به گزارش خبرگزاری کتاب ایران‌(ایبنا)، نشست «شناخت تفکر پلتفرمی در کتابخانه‌ها» از سلسله نشست‌های «کتابداری و ترویج خواندن» با حضور مهرناز خراسانچی، مدرس دوره بلندمدت «کتابداری و ترویج خواندن» چهارشنبه(5 مردادماه) به همت «خانه کتابدار تهران» برگزار شد.                    

خراسانچی درباره تعریف جدید از کتابخانه‌ها گفت: کتابخانه عمومی به‌عنوان یک نهاد اجتماعی پویا با کارکردهای فرهنگی و خدمات تاثیرگذار، بستر مشارکت سازنده‌ای را برای تمامی ذی‌نفعان در یک فضای فیزیکی و سایبری فراهم می‌کند و در نقش یک مدیر جریان ارزش عمل می‌کند، اما در کتابخانه پلتفرمی، ذی‌نفعان تغییر نقش داده و در ایجاد اثر یا ارزش در سازمان سهیم هستند.
 
وی با اشاره به تقسیم‌بندی کتابخانه‌ها براساس رویکرد ساخت‌گرایی اجتماعی و تاریخچه تاسیس کتابخانه‌های عمومی گفت: در سال 1852 و مقارن با انقلاب صنعتی اول، با قدیمی‌ترین کتابخانه‌های عمومی در خلال قرن 18 و 19 مواجه هستیم؛ اما با ظهور پدیده‌ای به نام صنعت چاپ در دوران صنعت و کتاب چاپی، شاهد دموکراسی، گسترشِ همگانی و ارتقای دانش عمومی بودیم که در نتیجه منجر به تشکیل کتابخانه‌های عمومی به‌عنوان یک نهاد اجتماعی شد. در دهه 1870 تا 1890 انقلاب صنعتی دوم، رده‌بندی‌های کتابخانه‌ها به همراه قواعد فهرست‌نویسی و به منظور یک‌دستی اطلاعات در کتابخانه‌های دنیا و به‌ویژه در کتابخانه‌های عمومی ایجاد شد.

خراسانچی ادامه داد: در انقلاب صنعتی سوم، اینترنت و وب متولد شد و کتابخانه اجتماعی، الکترونیکی، استفاده از رسانه‌های اجتماعی وبلاگ‌ها و نرم‌افزارهای وب طراحی شد و در انقلاب صنعتی چهارم، شاهد پیدایش  کتابخانه دیجیتال، تفکر پلتفرمی، جستجوی هوشمند، هم‌افزایی و مشارکت مولد‌محور و استفاده از اپلیکیشن‌ها و فناوری‌های باز هستیم.

عضو هیات مدیره انجمن علمی کتابداری و اطلاع‌رسانی ایران افزود: کتابخانه‌ها برای اینکه عملکرد بهتری داشته باشند باید به سمت پلتفرم شدن بروند و فضای تعاملی و مشارکتی را ایجاد کنند. در واقع از این راه می‌توانند از شکل خدمات پایپی و خطی رها شوند. در این نوع خدمات ناشر و نویسنده، تولیدکننده و خوانندگان مصرف‌کننده هستند و کتابدار و کتابخانه، حلقه واسط هستند. اما در حال حاضر در این دوره باید فضا مشارکتی و تعاملی باشد تا افراد بتوانند بازخورد خود را ارائه دهند.

وی سه معیار اصلی خدمات کتابخانه‌های مبتنی بر تفکر پلتفرمی را دسترسی به همه چیز و همه جا، دانش رو به گسترش و مشارکت سازنده برشمرد.

خراسانچی عنوان کرد: کتابخانه به مفهوم پلتفرم، به‌عنوان بستری اجتماعی برای مشارکت همه افراد و نهادها و با هدف فراهم کردن زمینه‌های تبادل اطلاعات و دانش عمل می‌کند. در این نوع کتابخانه‌ها کتابداران می‌توانند با توجه به دارایی‌های ارزشمندشان در کتابخانه‌ها و با تفكر پلتفرمی برای همنواسازی و خلق و تبادل ارزش‌ها با ذی‌نفعان، به‌خصوص منابع و ذی‌نفعان بیرونی خود، اقدام كنند. در واقع همه این امکانات باعث می‌شود مخاطب خود را جزیی از چرخه و زنجیره تولید اثر بداند.

پژوهشگر کتابخانه‌‎های عمومی در ادامه توضیحاتِ کتابخانه با تفکر پلتفرمی بیان کرد: در این دیدگاه بستری ایجاد می‌شود که تولیدکنندگان را به مصرف‌کنندگان وصل کند و این دو قطب از ذی‌نفعان اصلی پلتفرم هستند. در کتابخانه با تفکر پلتفرمی، کتابداران روی چاه نفتی‌(منابع اطلاعاتی) قرار دارند و می‌توانند از این چاه، نفت استخراج و پالایش کنند و محصولات متعددی را با کمک افراد متخصص، سازمان‌ها و نهادهای مختلف، تولید و توزیع کنند. افزایش ضریب مشارکت ذینفعان کتابخانه یکی از ارکان تحقق تفکر پلتفرمی است.  

به گفته خراسانچی، در حال حاضر این فرایند در کتابخانه‌های فیزیکی و دیجیتالی امروز ما در ابتدای راه است؛ اما در برخی کشورها شروع شده است. در کل، تفکر پلتفرمی به‌طور جدی از سال 2012 در دنیا کلید خورده است و تنها در سه شهر دنیا این فرآیند پیاده شده که یکی از آن‌ها کتابخانه عمومی نیویورک است.


سلسله نشست‌های «کتابداری و ترویج خواندن» به همت «خانه کتابدار تهران» تا 21 مرداد‌ماه ادامه دارد.