خبرگزاری کتاب ایران‌(ایبنا)، سال 1401 کتابخانه مجلس شورای اسلامی در حوزه اهدا و خرید اسناد و منابع، چگونه گذشت؟ علی‌اکبر زارع بیدکی، مدیر مجموعه‌سازی منابع کتابخانه مجلس شورای اسلامی ضمن پاسخ به این پرسش ایبنا، درباره مهم‌ترین چالش‌های این کتابخانه به دو مساله کمبود اعتبار خرید و فضا برای نگهداری منابع اشاره کرد و گفت:سال گذشته 600 میلیون تومان بودجه برای خرید کتاب از نمایشگاه کتاب داشتیم و با آن 4250 جلد کتاب چاپی خریداری شد. بیدکی ابراز امید‌واری می‌‌کند اعتبار سال 1402 این کتابخانه برای خرید از نمایشگاه کتاب 1402 به یک‌میلیار تومان افزایش پیدا کند.
 
درباره اهدای کتابخانه‌های شخصی، کتاب‌ها و منابع مهمی که از سوی افراد شاخص در طول سال گذشته به کتابخانه اهدا شده و  همچنین کتاب‌‌هایی که از ناشران تهرانی و شهرستانی خریداری شده، بفرمایید.
 اگر مجموع منابع وارد شده به کتابخانه را از سه طریق اهدا، خرید و مبادله در نظر بگیریم؛ در بخش اهدای کتاب امسال 18 مورد اهدا کننده مهم داشتیم.  مانند اهدای کتاب‌های خطی و اشیاهء موزه‌‌ای که سال گذشته از سوی خانواده مرحوم پرویز پاکدامن به کتابخانه اهدا شد. البته امسال نیز 11 مورد شی موزه‌ای ارزشمند از سوی روشنک پاکدامن  به کتابخانه مجلس هدیه داده شد. همچنین محمدحسن رجبی دوانی در طول سه سال گذشته بالغ بر 2000 جلد کتاب‌ چاپی و نشریات ادواری خود را در چند نوبت به کتابخانه مجلس اهدا کرده است. دکتر رجبی سال 1401 نیز 350 جلد کتاب را به کتابخانه مجلس اهدا کرده است. 
 
در بخشی دیگر مسجد اباذر تهران امسال 1200 جلد کتاب فارسی، دو نسخه کتاب خطی  و 20 جلد کتاب سنگی و سربی قدیمی را به کتابخانه مجلس اهدا کرد. همچنین از منابع اهدایی خانواده متشرعی ( ملک زاده) نیز امسال 14 نسخه سنگی و سربی و 200 جلد کتاب چاپی و سه نسخه کتاب خطی  به مجموعه منابع کتابخانه اضافه شده است. در مجموع امسال در بخش نسخه‌های خطی 62 جلد کتاب  به صورت خریداری شده و 6 نسخه کتاب در قالب اهدایی به مجموعه کتابخانه مجلس اضافه شده است.

هیات رئیسه مجلس شورای اسلامی نیز هر سال منابع زیادی را به کتابخانه مجلس  اهدا می‌کند. سال 1401 نیز این هیات، کتاب‌های چاپی و  فارسی زیادی را به کتابخانه مجلس اهدا کرد؛ همچنین سال گذشته  مجموعه اسناد هیات رئیسه مجلس که حدود 40 هزار برگ سند و در بخش عرایض بود نیز به کتابخانه مجلس اهدا شد این اسناد سال جاری ساماندهی و به مخازن مرکز اسناد کتابخانه مجلس ارسال می‌شود. کمیسیون‌های داخلی مجلس شورای اسلامی نیز سال گذشته حدود  1000جلد کتاب و گزارش‌هایی  که در بازار پیدا نمی‌شود را  به مجموعه کتابخانه مجلس اهدا کردند.

همچنین هیات تطبیق مصوبات مجلس شورای اسلامی نیز 400 جلد کتاب چاپی را  امسال به کتابخانه مجلس اهدا کرده است. علاوه بر این موارد، روابط عمومی مجلس نیز بیش از 600 جلد کتاب و گزارش و 280 عدد منابع دیداری و شنیداری از جمله نوارهای صوتی و نوارهای VHS را به منابع کتابخانه افزوده است. شاروانی، نماینده ادوار اول و دوم مجلس شورای اسلامی نیز در چند نوبت کتاب‌هایی را به کتابخانه مجلس اهدا کرده است. مجموعه اهدایی شاروانی امسال  350 جلد کتاب به همراه تعدادی مجلات تخصصی و بولتن‌های بسیار مهم بود.

