به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، بنیان داستان بر این نظریه استوار است که اگر ماشینی یافت شود تا ماده را کاملاً به انرژی تبدیل کند، مطلق موجود در ماده آزاد میشود. چاپک در این داستان از اندیشه فلسفی اسپینوزا درباره وحدت وجود بهره میگیرد. کتاب را میتوان نقدی بر چگونگی پیدایش مذاهب و دخالت مذهب در زندگی انسان دانست.
این رمان علمی تخیلی که در سال ۱۹۲۲ میلادی نوشته شده، داستانی را روایت میکند که در روزهای آغازین سال ۱۹۴۳ اتفاق میافتد و توصیفکننده تغییرات بنیادینی است که به دلیل وجود یک منبع نیروی فوقبشری حاصل میشود. منبعی که دانشمندی آن را به دست میآورد و گمان میکند با آن تمام مشکلات بشری حل خواهد شد.
کارل چاپک در سال ۱۸۹۰ به دنیا آمد و با شعرها و داستانهای متفاوتش، به یکی از تاثیرگذارترین نویسندگان چک در قرن بیستم میلادی تبدیل شد. وی نویسندگی را در حوزههای بسیاری تجربه کرده، با این حال بیشتر داستانهایش در ژانر علمی تخیلی است. منتقدان بسیاری معتقدند یکی از دلایلی که آثار چاپک در کشور چک مطرح و به بسیاری از زبانهای دیگر برگردانده شده، توصیفات دقیق و جذابی هستند که وی از واقعیتهای زندگی در آثارش ارایه میدهد.
کارا هافمن، منتقد آمریکایی، گفتگوهای داستان «کارخانه مطلق سازی» را خیرهکننده و شخصیتهایش را بسیار جذاب معرفی میکند اما به نظر هافمن، نقطه قوت این رمان چیزی فراتر از اینهاست. موضوع محوری رمان گرچه در زمان نگارش امری فراتر از واقعیت بود، اما نثر نویسنده و نگاه وی به موضوع چنان است که گویی مدت کمی از ماجراهای «کارخانه مطلقسازی» گذشته است و اینگونه است که این داستان برای مخاطب امروزی هم خواندنی خواهد بود.
کارل چاپک نویسنده و محقق برجسته در زمینه علوم انسانی و اجتماعی است. او به خاطر کتابهایش درباره تاریخ، فلسفه و انسانشناسی شناخته میشود. چاپک در مورد موضوعاتی چون تاریخ اروپا، انقلاب فرانسه، و تحولات فلسفی اروپایی نوشتههایی دارد که تأثیر زیادی بر مطالعات علمی داشتهاند. «کارخانه مطلق سازی» یکی از مهم ترین آثار اوست که در سال ۱۳۲۶ با ترجمه حسن قائمیان و مقدمه صادق هدایت به چاپ رسیده است.
کتاب کارخانهمطلقسازی چندین ویژگی برجسته دارد که آن را به یک اثر مهم در ادبیات علمی- تخیلی و فلسفی تبدیل کرده است. این کتاب به موضوعاتی همچون مفهوم مطلقسازی، تعریف مفهوم مطلق و نقش آن در زندگی انسانی پرداخته است. کارل چاپک در این کتاب به بررسی این موضوعات با تمرکز بر انسانها و تجربیات آنها میپردازد. برخی از شاخصه های مهم این کتاب عبارتند از:
۱_ مفهوم مطلق: کتاب به بررسی مفهوم «مطلق» و تأثیر آن بر جهان میپردازد. مطلق در اینجا به عنوان نیرویی الهی و بینهایت تعریف میشود که توسط یک ماشین ساخته شده توسط انسانها تولید میشود.
۲_ تأثیرات اجتماعی و اقتصادی: کارل چاپک با استفاده از داستان علمی-تخیلی خود، تأثیرات اجتماعی و اقتصادی استفاده از تکنولوژیهای جدید را بر جامعه بررسی میکند.
۳_ انتقاد از مذهب و علم: نویسنده به نقد مذهب و علم و تأثیرات آنها بر زندگی انسانها میپردازد و نشان میدهد که چگونه این دو میتوانند به شکلی نادرست مورد استفاده قرار گیرند.
۴_ داستانی جذاب و مهیج: کتاب با داستانی پیچیده و جذاب، خوانندگان را به دنیایی خیالی اما باورپذیر میبرد.
۵_ مسائل فلسفی: «کارخانه مطلقسازی» به مسائل فلسفی مانند معنای زندگی، ماهیت حقیقت، و اخلاقیات تکنولوژی میپردازد.
این کتاب علاوه بر جذابیت داستانی خود، به عنوان یک اثر عمیق فلسفی و اجتماعی نیز مورد تحسین قرار گرفته است.
