سرویس کودک و نوجوان خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - علی‌الله سلیمی، نویسنده و روزنامه‌نگار: کتاب به عنوان یک محصول فرهنگی که از شکل‌گیری تا عرضه، مراحل نسبتاً پر فراز و نشیبی را طی می‌کند تا ایده، اندیشه و اثر تألیفی نویسنده با فعالیت‌های کاری مجموعه عوامل نشر در قالب کتاب منتشر و در بازار کتاب توزیع شود، به گام نهایی و مؤثر در بخش معرفی اثر در بین مجموع مخاطبان هم نیاز دارد که پروسه چندگانه تولید، توزیع و معرفی مطلوب و اثرگذار تکمیل و موفقیت اثر در بازار کتاب با هدف ترویج فرهنگ کتاب و کتابخوانی به نوعی تضمین شود. اهمیت مورد آخر این پروسه به‌هم‌پیوسته که همانا معرفی و تبلیغ و ترویج کتاب در بین مخاطبان است، از زوایای گوناگون قابل توجه است؛ چون این بخش هم مانند سایر مراحل تولید و توزیع کتاب، به همکاری و تعامل سازنده مجموعه عواملی نیاز دارد که اختصاصاً در بخش معرفی و ترویج کتاب، همکاری و تعامل سازنده و مؤثر فعالان حوزه نشر از یک سو و از سوی دیگر فعالان امور رسانه تخصصی کتاب ضرورت انکارناپذیری است، چرا که اگر یک ناشر، کتاب ارزشمند و باکیفیتی را هم منتشر کند اما در معرفی آن از طریق رسانه تخصصی کتاب همکاری و تعامل لازم را نداشته باشد، نمی‌توان به موفقیت کامل آن اثر در بازار کتاب و همچنین بین مخاطبان امید چندانی داشت. دلیل مسئله هم تا حدودی روشن است؛ رسانه تخصصی کتاب قادر به جریان‌سازی با محوریت یک موضوع یا کتاب خاص است و با بهره‌گیری از این امکان بالقوه می‌توان برای کتاب مورد نظر، اطلاع‌رسانی و تبلیغ مؤثر و گسترده‌ای انجام داد؛ موقعیت ایده‌آلی که اغلب ناشران دنبال آن هستند و حالا راهکارش، تنها همان همکاری و تعامل سازنده اهالی نشر و رسانه است که دستیابی به آن هم دور از انتظار نیست.
در هر دو سوی این ماجرا، ظرفیت‌های بالقوه‌ای وجود دارد که رسیدن به یک تفاهم و تعامل پایدار و اثرگذار را امکان‌پذیر می‌کند. از جمله اینکه اغلب ناشران از روابط عمومی فعالی بهره‌مند هستند و اگر همچنین ظرفیتی را ایجاد و فعال نکرده باشند می‌توانند با ایجاد یک روابط عمومی فعال، پل ارتباطی قوی و محکمی بین ناشر و رسانه تخصصی کتاب ایجاد کنند که تازه‌ترین اخبار نشر را در کوتاه‌ترین زمان ممکن به فعالان رسانه‌ای منتقل و در صورت نیاز، اطلاعات کامل و تکمیلی را به نقل از ناشر یا نویسنده در اختیار رسانه مورد نظر قرار دهند تا اخبار تازه‌های نشر یا گزارش‌ها و مقالات تحلیلی پیرامون کتاب‌های تازه‌منتشره و همچنین مصاحبه با نویسنده و عوامل نشر در رسانه‌ها منعکس شود. در سوی دیگر ماجرا، رسانه‌های اختصاصی کتاب همچون خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) از خبرنگاران و کارشناسان خبره کتاب در حوزه‌های گوناگون برخوردار است که این افراد می‌توانند با اخبار، گزارش‌ها، گفت‌وگوها و تحلیل‌های صحیح و به‌موقع، نقش مؤثری در جریان‌سازی برای یک موضوع یا کتاب خاص ایجاد و از این طریق تبلیغات گسترده و مؤثر، موفقیت کتاب مورد نظر در بازار کتاب و همچنین در بین مخاطبان خاص همچون خانواده‌ها و مراکز فرهنگی و اجتماعی را تا حدود زیاد تضمین کنند.