ظاهرا آقای شاروانی قرار بود اسنادی را نیز به کتابخانه مجلس اهدا کند، در زمینه اهدای منابع و اسناد شخصی نمایندگان مجلس و انتقال آنان به کتابخانه مجلس تا چه اندازه اطلاع‌رسانی می‌کنید و در این زمینه چقدر با نمایندگان مجلس تعامل دارید؟ تا چه حد نمایندگان از انتقال اسناد خود به کتابخانه مجلس استقبال می‌کنند؟
 بله قرار بود آقای شاروانی اسنادشان را زمانی که از شهرستان به تهران منتقل شد، به کتابخانه مجلس اهدا کنند اما متاسفانه هنوز این انتقال انجام نشده است. البته اسناد نمایندگان مجلس بیشتراز طریق کمیسیون‌ها، هیات رئیسه  و معاونت قوانین به دست کتابخانه مجلس می‌رسد اما گاهی نمایندگان مجلس هنگامی که منابع خود را به کتابخانه اهدا می‌کنند، اسناد خاص و شخصی خود را نیز به کتابخانه مجلس هدیه می‌دهند.
 
متاسفانه بسیاری از نمایندگان مجلس از فعالیت کتابخانه مجلس در زمینه  نگهداری  از کتاب و سند ، آگاه نیستند زیرا کتابخانه مجلس برایشان شناخته شده نیست اما اکنون دو دوره است که مشغول اطلاع‌رسانی و معرفی مجموعه کتابخانه مجلس هستیم و بخش اسناد و آرشیو‌ها را به آن ها معرفی کردیم  و در همین راستا کارهای بسیار مهمی صورت گرفته است تا  آن‌ها مطلع شوند، کتابخانه مجلس‌ آرشیو امن و مطمئنی برای نگهداری اسناد و منابع دیگراست.

البته اسناد نمایندگان که در اختیار هیات رئیسه و کمیسیون‌های مجلس است به طور کامل در اختیار کتابخانه مجلس قرار می‌گیرد اما اسناد خاص و شخصی که در اختیار نمایندگان مجلس است تعداد زیادی نیست اما در میان همین اسناد نیز سندهای شخصی مهمی وجود دارد که به غنای بیشتر آرشیو کتابخانه مجلس کمک می‌کند.

البته این اتفاق یعنی اهدای سند هنوز در بین نمایندگان مجلس مرسوم و معمول نیست و باید اطلاع‌رسانی بیشتری انجام شود؛ مثلا در دوره‌های اول و دوم این اتفاق بسیار کم بود اما در دوره‌های ششم و هفتم این اطلاع‌رسانی بیشتر شد و در دوره گذشته این اطلاع‌رسانی از طریق مکاتبات به اوج خود رسید و می‌توانم بگویم اکنون مجموعه کتابخانه مجلس برای بسیاری از نمایندگان مجلس شناخته شده است.

کتابخانه مجلس تلاش می‌کند در ابتدا و پایان هر دوره فعالیت نمایندگان در مجلس شورای اسلامی، از طریق نامه‌نگاری و حضور نماینده کتابخانه مجلس در دفاتر نمایندگان پیش از اینکه اسناد از دفتر به منزلشان منتقل شود، وارد کتابخانه و آرشیو اسناد این مجموعه کند. این اسناد و منابع به نام خودشان ثبت و نگهداری می‌شود و حتی درصورت نیاز، اسکن اسناد را نیز در اختیارشان قرار می‌دهد. به عنوان مثال در پایان دوره قبل مجلس شورای اسلامی، سه نیسان کتاب و سند و گزارش از نمایندگان دوره پیشین مجلس شورای اسلامی به کتابخانه اهدا شد.
 
در بخش سند با معاونت قوانین مجلس رایزنی کردیم و قرار است 250 هزار برگ سند از طریق معاونت قوانین مجلس به کتابخانه مجلس منتقل شود. در بین این اسناد؛ طومارهای مردمی، مکاتبات و پیشنهادهای مردمی در خصوص مجلس خبرگان قانون اساسی ،دفاتر متفرقه و همچنین سوالات نمایندگان از دستگاه‌های اجرایی نیز دیده می‌شود. سال گذشته نیز 400 هزار برگ سند از کمیسیون‌ها دریافت شده است. البته امسال از نظر خرید سند، پیشنهادهایی داشتیم اما به خاطر این که اسناد در زمینه پارلمانی و مجلس نبود، خریداری نشد.
 