این داستان بر روی اختراع راکتور استوار است که میتواند با از بین بردن ماده، انرژی ارزان و فراوانی تولید کند. این داستان علمی در بهترین حالت ممکن است که با چشماندازهای آینده گرایانه بر اساس واقعیت پیشبینی شده و یک دیدگاه بدیع ساخته شود (بدون جناس).
در قسمتی از این کتاب آمده است «وقایعنگار، همانطوری که خود نیز معترف است، هرگز ادعا نمیکند که تاریخنویس است. هنگامیکه تاریخنویس با منگنههای تتبع تاریخی، تشخیص اسناد، شم سیاسی، تجرید، ترکیب، آمار و سایر کشفیات علم تاریخ، هزاران و صدهاهزار پیشامد شخصی را به مادهای متراکم و شکلپذیر که به امر تاریخی، پدیده اجتماعی، جنبش عمومی، تطور، نهضت فرهنگی، فعل اجتماعی و حقیقت تاریخی نامیده میشوند تبدیل میکند، وقایعنگار فقط موارد خاصی را در نظر دارد و از آنها لذت مخصوصی میبرد.
مثلاً فرض میکنیم وقایعنگار بخواهد انقلاب مذهبی پیش از سال ۱۹۵۰ را که بر تمام جهان استیلا یافته بود، ازنظر رابطه علت و معلولی حوادث و وقوع تدریجی آنها، به طرزی منطقی و ترکیبی شرح دهد. با توجه به وظیفه بزرگ و پرافتخار خود، به گردآوری پدیدههای مذهبی زمان میپردازد. درضمن این بررسیها مثلاً به ژان بیندر، بندباز سابق سیرک که در پیراهن راهراه با چرخفلک اتمی خود از این شهر به آن شهر در حرکت است، برخورد میکند. البته اصل تاریخنویسی چنین حکم میکند که وقایعنگار از پیراهن راهراه و چرخفلک و حتی از خود ژان بیندر صرفنظر کند و به عنوان چکیده تاریخی و نتیجه علمی، غیر از این حقیقت تاریخی که «پدیدههای مذهبی در همان اوان کار بر طبقههای گوناگون اجتماع استیلا یافتهاند»، مطلب دیگری را ثبت نکند.
خب، ولی اکنون وقایعنگار اعتراف میکند که نمیتواند از ژان بیندر به آسانی چشم بپوشد، زیرا شیفته چرخفلک او شده است و به پیراهن راهراهش بیشتر از کلیات ترکیبی علاقهمند است. شاید این امر به علت عدم صلاحیت علمی یا تفنن صرف و تنگی افق تاریخی وقایعنگار باشد یا هر علت دیگری که دلتان بخواهد. اگر وقایعنگار میتوانست به تمایلات خود تسلیم شود، ژان بیندر را همهجا دنبال میکرد. ولی با کمال تأسف ناگزیر است او را در سورن ترک گوید و فقط برای او دستی تکان دهد: «خداحافظ بیندر مقدس. خدا چرخفلک شما را از آفات دهر مصون نگاه دارد. ما همدیگر را هرگز دوباره نخواهیم دید.»
«کارخانه ی مطلق سازی» اولین بار در دهه ۱۹۲۰ منتشر شد (به یاد داشته باشید کارل کاپک نویسنده چک از متولد ۱۸۹۰ است)، اما با استفاده از یک بیان آینده گرایانه میتواند تلفیق اتمی را پیشبینی کند در حالی که در مورد اخلاق و گسترش قدرت و تولید انبوهی که کارل چاپک در آن اظهارنظر میکند و همچنین انقلابهای سیاسی که در اطراف او اتفاق میافتد حائز اهمیت است. علاوه بر این، او استدلالهای خداباورانه - ضد خدایی را مطرح میکند که تا امروز نیز ادامه دارد. این کتاب همچنین شامل اظهاراتی در مورد کمونیسم، سوسیالیسم ملی و سرمایهداری بازار آزاد است. مترجم این کتاب «غلامحسین یوسفی» یکی از معروفترین نویسندگان و مصححان ایرانی است که بیشتر در زمینه تحقیق و تدوین کتابهای تاریخی و فرهنگی فعالیت دارد. او بسیاری از کتابها و مقالات مرتبط با تاریخ ایران و فرهنگ ایرانی را تدوین و تحقیق کرده است. یوسفی همچنین در زمینه تحقیقات تاریخی و انتشارات تخصصی نیز فعالیتهایی دارد. صادق هدایت ترجمه فارسی این کتاب را نمونه ای از ترجمه دقیق و صحیح آثار نویسندگان اروپایی دانسته است.
چاپ هفتم این اثر در پاییز ۱۴۰۳ با ۱۸۹ صفحه به قیمت پشت جلد ۲۰۰ هزار تومان با مدیریت هنری مهدی دوایی توسط انتشارات علمی و فرهنگی منتشر شده است.
نظر شما