به گزارش خبرگزاری کتاب ایران‌(ایبنا) در بوشهر، نشست نقد و بررسی کتاب «حقایق‌نگار خورموجی» نوشته راضیه شجاعی به همت معاونت فرهنگی و رسانه اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی بوشهر، پژوهشسرای دانش‌آموزی استاد سید‌کوچک هاشمی‌زاده و موسسه فرهنگی هنری «گنتار دشتی» با حضور اصغر منصوری‌نسب، محقق و جامعه‌شناس خورموجی و حمید زارعی، نویسنده، شاعر و پژوهشگر خورموجی، فرید میرشکار، معاون سابق و مدیر پروژه دانشنامه استان بوشهر و رضا دشتی‌منش، استاد دانشگاه خلیج فارس بوشهر شامگاه جمعه (23 دی‌ماه) در پژوهشسرای استاد هاشمی‌زاده در خورموج برگزار شد.

اصغر منصوری‌نسب، جامعه‌شناس خورموجی در بخش نخست نقد کتاب «حقایق‌نگار خورموجی» گفت: دوره‌ای که جعفرخان حقایق‌نگار در آن زندگی می‌کرد، جامعه سلطانی بود؛ یعنی تفکری نبود، بلکه تبعی بود و همان‌گونه که مردم می‌اندیشیدند، بر آن‌ها حکومت می‌شد.

وی افزود: در دوره حقایق‌نگار، منطقه فارس از مراکز مهم قدرت بود و با قدرت مرکزی برابری می‌کرد. به همین دلیل قدرت مرکزی سعی می‌کرد، نیروهای کارآمد فارس را به مرکز بیاورد و در رده‌های بالا قرار دهد تا طمع حکومت و استقلال نکنند.
حقایق‌نگار برخلاف مورخانی چون سپهر و هدایت که نوشته‌هایشان تعارضی با اراده ملوکانه حاکم نداشت، از تاریخ‌نویسی سنتی فاصله می‌گیرد؛ چون خودش نیز تجربه زیست حاکمیت داشته، تاریخ‌نگاری‌اش را بر پایه  عقل می‎گذارد، نه احساس و از خرافات منشیانه و مترسلانه دوری می‌گزیند و شکست‌ها را پیروزی نمی‌نویسد.

به گفته وی، حقایق‌نگار بر «ناسخ‌التواریخ» و «روضه‌الصفا» اشکال وارد می‌کند و می‌گوید، آن‌ها تاریخ را با طمع نوشته‌اند که رجال باکفایت را از تاریخ حذف کرده‌اند. وی همچنین اعطای لقب جهان‌گستری را به شاه مدیحه می‌پندارد.

این جامعه‌شناس یادآور شد: به اعتقاد حقایق‌نگار، امیرکبیر باکفایت‌ترین مرد در ایران است که در گسترش علم و تربیت با احداث دارالفنون، دائمی کردن ارتش، حذف القاب و عناوین در دربار و معاش‌ها و پاداش‌ها همت می‌گمارد.

حمید زارعی، نویسنده، شاعر و پژوهشگر خورموجی هم در ادامه این نشست، برگزاری جلسات نقد و بررسی کتاب‌های نویسندگان بومی را از جمله برنامه‌های منظم واحد کتاب اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی بوشهر در راستای شناسایی ظرفیت فرهنگی استان و نمایان کردن اهمیت کتاب در ماندگاری میراث فرهنگی و تاریخی منطقه معرفی کرد و گفت: در سالگرد شهادت امیرکبیر کتاب «حقایق‌نگار خورموجی» نوشته دکتر راضیه شجاعی مورد نقد و بررسی قرار گرفت تا گوشه‌ای از تاریخ و تاثیرگذاری شخصیت‌های بزرگ تاریخ کشور به‌شکل ملموس‌تری بازشناسی شود.

وی ادامه داد: حاج‌میرزا محمدجعفرخان ملقب به «حقایق‌نگارزاده» افشاگر شهادت مورخ و محقق معروف قرن سیزدهم یعنی عصر ناصری است که در شهر خورموج در استان بوشهر متولد شده و پس از کسب کمالات و تحصیل دانش در جوانی به ضابطی خورموج که از پدر به وی ارث رسیده بود، نائل شده و تا ۱۲۸۵ ه‍.ق بدین شغل منصوب بود اما در این سال بر اثر اختلافاتی که بین او و حاجی‌خان حکمران کل دشتی و پدر محمدخان دشتی درگرفت، از این شغل معزول شد و به شیراز رفت و به امارت دیوان خانه عدلیه شیراز منصوب شد. در ۱۲۷۶ ه‍.ق کتاب آثار جعفری در تاریخ و جغرافیای مملکت فارس را نوشت.