سال 1401 چقدر کتاب از نمایشگاه‌های کتاب تهران و نمایشگاه‌های مجازی خرید کردید؟
سال گذشته 600 میلیون تومان بودجه برای خرید کتاب از نمایشگاه کتاب داشتیم و با آن 4250 جلد کتاب چاپی خریداری شد؛ البته چند سال پیش که وضعیت بودجه مناسب‌تر بود، کتابخانه مجلس در نمایشگاه‌های استانی مهم کتاب مانند تبریز و قم شرکت و از ناشران شهرستانی خرید می‌کرد اما به دلیل کرونا و وضعیت بودجه، سه سال است که از نمایشگاه‌های استانی خرید نداشتیم و فقط  در نمایشگاه کتاب تهران از ناشران شهرستانی خرید کردیم.
 
البته در طول سال و تا لحظه آخر خرید کتاب‌های حقوقی را از ناشران تهرانی داشتیم و این کتاب‌ها اکنون به‌روز هستند. آخرین خرید کتاب‌های حقوقی با بودجه 60 میلیون تومانی از ناشران بود و سال 1401در مجموع 600 جلد کتاب حقوقی خریداری شد. البته کتاب‌های علوم سیاسی و مرجع را نیز با اولویت خریداری می‌کنیم. در بخش کتاب‌‌های لاتین نیز فقط در نمایشگاه کتاب تهران 143 جلد کتاب لاتین به ارزش 162 میلیون تومان خریداری شد که همه این عناوین، منابع آلمانی و انگلیسی بودند.
 
با توجه به توافقات اخیر سیاسی فکر می‌کنید در زمینه تهیه  کدام کتاب‌‌های عربی می‌توانید از کارگزاران و ناشران کشور‌های عربی در نمایشگاه کتاب 1402 تهران استفاده کنید؟
 کتابخانه مجلس از همین حالا برای بودجه سال آینده نمایشگاه کتاب تهران در حال رایزنی است تا حداقل 800 تا یک میلیارد تومان برای سال آینده بودجه دریافت کند زیرا با توجه به افزایش قیمت ارز و کاغذ هزینه برای خرید کتاب بسیار بالا خواهد بود. البته بودجه درخواستی برای جمع‌آوری منابع به زبان‌های مختلف سه میلیارد تومان است اما با توجه به وضعیت اقتصادی و بودجه، برآؤرد حداقلی ما همین بودجه یک میلیارد تومانی است.
 
امیدواریم با توجه به توافق انجام شده و احتمال حضور پر‌رنگ‌تر ناشران عربی در نمایشگاه کتاب 1402، بتوانیم قسمتی از بودجه را به خرید از ناشران  مهم کشور‌های عربی اختصاص دهیم  زیرا این کشور ناشران مهمی در بخش کتاب‌های ادیان، اسلام و مباحث فقهی، تاریخی، علوم سیاسی و حقوق دارد اما آنچه برای ما مهم است تهیه کتاب در زمینه حقوقی، فقهی، علوم سیاسی و  مرجع  است  و در صورت اضافه بودجه، کتاب‌های لاتین برای بخش ایران شناسی، اسلام شناسی و تاریخ تهیه می‌کنیم. البته اولویت خرید کتابخانه مجلس تهیه کتاب‌های فارسی است.
 
در نمایشگاه کتاب 1402 ظاهرا قرار است هند میهمان ویژه باشد، درباره خرید آثار از ناشران هندی بگویید و اینکه کتابخانه مجلس با چه راهکاری می‌تواند حضور موثر‌تری در نمایشگاه کتاب تهران داشته باشد؟
 هرسال از  14 فرودین‌ماه کار شناسایی ناشران، آثار و کتاب‌های مناسب و تخصصی آن‌ها در قالب کارگروه‌های تخصصی از طریق کتابخانه مجلس آغاز می‌شود و بسیاری از کارگزاران داخلی و خارجی بورشورهای کتاب خود را برای کتابخانه ارسال می‌کنند. بنابراین در بحث انتخاب کتاب از فروردین ماه وارد عمل می‌شویم و فقط مشکل بودجه است که باید  اختصاص پیدا کند تا براساس آن منابع مورد نیاز کتابخانه  انتخاب و خریداری شود. در بحث خرید؛ کتابخانه مجلس اولویتش خرید از ناشران هندی نیست و در شرایط اقتصادی مناسب و در صورت داشتن بودجه اضافی به سراغ ناشران هندی نیز می‌رود.
 
