سرویس تاریخ و سیاست خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): سعدالله زارعی، کارشناس ارشد مسائل غرب آسیا و حوزه بین‌الملل در نشست نقد و بررسی «جریان داعش و سیاست آمریکا» از سلسله نشست‌های سومین نمایشگاه کتب تاریخ معاصر که دوشنبه (شانزدهم بهمن ۱۴۰۲) در سرای کتاب خانه کتاب و ادبیات ایران برگزار شد، گفت: آمریکا داعش را به وجود آورد و همچنان آن را برای ضربه زدن به جمهوری اسلامی در آستین دارد. مسئله داعش یک مسئله مهم معاصر است. اولین پرسش در مورد داعش این است که داعش چگونه جریانی است؟
وی ادامه داد: در پاسخ به این سوال حرف‌های مختلفی گفته شده است. برخی داعش را از برخی از جریان‌های مذهبی درون اهل سنت معاصر محسوب می‌کنند. آمریکایی‌ها در زمانه پیدایش داعش دچار بحران اساسی بودند. حضور آمریکا از زمان بوش پسر در سال ۲۰۰۱ در این منطقه گسترش یافت و هزینه‌های هنگفتی را به دولت آمریکا تحمیل کرد.
زارعی بیان کرد: قربانیان معتقدند که این یک جریان سیاسی برساخته از یکسری چاره‌اندیشی‌ها است که از سوی دولت خاص برای شرایط منطقه ایجاد شده است. البته در اینکه بخواهیم مفصل گونه‌های مختلف از داعش را مورد بحث و بررسی قرار بدهیم، فرصت نداریم اما به طور اجمالی باید بگویم؛ قربانیان این جریان که از اهل سنت هستند، معتقدند داعش یک جریان سیاسی است. آمریکایی‌ها در زمانه پیدایش داعش دچار بحران اساسی بودند. از زمان بوش پسر در سال ۲۰۰۱ در این منطقه گسترش یافتند و هزینه‌های هنگفتی را بر آمریکا تحمیل کردند.
این کارشناس بین‌الملل در ادامه گفت: در آخر در عراق و در سال ۲۰۰۹ در افغانستان مجبور شدند تا نیروهایشان را کاهش بدهند و عملاً منحل و تبدیل شد به نیروهای آمریکا در منطقه. این در حالی است که سیاست آمریکا در خصوص منطقه ما بحرانی شده و این منطقه برای آمریکایی‌ها حائز اهمیت است. نمی‌خواستند با شکست در عراق و افغانستان کنار بیایند، باید کاری می‌کردند. امکان آوردن نیروی نظامی برایشان وجود نداشت. آنها در سال‌های ۲۰۰۱ تا ۲۰۰۳ در حدود ۳۰۰ هزار نیرو آورده بودند. استفاده از نیروهای اطلاعاتی و پوشش اطلاعاتی نیز به نتیجه نرسید، بنابراین گزینه نظامی که خودشان مدیریت کنند غیرممکن شده بود.
زارعی افزود: دولت وابسته به آمریکا هم قادر نبودند این مشکل آمریکا را حل کنند. به جز اینها سازمان‌هایی هم که غربی‌ها در کشورهای دیگر دارند، هم نمی‌توانستند در این صحنه حساس با رویکرد گوناگون و از جمله امنیتی این مشکل را حل کنند. بنابراین نیاز بود جریانی از جنس جریان مقابل که مشکل را درست کرده استفاده شود. باید همانطور که آمریکایی‌ها از نیروهای جهادی شکست خوردند باید نیروی جهادی تشکیل می‌دادند.
وی بیان کرد: دو نظر در اینجا وجود دارد، یک چنین ظرفیتی در منطقه وجود داشت. قبلاً القاعده در افغانستان در صحنه‌های دیگر بروز و ظهور پیدا کرده بودند، پس وجود خارجی داشت، یک نگاه این است. داعش مولود شرایط منطقه‌ای بود که بروز و ظهور پیدا کرد و مورد استفاده آمریکا قرار گرفت، یک نگاه دیگر این است، آنچه که تشکیل شد با آنچه که به طور طبیعی وجود داشت، متفاوت بود.
