه های این پل کلمه یاعلی به شکل یک سرو برافراشته با نقوش برجسته و فرورفته طراحی و اجرا شده است و نماد جاوید دیگری از این استاد است. از دیگر یادمان ها و اِلمان های اجرا شده اِلمان والفجر در میدان فجر قرار دارد.

به گزارش ایبنا؛ در پایان این رویداد از «فصلنامه پاژ ۵۶ یادنامه دکتر یعقوب دانشدوست» با حضور بزرگان و ادبیان مشهد رونمایی شد.