براساس اساسنامه، کتابخانه مجلس می‌تواند با انتشارات و کتابخانه‌های بزرگ دنیا مبادله منابع داشته باشد و نمایشگاه کتاب تهران فرصت خوبی برای رایزنی با روسای کتابخانه‌های کشورهای دیگر و مبادله منابع کتابخانه‌ای است؟ چقدر در طول سال و در زمان برگزاری نمایشگاه از فرصت مبادله منابع با ناشران دولتی و خصوصی و کتابخانه‌های کشورهای دیگر استفاده می‌کنید؟
البته مبادله منابع با ناشران داخلی در طول سال در جریان است و  اخیرا با بنیاد حکمت اسلامی صحبت‌هایی شد و اکنون درحال مبادله آثار با آنان هستیم. البته در طول سال از طریق مبادله با بنیاد ایرانشناسی، مرکز بوستان کتاب قم، مجمع ذخائر اسلامی و انتشارت هیزمت و ... منابع ارزشمندی به کتابخانه افزوده شده است. در بخش خارجی، بیشتر در بخش کتاب‌های عربی با ناشران خارجی مانند کشورهای عراق، سوریه و لبنان، مبادله منابع داریم اما آن‌ها نیز کمتر حاضر به مبادله منابع خود با منابع کتابخانه‌ای هستند.

البته روسای کتابخانه‌های بزرگ از کشورهای همسایه حضور کم رنگی در نمایشگاه کتاب تهران دارند و در حالت غیر نمایشگاهی نیز، با توجه به تحریم‌ها امکان مبادله و انتقال کتاب به کشورهای دیگر سخت است زیرا  با این شرایط ارز و دلار، کتابخانه مجلس باید 10 کتاب بدهد و در مقابل حداکثر 2 یا 3 کتاب دریافت کند و از آن طرف، ارسال کتاب از طریق کتابخانه‌ای در قالب زمین و هوا سخت است و به همین دلیل ارتباط در سطح مبادله منابع کتابخانه‌ای کم است .

در بحث مبادله کتاب با ناشران در نمایشگاه کتاب تهران باید بگویم از آن‌جا که ناشران شرکت‌کننده در نمایشگاه کتاب تهران بیشتر خصوصی و دنبال فروش منابع هستند، به همان نسبت نیز رغبت کمتری برای مبادله منابع از سوی آن‌ها وجود دارد البته اگر ناشران شرکت‌کننده سازمانی و دولتی باشند، شاید نسبت به مبادله منابع در قالب کتابخانه‌ای راغب باشند اما کتابخانه مجلس تقریبا امکان مبادله با ناشران خصوصی را ندارد و برای این تبادل باید از طریق ناشران دولتی اقدام کند. 

در بخش سیاست فراهم‌آوری منابع، بخشی از خرید شما به خرید از کتابفروشی‌های قدیمی و شناسایی کتابخانه‌های شخصی اختصاص دارد، با توجه به کمبود بودجه اکنون نیز این خریدها دنبال می‌شود؟
با توجه به کمبود بودجه امکان خرید آثار جدید  نیز برای کتابخانه نیز محدود است و اگر قرار باشد کتاب‌های قدیمی و کتابخانه‌های شخصی را نیز خریداری کنیم به سه برابر بودجه فعلی نیاز داریم؛ بنابراین امکان خرید از کتابفروشی‌های قدیمی تقریبا  اکنون وجود ندارد و خرید از کتابخانه‌‌های شخصی نیز با اولویت انجام می‌شود.

یک زمانی کتابخانه مجلس کتابخانه‌ شخصی آقای گلبن با 10 هزار جلد کتاب و  کتابخانه آقای گرمارودی با 12 هزار جلد کتاب را دریافت  و به نام خودشان و در یک فضای مشخص وارد کتابخانه کرد اما اکنون به دلیل کمبود فضا ناچاریم کتاب‌ها را با اولویت خریداری کنیم.
 