زارعی در ادامه گفت: القاعده از سال ۱۳۶۰ فعالیت می‌کردند. یک شخصیتی آن را در افغانستان تاسیس کرده بود. القاعده دارای اصول مشخصی بود. اصل مبارزه با کفار، منع اقداماتی که مسلمانان را تضعیف کند یا به مباحث فرقه‌ای دامن بزند از خطوط قرمز القاعده محسوب می‌شد. آنها دشمن اول و فوری را غربی‌ها، آمریکایی‌ها و اسرائیلی‌ها می‌دانستند. گروه موازی با القاعده در مصر هم همین‌گونه بودند. در سوریه و برخی کشورهای دیگر هم با این عنوان که ما جزیی از القاعده هستیم، فعالیت می‌کردند.
وی افزود: القاعده عراق نیز همین‌گونه بود. زمانی که عمرالبغدادی آمد خودش را بخشی از القاعده معرفی کرد. یا کسانی که در سوریه تحت عنوان داعش فعالیت داشتند، می‌گفتند ما القاعده سوریه هستیم. اما با توجه به اختلافی که با مرکزیت داشتند، مشخص شد که اینها ادامه آنها نیستند. داعش ادامه القاعده نیست. داعش برخلاف اصول القاعده عمل می‌کند. تاکنون از آمریکا و اسرائیل حرفی نزده است. هیچگاه به طور مستقیم آمریکا و اسرائیل را هدف نگرفته است.
این کارشناس ارشد مسائل غرب آسیا و حوزه بین‌الملل بیان کرد: داعش به دولت‌هایی سرویس می‌دهد که آنها هم‌پیمان با آمریکا و اسرائیل هستند. داعش در خدمت دولت‌های عربستان، ترکیه و امارات است. راهبرد آنها با آنچه تحت عنوان مذهبی و جهادی می‌شناسیم، متفاوت است. اصولشان متفاوت است. دشمن داعش و این دولت‌ها مسلمانان و دولت‌های تحت عنوان مقاومت هستند. آمریکایی‌ها و اسرائیلی‌ها دشمن شماره یک مقاومت هستند و مقاومت را دشمن شماره یک خودشان می‌دانند.
وی در ادامه گفت: آمریکا با نیروی مقاومت درگیر است و داعش هم با نیروی مقاومت درگیر است، درگیری هر دو با مقاومت آیا تصادفی است؟ من با اظهارات خانم کلینتون و دونالد ترامپ کاری ندارم و به آن استناد نمی‌کنم. به اظهارات افراد معتبر دیگر هم کاری ندارم، من تحلیل صحنه می‌کنم، داعش می‌گوید من القاعده هستم. القاعده می‌گوید؛ تو نیستی. اصول القاعده هم با عملکرد داعش نمی‌خواند. القاعده از داعش اظهار برائت می‌کند. اگر داعش هویت مشخصی داشت که نبایستی جریان‌های تاریخی چه تاریخ معاصر مثل القاعده و چه تاریخ کهن بگویند این جزیی از ما نیست.
زارعی افزود: هر دو گفتند از ما نیست، سازمان‌های سلفی هم گفتند داعش از ما نیست. اینکه در بین مسلمانان جنگ راه بیندازیم و آدم بکشیم از ما نیست. اینها یک جریان بریده از این جریان‌ها است. پس داعش چه کسانی هستند؟ در حدود ۱۳ یا ۱۴ سال از حضور داعش در منطقه می‌گذرد. الان می‌توانیم بگوییم که اینها کسانی هستند که برای جبران شکست غرب از مسلمانان مورد نیاز بودند. اینها همان‌ها هستند و تفاوتی نمی‌کند که چه کسی اینها را تاسیس کرده است. اینها پروژه‌بگیر هستند. آمریکایی‌ها می‌گویند ما حادثه کرمان را به ایران اطلاع داده بودیم. اما این سوال پیش می‌آید که شما از کجا خبر داشتید؟ در واقع یک چیزی را فروختند تا چیز دیگری را بخرند.