مسئول واحد کتاب اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی بوشهر افزود: کتاب جعفر‌خان سپس به تهران رفت و به حضور ناصرالدین‌شاه رسید. شاه او را مأمور تهیه کتاب حقایق تاریخ ایام خود کرد. این مورخ خورموجی با کمال صداقت به جمع‌آوری اخبار و درج آن اقدام کرد و کتاب حقایق‌الاخبار ناصری را نوشت و به لقب حقایق‌نگار ملقب شد.

وی با اشاره به اینکه زندگی علمی محمدجعفر‌خان از زمان هجرت آغاز شد، گفت: او صاحب تألیفات ارزشمندی است که همگی از بهترین کتاب‌های عصر قاجاریه هستند. مشهورترین و برگزیده‌ترین اثر این مورخ، «حقایق‌الاخبار ناصری» است. او در این کتاب برای اولین‌بار قتل امیرکبیر را افشا می‌کند. او در باب قتل امیر کبیر که همه مورخان معاصر درگذشت او را بر اثر ناخوشی و تورم دست و پا و آماس بدن دانسته‌اند، به صراحت این ادعاها را رد کرده و نوشته که او را به قتل رسانده‌اند.

فرید میرشکار، معاون سابق و مدیر پروژه دانشنامه استان بوشهر نیز در این نشست، در خصوص دانشنامه استان بوشهر که کتاب «حقایق‌نگار خورموجی» ذیل آن منتشر شده است، گفت: طرح اولیه دانشنامه را سیدقاسم حسینی مطرح کرد که در اواخر سال ٨٩، این طرح از سوی حوزه هنری به استانداری ارائه و تصویب شد.

وی ادامه داد: قرار بود ١١٠ کتاب در این طرح چاپ شود که تا سال ٩۵ تعداد ٧۵ کتاب چاپ شد و با تغییر و تحول در مدیریت حوزه هنری، پس از چاپ 10 اثر، دانشنامه برای محققان باورپذیر شد و یکی از کتاب‌های ارزشمندی که در دانشنامه چاپ شد، حقایق‌نگار خورموجی نوشته راضیه شجاعی بود که روزی به حوزه مراجعه کرد و تحقیق و تألیفش را در این زمینه ارائه داد. من و خیلی از کسانی که در حوزه تاریخ کار می‌کردند با حقایق‌نگار آشنایی نداشتیم. این کتاب راوی آثار و تاریخ نگاری مورخی از عصر ناصری شد که زادگاهش خورموج  و در دوره‌ گذار از سنت به سوی تجدد حاکمیت خورموج را عهده‌دار بوده است.

رضا دشتی‌منش، استاد دانشگاه خلیج فارس بوشهر هم در این خصوص حقایق‌نگار خورموجی در نشست نقد و بررسی کتاب مذکور گفت: آثار حقایق‌نگار برای فردای ما در توسعه جنوب بسیار مهم است. این اثر از یک نوع از مواجهه با وقایع تاریخی پرده برداشته است؛ واقعیت است و رویکرد آن، تحلیل مولف و خواننده از حقایق است.

وی یادآور شد: حقایق‌نگار دامن تفکر خود را توسعه می‌دهد و ابتدا آن را به فارس و سپس به کل ایران تعمیم می‌دهد. اگر تاکنون روایت‌های فردی او به روایت جمعی تبدیل نشده، این کوتاهی ماست.
 

هادی اخلاقی، نویسنده و پژوهشگر خورموجی نیز در بخش پایانی نقد و بررسی کتاب «حقایق‌نگار خورموجی» گفت: میرزا جعفرخان به تعبیر ملک‌الشعرا بهار از نویسندگان حق‌جوی، فاضل و ساده‌نویس عصر قاجار بوده است به‌ ‌همین سبب، غیر از طبقه حاکمه، کسان دیگر نیز به معارضه و دشمنی با او برخاستند.

وی افزود: حقایق‌نگار در مقایسه با مورخان عصر خود اهل تفکر و تعقل بود و حوادث را همواره با معیار خرد می‌سنجید و چنـانکه واقعـه‌ای را درست نمی‌پنداشت، از نقل و درج آن در آثارش خودداری می‌کرد.

اخلاقی یادآور شد: کتاب حقایق‌نگار خورموجی که در شش فصل نوشته شده، از نظر بررسی تغییر نگارش و نگرش تاریخی مورخان سنتی و درباری ایران بسیار پراهمیت است.

یادآوری می‌شود، از دیگر بخش‌های نشست نقد و بررسی کتاب «حقایق‌نگار خورموجی» نوشته راضیه شجاعی می‌توان به نقالی درسا احمدی، شعرخوانی احمد منصوری با موضوع شهادت امیرکبیر و فریبا آذری در مدح حضرت زهرا و مقام زن اشاره کرد.