به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در فارس، زنان در عرصه تاریخ و فرهنگ ایران همواره نقش‌آفرینی‌های جدی و مؤثری داشته‌اند اما کمتر به این قشر مهم در جامعه پرداخته شده است. کتاب «دانشنامه زنان نامدار شیراز» کوششی از جانب 5 پژوهشگر با نویسندگی زهرا آتشی و زیر نظر دکتر محمدجواد سلمان‌پور است که توانسته نقطه عطفی در معرفی زنان تأثیرگذارِ شیراز باشد. این کتاب شایسته تقدیر در دومین دوره کتاب سال جوانان را انتشارات «نوید شیراز» روانه بازار نشر کرده است.
زهرا آتشی نویسنده کتاب «دانشنامه زنان نامدار شیراز» که با بهره‌گیری از نتایج تحقیقات احمد جعفری، منیژه زارعی، مریم خائف و آمنه امیدی این کتاب را تألیف کرده است، امیدوار است این مجموعه در شناساندن بانوان دیار نامیِ شیراز، قدمی هرچند کوچک برداشته و زنان را به‌سوی خودشناسی و خودباوری راهنمایی کند.
این پژوهشگر در گفت‌وگویی با خبرنگار ایبنا با بیان اینکه بانوان ایران‌زمین در طول سال‌های متمادی با شدت و ضعف، نقش‌های متفاوتی را در جامعه بر عهده داشته‌اند، گفت: آنان همواره تلاش کرده‌اند توانایی خود را در عرصه‌های مختلف فردی و اجتماعی بروز دهند و بدرخشند اما در تاریخ‌نویسی ما نقش بانوان بسیار کمرنگ است و یا از بانوان نامدار اثری نمی‌بینیم یا نامشان در تاریخ گم شده است.
وی در خصوص این کتاب می‌گوید: دانشنامه‌های بسیاری وجود دارد که به زنان و مردان در کنار هم پرداخته است؛ اما این اثر اولین دانشنامه محلی و منطقه‌ای است که به صورت خاص به ۲۳۰ تن از مفاخر بانوان می‌پردازد.
آتشی با بیان اینکه کتاب یادشده همچنین نخستین دانشنامه‌ای است که زنان شهید، مادران شهدا و واقفان زن را جزو مفاخر معرفی کرده است، یادآور شد: زنان نامدار معرفی شده در این کتاب به صورت موضوعی دسته‌بندی شده‌اند تا دسترسی به اطلاعات برای پژوهشگران آسان‌تر باشد.
زهرا آتشی نویسنده کتاب «دانشنامه زنان نامدار شیراز» که با بهره‌گیری از نتایج تحقیقات احمد جعفری، منیژه زارعی، مریم خائف و آمنه امیدی این کتاب را تألیف کرده است، امیدوار است این مجموعه در شناساندن بانوان دیار نامیِ شیراز، قدمی هرچند کوچک برداشته و زنان را به‌سوی خودشناسی و خودباوری راهنمایی کند.
این پژوهشگر در گفت‌وگویی با خبرنگار ایبنا با بیان اینکه بانوان ایران‌زمین در طول سال‌های متمادی با شدت و ضعف، نقش‌های متفاوتی را در جامعه بر عهده داشته‌اند، گفت: آنان همواره تلاش کرده‌اند توانایی خود را در عرصه‌های مختلف فردی و اجتماعی بروز دهند و بدرخشند اما در تاریخ‌نویسی ما نقش بانوان بسیار کمرنگ است و یا از بانوان نامدار اثری نمی‌بینیم یا نامشان در تاریخ گم شده است.
وی در خصوص این کتاب می‌گوید: دانشنامه‌های بسیاری وجود دارد که به زنان و مردان در کنار هم پرداخته است؛ اما این اثر اولین دانشنامه محلی و منطقه‌ای است که به صورت خاص به ۲۳۰ تن از مفاخر بانوان می‌پردازد.
آتشی با بیان اینکه کتاب یادشده همچنین نخستین دانشنامه‌ای است که زنان شهید، مادران شهدا و واقفان زن را جزو مفاخر معرفی کرده است، یادآور شد: زنان نامدار معرفی شده در این کتاب به صورت موضوعی دسته‌بندی شده‌اند تا دسترسی به اطلاعات برای پژوهشگران آسان‌تر باشد.
بخش اول کتاب به ۲۳ بانوی امامزاده می‌پردازد که در شیراز دفن شده‌اند و شجره‌نامه و محل دفن آن‌ها در آن معرفی شده است، بخش دوم به بانوان و مادران شهیدی می‌پردازد که سه یا چهار شهید تقدیم کرده‌اند، بخش سوم به ۱۹ بانوی تاریخ‌ساز شیراز اختصاص دارد که در شیراز حکمران بوده‌اند یا نقشی برجسته ایفا کرده‌اند، بخش چهارم این کتاب مربوط به ۱۸ زن صاحب کرسی علمی در شیراز است و قسمت دوم از این بخش به معرفی بانوان و مدیران اولین مدارس شیراز می‌پردازد و در ادامه آن ۲۷ بانوانی خیّر برگزیده معرفی شده‌اند و در فصل پایانی کتاب نیز از ۶ بانوی شاعر و هفت بانوی هنرمند که ذیل آن از روزنامه‌نگاران نیز سخن رفته، یاد شده است.