این موضوع در بخش کتاب‌های کودک و نوجوان و ناشران فعال در این حوزه از اهمیت مضاعفی برخوردار است؛ چرا که مخاطبان کودک و نوجوان و همچنین برخی خانواده‌ها تجربه و شناخت چندانی از بازار کتاب و موضوعات کتاب‌ها ندارند و برای انتخاب یک کتاب خوب و مناسب با موقعیت سنّی و همچنین روحیات و نیازهای خود، به افراد متخصص در این زمینه نیاز دارند تا اطلاعات لازم را قبل از تهیه و مطالعه کتاب مورد نظر در اختیار آن‌ها قرار دهد. این‌جا، یکی از همان ظرفیت‌های رسانه اختصاصی کتاب به کار مخاطبان کودک و نوجوان و خانواده‌هایی که شناخت چندان از بازار کتاب و موضوعات کتاب‌ها ندارند می‌آید که همانا حضور خبرنگاران و کارشناسان خبره کتاب در رسانه تخصصی کتاب است. این گروه رسانه‌ای و اختصاصی کتاب، همراه با تولید محتوای رسانه‌ای برای یک کتاب خاص، همه اطلاعات مورد نیاز در خصوص همان کتاب را به زبان ساده و با توضیحات کامل در اختیار مخاطبان قرار می‌دهند تا قدرت انتخاب مخاطب را به مراتب بالاتر برده و زمینه خرید و مطالعه هدفمندی را در بخش کودک و نوجوان فراهم کنند.
تحقق چنین هدف اثرگذاری در بازار کتاب‌های کودکان و نوجوانان، به مجموعه اقدامات عملی از سوی ناشران فعال در بازار کتاب‌های کودک و نوجوان نیاز دارد که برای تولید هر کتاب تازه، پیوست رسانه‌ای منظم هم در نظر بگیرند و از همان ابتدای شروع به‌کار برای تولید یک کتاب تازه، همزمان اطلاعات گوناگون پیرامون همان کتاب را هم در پوشه جداگانه‌ای تهیه و به‌موقع در اختیار اهالی رسانه قرار دهند. از خلاصه محتوای اثر گرفته تا تصاویری از روی جلد و نویسنده کتاب که برای پوشش رسانه‌ای یک کتاب لازم است. همچنین فراهم کردن فضایی که اهالی رسانه بتوانند به راحتی با مؤلف ارتباط بگیرند و سؤال‌های مورد نظر خود درباره کتاب را با او در میان گذاشته و پاسخ‌های لازم را دریافت کنند. در سال‌های اخیر، برخی ناشران کودک و نوجوان حتی پا را فراتر گذاشته و با دعوت از اهالی رسانه، جشن رونمایی برای کتاب تازه منتشره در محل نشر برگزار کرده و همان‌جا توضیحات و اطلاعات کامل پیرامون کتاب را از زبان مؤلف یا مترجم اثر در اختیار اهالی رسانه قرار داده و به شکل نسبتاً مطلوب پوشش رسانه‌ای را همراهی می‌کنند. در کنار این نوع اقدامات حرفه‌ای در حوزه نشر و تعامل با رسانه‌ها، یکی دیگر از راه‌های مؤثر برای معرفی و ترویج کتاب‌های تازه منتشره، بهره‌گیری ناشران کتاب کودک و نوجوان از تخصص و مهارت خبرنگاران و کارشناسان کتاب رسانه‌های تخصصی این حوزه است که آن‌ها همواره به عنوان مشاوران متخصص می‌توانند در این‌باره نظر بدهند و برای بهبود وضعیت خبررسانی و پوشش رسانه‌ای در بخش تازه‌های کتاب کودک و نوجوان ایده‌های مؤثر و کاربردی ارائه دهند و از این طریق فضا را برای همکاری و تعامل هر چه بیشتر فراهم کنند.
