خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - مریم محمدی: کتاب «اندیشیدن با هنر» بازاندیشی انتقادی در فرهنگ امروز ایران، نوشته نعمت‌الله فاضلی است. فاضلی استاد بازنشسته پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی است.
«اندیشیدن با هنر»، بخشی از تقلاهای فکری یک استاد دانشگاه در حوزۀ عمومی ایران در دهۀ اخیر، دهۀ پایانی سدۀ چهاردهم هجری شمسی است. این گفتارها برای این ارائه نشدند که روزی کتاب شوند. آن‌ها محصول موقعیتی معین بودند و در پاسخ به آن موقعیت، به‌صورت زنده و پراکنده در فضایی گفت‌وگویی میان جمع پرشماری از افراد با ویژگی‌ها و رشته‌های تحصیلی مختلف ارائه شده و شکل گرفته‌اند.
کتاب «اندیشیدن با هنر» حاصل گفتارها، سخنرانی‌ها و یادداشت‌هایی است که در طول زمان در فضای مجازی جمع‌آوری، ویراسته و منتشر شده است.
نویسنده در پیشگفتار کتاب این سؤال اساسی را مطرح می‌کند که اندیشیدن با هنر چیست؟ در اولین پاراگراف این پیشگفتار آمده است در پیشگفتار لازم است به خوانندگان بگوییم: این کتاب چیست؟ چرا و چگونه نوشته شده است؟ چه حرفی برای گفتن دارد؟ مخاطبان آن کیستند؟ و احیاناً اینکه عنوان کتاب چه می‌خواهد بگوید؟ این‌ها انتظاراتی است که خواننده از پیشگفتار دارد یا دست‌کم من عادت دارم پیشگفتارها را این‌طور بخوانم و بنویسم!
اما پاسخ به این پرسش که این کتاب چیست؟ و چرا و چگونه نوشته شده‌است، شاید این باشد که «اندیشیدن با هنر» «تحلیل فرهنگی» است، تحلیلی از جامعه و فرهنگ امروز ایران، تحلیلی از موقعیت اکنون ما از راه ارزیابی برخی قلمروها و آثار هنری.
«اندیشیدن با هنر» صحبت کردن دربارۀ هنرهاست، آن‌گونه که در حوزۀ عمومی به این هنرها می‌‌‌پردازند، نه آن‌گونه که منتقدان دانشگاهی بر اساس نقد نظریه‌محور و مطابق نظریه‌های نشانه‌شناسی، ساختارگرایی، نوتاریخی‌گری، پسااستعماری یا صورت‌گرایی و دیگر نظریه‌ها آثار و متون هنری و ادبی را نقد می‌کنند.
«اندیشیدن با هنر» در فضای دیجیتالی‌شدۀ جامعۀ ایران شکل گرفته است. نویسنده دو فصل کامل از کتاب خود را به ایران امروز اختصاص داده است. او در فصل هشتم به فرهنگ فیلم‌بینی ایرانیان و این پرسش که «ایرانیان چگونه فیلم می‌بینند؟» و در فصل دوازدهم به هنرهای عامه در فرهنگ ایران امروز می‌پردازد.
این کتاب در ۱۵ فصل به رشته تحریر درآمده است که عنوان دو فصل آن مطرح شد. در ادامه نویسنده در فصل اول کتابش به این پرسش می‌پردازد که «چرا شعر مهم است؟» در فصل دوم می‌پرسد «مردم چرا حافظ را دوست دارند؟» فصل سوم نیز با این عنوان مطرح می‌شود که «فردوسی را چگونه می‌فهمیم؟» در فصل چهارم به پرسش «چرا به طنز نیاز داریم؟» پاسخ داده می‌شود.
در فصل پنجم پرسش «آیا خانه پدری فروریخته است؟» مطرح می‌شود. فصل ششم با عنوان «جوکر درباره شهرهای ما چه می‌گوید؟» و فصل هفتم با عنوان «چرا زنان امروزی کمال‌یافته‌اند؟» نوشته شده است.