وی بیان کرد: می‌گویند از طریق شنود به این اطلاعات دست پیدا کرده‌ایم. پس چرا بقیه کارهای داعش را اطلاع نمی‌دهید؟ مشخص است که داعش کاری به شما ندارد، تاکنون یک مورد نبوده و سندی در دست نداریم که داعش به آمریکا حمله کرده باشد. هر طوری که داعش ایجاد شده باشد، امروز یک سازمان آمریکایی است. داعش سعی دارد تا مانع استقرار مسلمانان در غرب آسیا شود. اگر این منطقه استقرار پیدا کند، استقرار دولت‌ها در مقابل آمریکا خواهد بود. این استقرار می‌شود ثبات که به نفع آمریکا نیست.
کارشناس ارشد مسائل غرب آسیا و حوزه بین‌الملل در ادامه گفت: یعنی سرنوشت دیگری نیست. یک قدرت وجود دارد و آن هم ایران است. آمریکا این را نمی‌خواهد، طبیعی است که نخواهد. گروهی که بخواهد از دل مسلمانان و پروژه‌بگیر باشد، مورد نیاز است. تا آمریکا فرصتی پیدا کند و کاری صورت بدهد. داعش مزدور و پروژه‌بگیر علیه مسلمانان از آمریکا است. اصلاً دولتی در بغداد و افغانستان نباید وجود داشته باشد. تصویر عراق این‌گونه ترسیم شده است که در پنج یا شش سال دیگر عراق دولتی ندارد. دولت فروپاشید و هرج و مرج این کشور را فراگرفته است و عراق در معرض تجزیه قرار گرفته است. ۱۶ سرویس اطلاعاتی پای این تصویر از عراق را امضا کرده‌اند. الان عراق ۲۰۳۰ را با این مختصات می‌بینید. مجلس و دولت و… دارد. ما در تحلیل خودمان عراق الان را قوی‌تر از چند سال پیش می‌دانیم. عراق امروز قوی‌تر از عراق زمان صدام حسین است.
زارعی افزود: البته باید نگران باشیم اما نباید این‌گونه فکر کرد که این خوابی که برای ما دیده‌اند، یک خواب محتوم است. همچنان داعش ابزار آمریکا است. البته تضعیف شده است، قرار بود پایگاه مقتدری در موصل تشکیل بدهند و از آنجا منطقه را کنترل کنند. شهید سلیمانی ریشه آمریکایی‌ها را درآورده است. دیگر آنچه که آمریکایی‌ها ترسیم کرده بودند، نبود ولی به عنوان یک نیروی مهاجم حفظ شده است، قدرت آنچنانی ندارد اما مزاحمت ایجاد می‌کند. امروز آمریکایی‌ها خطرپذیر و ریسک‌پذیرند. اگر جایی بتوانند نیرویی شبیه داعش به وجود بیاورند، این کار را می‌کنند. به همین دلیل در طی چند سال گذشته یکی از عوامل اساسی که باعث فعالیت داعش شده است، آمریکایی‌ها بودند.
وی بیان کرد: اسنادی موجود است که پشتیبانی از سوی آمریکا است. چندین بار سردار سلیمانی داعش را محاصره کرد اما دیده می‌شد که قبل از عملیات جابجا می‌شدند. بنابراین امروز هم اگر آمریکایی‌ها بتوانند گروهی ایجاد کنند، این کار را می‌کنند. این قضایا دیگر به یک تجربه تبدیل شده است. صحنه، صحنه غافلگیری نیست. روزگاری می‌گفتیم انقلاب جوان است. می‌گفتیم نظام نوپای جمهوری اسلامی و از این کلمات استفاده می‌کردیم. الان می‌بینیم هیچ دولتی به اندازه ما تجربه ندارد. ما اکنون مجرب‌ترین دولت در سطح منطقه هستیم و طولانی‌ترین دوره استقرار را داشته‌ایم. در بزنگاه‌ها بهتر از دیگران عمل می‌کنیم. ایده جدیدی به نام مقاومت از دل تجربه خودمان خارج شده است. با این مدل به جلو آمدیم و رسیدیم به وضعیتی که هیچ دولتی نمی‌تواند با ما مقاومت کند. امروز ما به اینکه داعش چگونه به وجود آمد کاری نداریم و به نتیجه کار داریم. عملکردش را نگاه می‌کنیم و می‌بینیم کاملاً در چارچوب اهداف آمریکا و اسرائیل است.
نظر شما