با توجه به اینکه فضای جدید کتابخانه مجلس هنوز در اختیار این مجموعه قرار نگرفته، کتابخانه مجلس چه تمهیداتی برای کمبود فضا در نظر گرفته  است؟ مخزن کتابخانه مجلس اکنون چقدر ظرفیت برای کتاب‌های جدید دارد؟
 کتابخانه مجلس اکنون 600 هزار جلد کتاب دارد و مخازن مجموعه اکنون 5 سال است پُر شده و مجبوریم با جابه‌جایی های سنگین و عوض کردن چینش؛ کتاب‌ها را جا بدهیم اما از سال گذشته به دلیل همین کمبود فضا با جابه‌جایی‌های سنگین توانستیم کتاب‌های خریداری شده از نمایشگاه را جایگزین کنیم. مثلا در یک راهکار برای افزایش فضای مخزن، قفسه‌های ریلی را اضافه کردیم.
 
در بخش اسناد  با وجود داشتن پنج میلیون برگ سند  نیز همین وضعیت را داریم و مخزن اسناد کتابخانه  نیز پُر شده و برای 250 هزار برگ سندی که قرار از معاونت قوانین تحویل بگیریم، تقاضای قفسه‌های ریلی جدید کردیم. این قفسه‌‌های ریلی در صورتی که دریافت شود، نزدیک به چهار هزار جلد، گزارش دولتی از مجموع 40 هزار گزارش دولتی را در خود جای می‌دهد اما این فضا هم فقط پاسخگوی اسناد دریافتی جدید کتابخانه خواهد بود.
 
این قفسه‌های ریلی ظرفیت قرار گرفتن 300 هزار برگ سند و  شش هزار جلد کتاب را نیز دارند و تا سال آینده با خرید کتاب‌های نمایشگاه و اسناد وارد شده ،مخزن قفسه‌های ریلی نیز پر خواهد شد. البته قفسه‌های ریلی تا چهار برابر فضا را برای کتاب و سند و نشریات افزایش می‌دهد و در صورتی که تا یکسال سال آینده فضای  جدید کتابخانه را تحویل ندهند، به بن بست کمبود فضا برخورد می‌کنیم.
 
اکنون مخزن اسناد، کتاب‌های چاپی، آثار ایرانشناسی و نشریات تکمیل است و فقط برای افزایش فضا، راهکار موقتی که افزایش قفسه‌های ریلی است و حدود یک‌سال پاسخگوی نیاز است، فراهم می‌شود. در طول دوسال گذشته فقط  راهکارهای موقتی برای افزایش فضا اعمال شده است و اگر قرار باشد همین وضعیت ادامه داشته باشد، تا دو سال اینده باید کتاب‌ها داخل کارتن برود  و به انبارهای اطراف کتابخانه منتقل شود و مراجعه کننده دیگر امکان استفاده از همه منابع را نخواهد داشت و باید به فکر فضای جدید بود.

اکنون کتابخانه مجلس با تبدیل کردن اتاق کارمندان به مخزن تلاش می‌کند، فضای کار کارمندان کتابخانه را کوچک و از این فضا برای افزایش مخازن استفاده کند و با استفاده از این راهکار هم فقط تا یکسال آینده می‌توانیم اسناد را ساماندهی کنیم اما با توجه به این شرایط، فضای موجود مخازن کتابخانه جوابگوی منابع عظیم دریافتی نخواهد بود. و اگر قرار باشد فضا مناسب و استاندارد شود باید  تمام مخازن کتابخانه مجلس حداقل 10 برابر مخازن فعلی شود. به عنوان مثال اکنون فضای مخازن چاپی ما هزار متر مربع است و باید 10 هزار متر مربع باشد.
 
یکی از راه‌های تامین منابع کتابخانه مجلس، واسپاری است و به نظر می‌رسد کتابخانه مجلس با توجه به شارگان پایین کتاب در سال‌های اخیر امکان تامین منابع از این راه را ندارد.
 بحث واسپاری کتاب نیز تابعی ازشرایط اقتصادی کشور است. در 10 سال گذشته که شرایط کاغذ مناسب بود و شمارگان کتاب‌ها بالای 2400 جلد؛ با توجه به این تیراژ در آن زمان، یک نسخه از هر کتاب منتشرشده به کتابخانه مجلس ارسال می‌شد اما در شرایط کنونی که تیراژ کتاب‌های ارزشمند 50 تا 500 جلد است ، منابع ثبتی واسپاری به کتابخانه مجلس صفر شده است. اکنون کتاب‌هایی که تیراژ بالایی دارند، کودک ونوجوان و آموزشی هستند که به کار کتابخانه مجلس و محققان نمی‌آید و سایر کتاب‌ها نیز با تیراژ پایین منتشر می‌شود که عملا واسپاری را صفر می‌کند.
 