فصل نهم پرسش «آیا می‌توان با سینما هر کاری کرد؟» را پاسخ می‌دهد. فصل دهم به فیلم‌های کمدی و اینکه چرا این فیلم‌ها بامزه‌اند پرداخته است. نویسنده فصل یازدهم کتابش را با عنوان «چرا محتاج بازاندیشیدن میراث هنری هستیم؟» ادامه می‌دهد.
فصل سیزدهم با عنوان «مسئله شجریان چه بود؟» و فصل چهاردهم با عنوان «چرا علوم اجتماعی در ایران نازیباست؟» نوشته شده است. نویسنده آخرین فصلش را به این پرسش پاسخ می‌دهد که «چرا و چگونه هنرها دگرگون شدند؟»
یکی از جذاب‌ترین فصل‌های این کتاب فصل هفتم آن است که می‌پرسد چرا زنان امروزی کمال‌یافته‌اند؟ نویسنده در این فصل به بررسی فیلم «سگ‌کشی» اثر بهرام بیضایی می‌پردازد. او با بررسی شخصیت گلرخ کمالی زنی معاصر دربرابر شخصیت زنان سنتی او را این‌گونه توصیف می‌کند که شخصیت زن این فیلم زنی زرنگ، توانا و شجاع است. اوست که منجی مرد می‌شود و می‌خواهد مرد را زیر سایه خودش قرار دهد. برخلاف زن سنتی که زیر سایه شوهر زندگی می‌کند.
سگ‌کشی همچنان از رنج‌‌های زن مدرن می‌گوید؛ زنی که فریب می‌خورد و به او خیانت می‌شود. اما در پایان این اوست که قهرمان فیلم است و در مقابل مرد و نامرد می‌ایستد و به بدنش اعتماد دارد. او درحال عوض کردن صحنه است. کسی که در پایان له می‌شود ناصر معاصر همسرش است. گلرخ کمالی طوری بازی را می‌چیند که خودش را از منجلاب نجات بدهد.
دربررسی موضوعی این کتاب باید گفت که خوشبختانه فصل‌های این کتاب از انسجام موضوعی و وحدت نظری برخوردارند و در عین حال فصل‌های کتاب، مستقل هم هستند. در این کتاب دو گفت‌وگوی آقای رضا صائمی درباره سینمای کمدی و گفت‌وگوی نعمت الله فاضلی درباره فیلم خانه پدری بدون دست‌کاری بازنشر شده است.
یکی از جذابیت‌های کتاب «اندیشیدن با هنر» ترکیب استادانه نظریه‌های هنری و روان‌شناسی با هنر امروز ایران به شیوه‌ای ساده و قابل فهم و از زبان استادی متبحر است. گاهی آن‌چنان گرم خواندن مبحث مطرح‌شده از سوی نویسنده می‌شوی که متوجه نمی‌شوی استاد با چه ترفندی چند نظریه از بوردیو و نظریه‌پردازان دیگر که در کتاب‌های تئوری به‌سختی یاد می‌گیری را چگونه به‌آسانی به خوردت داده است.
این کتاب با طرح روی جلدی که از نقاشی استاد علی‌اکبر صادقی اقتباس شده مزین شده است. طرح جلدی که در عین سادگی، مفهومی و جذاب است.
و در پایان لازم به ذکر است انتشارات فرهنگستان هنر این کتاب ۳۱۳صفحه‌ای را با قیمت ۲۴۵هزار تومان وارد بازار نشر کرده است.
دوشنبه ۱۲ تیر ۱۴۰۲ - ۱۱:۵۹
در کتاب «اندیشیدن با هنر» شخصیت زن فیلم «سگ‌کشی» این‌گونه معرفی شد: این زن زنی زرنگ، توانا و شجاع است. اوست که منجی مرد می‌شود و می‌خواهد مرد را زیر سایه خودش قرار دهد. برخلاف زن سنتی که زیر سایه شوهر زندگی می‌کند.
نظر شما