طبیعی است که اگر از همه این ظرفیت‌های بالقوه در دو سوی ماجرا، ناشران کودک و نوجوان و رسانه تخصصی کتاب کودک و نوجوان به شکل مطلوب استفاده شود، می‌توان به آینده پررونق کتاب‌های این گروه سنی در بازار کتاب بیش از پیش امیدوار بود. در غیر این صورت، نمی‌توان چشم‌انداز روشن و امیدوارکننده‌ای را برای این حوزه متصوّر شد؛ چرا که در بخش کتاب کودک و نوجوان، تعداد ناشران غیرحرفه‌ای و سودجو که کتاب‌های بازاری بی‌محتوا و حتی محتواهای تأییدنشده از سوی کارشناسان امور تربیتی و مذهبی تولید می‌کنند و تنها به منافع مادی خودشان فکر می‌کنند، چنان زیاد است که اگر ناشران حرفه‌ای در رسانه‌ها حضور نداشته باشند و میدان به ناشران غیرحرفه‌ای وارگذار شود، عملاً آن‌ها در این حوزه میدان‌داری می‌کنند و ضربات محکمی به پیکره نحیف نشر در بخش کتاب‌های حرفه‌ای کودکان و نوجوانان وارد می‌کنند که جبران آن به همین راحتی‌ها نخواهند بود. دلیلش هم روشن است؛ ناشران غیرحرفه‌ای و سودجو اغلب به خاطر تخلفات متعددی که در روند چاپ کتاب‌های بیکیفیت مرتکب می‌شوند، دوست ندارند پای رسانه‌ها به کارشان باز شود و می‌خواهند به دور از انواع نظارت‌ها، از جمله، از چشم تیزبین رسانه‌ها به کارشان ادامه دهند و چون کتاب‌هایی که برای کودکان و نوجوانان تولید می‌کنند، از کیفیت لازم برخوردار نیست و هزینه تمام شده برای تولید آن‌ها به مراتب کمتر از هزینه‌ای است که یک ناشر حرفه‌ای برای تولید کتاب مشابه خرج می‌کند، در صورت عدم حضور به‌موقع و مؤثر ناشران حرفه‌ای در رسانه‌ها و متعاقب آن در بازار کتاب، ناشران غیرحرفه‌ای به راحتی می‌توانند جای خالی آن‌ها را در بازار کتاب پر کنند، چون کتاب‌هایی که عرضه می‌کنند به خاطر کیفیت پایین از قیمت پایین هم برخوردار است و بسیاری مخاطبان و حتی برخی خانواده‌ها به خاطر نداشتن نگاه تخصصی در این زمینه به راحتی در ردیف مشتریان این افراد قرار می‌گیرند و به عبارتی، این ناشرنماها بخش قابل توجهی از بازار کتاب‌های کودک و نوجوان را به این شکل قبضه می‌کنند. این در حالی است که اگر ناشران حرفه‌ای در رسانه‌های تخصصی کتاب از جمله خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) حضور پیوسته و منظمی داشته باشند و همزمان با تولید هر کتاب تازه‌ای، اطلاعات لازم و مفید در خصوص محتوا و کیفیت اثر را در اختیار خبرنگاران و کارشناسان کتاب قرار دهند و این اخبار به‌موقع رسانه‌ای و باعث شناخت بیشتر مخاطبان از کیفیت و اهمیت کتاب مورد نظر شود، مطمئناً گرایش مخاطبان به سمت این کتاب‌ها هم روز به روز بیشتر می‌شود و مخاطبان با شناخت کافی به سراغ این آثار می‌روند و رونق بازار کتاب‌های با کیفیت و ترویج فرهنگ کتاب و کتابخوانی هم همزمان محقق و باعث بارور شدن عرصه‌های فرهنگی در جامعه می‌شود.
نظر شما