به‌عنوان مثال 10سال پیش و در شرایطی که وضعیت کاغذ مناسب بود و بحث گرانی کتاب مطرح نبود، هر سال کتابخانه مجلس بالای 100 هزار جلد کتاب از طریق واسپاری دریافت می‌کرد اما سال گذشته واسپاری منابع کتابخانه فقط 5 هزار جلد بوده است. اکنون شرایط به گونه‌ای است که کتاب‌ها با شمارگان پایین منتشر می‌شوند  و اگر کتابی خریداری نشود، دیگر از دسترس خارج می‌شود و عملا امکان خرید آن وجود ندارد.
 
موسسه نمایشگاه‌‌های فرهنگی نیز تا چند سال پیش، یک نسخه از هر کتاب ناشران شهرستانی را برای کتابخانه مجلس کنار می‌گذاشت و هر سال کتابخانه مجلس از این موسسه  10 هزار جلد کتاب ازمیان آثار ناشران شهرستانی انتخاب می‌‌کرد اما متاسفانه امسال فقط 500 جلد کتاب دریافت کردیم و در واقع ورودی کتاب به کتابخانه مجلس کمرنگ شده و باید ازطریق خرید این کسری منابع را جبران کنیم.
 
در بخش مخزن نشریات وضعیت چطور است؟ با توجه به کمبود فضا چند عنوان نشریه می‌توانید ساماندهی کنید؟
کتابخانه مجلس در سال‌های گذشته در بخش نشریات با توجه به داشتن فضا و بودجه، بالای 100 عنوان روزنامه و بیش از 500 عنوان نشریه تخصصی را هرسال وارد کتابخانه می‌کرد اما در حال حاضر باتوجه به کمبود فضا و بودجه، این عناوین به 70 عنوان روزنامه و 300 عنوان نشریه تخصصی کاهش پیدا کرده است و ظرفیت مخزن نشریات کتابخانه نیز تا دو سال آینده تکمیل خواهد شد.
 
بعد از تکمیل شدن مخازن، کتابخانه ناچار است کتاب‌های قدیمی و آثاری که کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرد را داخل کارتن قرار بدهیم تا بتوانیم آثار جدید را جایگزین کنیم که این راهکار البته استاندارد نیست و باعث می‌شود کتاب از دسترس کاربران خارج شود.
 
کتابخانه مجلس سه کتابخانه تخصصی ایرانشناسی، زنان و افغانستان دارد، آیا کتاب‌های این کتابخانه‌‌ها نیز به روز می‌شوند؟
 قبلا این نظم و تفکیک فضای مجزا در ارتباط با کتاب‌های این کتابخانه‌ها وجود داشت اما اکنون کتابخانه تخصصی زنان و افغانستان به دلیل کمبود فضا کتاب‌هایشان به فضایی در نزدیکی مخزن اصلی کتابخانه منتقل شده و اکنون تنها کتابخانه‌های تخصصی مجلس شورای اسلامی؛ کتابخانه انقلاب اسلامی و کتابخانه اسلام‌شناسی و ایران‌شناسی است؛ البته منابع این کتابخانه‌‌‌ها اکنون به‌روز می‌شوند و حتی سال 1401 نیز از ناشرانی مانند احراری، انتشارات عرفان و ... که افغانستانی هستند، کتاب خریداری کردیم.
 
با توجه به شرایط  حضور طالبان در افغانستان  آیا خرید شما از طریق ناشران و کارگزاران افغانستانی کاهش پیدا کرده است؟
متاسفانه با ورود طالبان وضعیت نشر در این کشور رو به وخامت رفت اما با توجه ارتباطی که با ناشران و کارگزاران افغانستانی داریم، مطلع هستم که شرایط نشر در این کشور  تضعیف شده و نمایشگاه کتاب تهران امسال نشان می‌دهد که تولید کتاب و حضور ناشران افغانستانی با چه وضعیتی رو به رو شده؛  به‌طور حتم در زمینه تولید آثار افغانستانی امسال در نمایشگاه کتاب تهران با مشکل رو‌به‌رو خواهیم بود.