آن‌طور که نویسنده کتاب گفته، پژوهش‌های «دانشنامه زنان نامدار شیراز» بیش از دو و نیم سال به طول انجامیده و آتشی قصد دارد زنان معاصر شیراز را نیز در پژوهشی مستقل معرفی کند.
در ادامه به معرفی چند تن از زنان نامدار شیراز که در این کتاب نیز معرفی شده‌اند، می‌پردازیم.
مادر شهیدان روزی‌طلب
«اقدس کشاورز ارشدی» مادر شهیدان محمدحسن، محمدمحسن و محمدجواد روزی‌طلب بود که فروردین امسال درگذشت و به فرزندان شهیدش پیوست. پیش از این در سال ۱۳۹۴ زندگینامه سه فرزند شهید این بانوی فداکار را در کتابی با عنوان «اشک‌های پراکنده» چاپ و منتشر کرده که از زبان اقدس کشاورز ارشدی مادر شهیدان روزی‌طلب روایت شده است.
ابش خاتون
«ابش خاتون»، بانویی که تنها زن فرمانروای فارس بوده و در زمان حکمرانی خود فعالیت‌های بسیاری را برای پیشرفت و آبادانی شهر شیراز انجام داده است. او آخرین اتابک از خاندان سلغریان بود که در قرن هفتم هجری قمری می‌زیسته است. وی نزدیک به ۱۱ سال بر فارس حکومت کرد. ابش خاتون یکی از محبوب‌ترین چهره‌های زمان خود و از خاندان اتابکان سعد زنگی بود که در زمان خود در ایران جایگاه ویژه‌ای داشتند. دوران فرمانروایی این بانو، اوج شکوفایی مکتب شیراز دوم بوده است. آرامگاه این بانوی نامدار شیراز که به نام در قبرستان «ام‌کلثوم» - که بنا بر روایات موجود در کتاب «هزار مزار» و «شیرازنامه» یکی از گورستان‌های اصلی شهر شیراز بوده - واقع شده که اکنون در نزدیکی فلکه خاتون شیراز قرار دارد.
زینت الملوک قوامی
زینت الملک قوامی معروف به زینت الملوک دختر حبیب‌الله خان قوام (قوام الملک چهارم) و همسر فروغ‌الملک بوده است. خاندان قوام الملک از نسل حاج ابراهیم‌خان کلانتر (اعتمادالدوله شیرازی) هستند که در دوره‌های مختلف به‌عنوان والی و کلانتر در شیراز و فارس حکومت می‌کرده‌اند. زینت الملک زنی خَیِّر بوده و در دهه‌های محرم مراسم عزاداری و سفره‌های خیریه در منزلش برپا بوده است. اهمیت وی به موزه مشاهیر فارس است که در خانه تاریخی او در شیراز و در همسایگی نارنجستان قوام این شهر قرار دارد.
(از راست: مادر شهیدان روزی‌طلب، زینت‌الملوک قوامی، بقعه بی‌بی دختران، زندخت شیرازی، ابش خاتون)
زندخت شیرازی
زندخت (زنددخت) شیرازی متولد 1288 هجری شمسی روزنامه‌نگار، شاعر، نویسنده و از پیشگامان جنبش زنان در ایران بود. او «مجمع انقلابی نسوان» را در سال ۱۳۰۶ در سن ۱۸ سالگی تأسیس کرد و نشریه‌ای به نام «دختران ایران» را در ۱۳۱۰ با هدف آگاهی دادن به زنان در شیراز منتشر کرد. این نشریه پس از ۷ ماه توقیف شد پس از چند سال به دلیل نامناسب بودن شرایط از شیراز به تهران رفت و بدون داشتن امکانات مادی کافی در میدان فردوسی اتاقی اجاره کرد و انتشار نشریه دختران ایران را پی گرفت. او علاوه بر نوشتن مقاله در دختران ایرانی، در روزنامه‌هایی همچون حبل‌المتین نیز می‌نوشت. مخالفت‌های شدیدی که علیه او می‌شد منجر به ناامیدی طولانی‌مدت وی شد و در کنار عوامل جسمی و مالی، موجب افسردگی او شده بود که درنهایت به مرگ وی انجامید. زندخت شیرازی در سال ۱۳۳۱ در ۴۳ سالگی درگذشت.
بی‌بی دختران
بی‌بی خدیجه (س) معروف به بی‌بی دختران، از نوادگان امام زین‌العابدین (ع) است. او در پی آزار و اذیت علویان از سوی حکام ظالم، به شیراز پناه آورده و پس از مدتی زندگی در این شهر، به شهادت رسید. آرامگاه باشکوه بی دختران در یکی از محله‌های قدیمی و بسیار معروف شیراز به نام محله سنگ‌سیاه و در نزدیکی مسجد ایلخانی با گنبدی ساده و بلند قرار دارد که با تمام سادگی ظاهری‌اش سرشار از زیبایی و جذابیت است.
نظر شما