به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، چندی پیش خبر ارائه یک طرح مبنی بر لغو الزام غربالگری از سوی نمایندگان مجلس مطرح شد. «این طرح شامل 2 بند است که بند اول آن مبنی بر حذف غربالگری اجباری برای تمام سنین مصوب شده است. در قانون، لزوم انجام غربالگری دو مرحله‌ای به‌صورت الزام‌آور وجود داشت. اگرچه مادر می‌توانست به تشخیص خود هیچکدام از مراحل غربالگری را انجام ندهد، اما این امر توسط بسیاری از پزشکان به مادر تحمیل می‌شود. پزشکان زیادی با منوط کردن ادامه تحت‌نظر گرفتن مادر به انجام غربالگری یا رفع مسئولیت از خود در صورت آسیب دیدن بچه بدون ارائه جواب غربالگری از سمت مادر، به نوعی مادر را مجبور به انجام این آزمایشات می‌کردند.»
 
ذکر دو نکته در این مورد ضروری است، ابتدا اینکه تحمیل غربالگری از سوی پزشکان به بانوان باردار قضاوتی ناعادلانه است، چراکه غربالگری سلامت جنین از اوایل دهه 80 در ایران آغاز شد. هدف این آزمایش‌ها تشخیص زودهنگام نقص‌ها و اختلالات کروموزومی و ژنتیکی در جنین بود. بر این اساس پزشکان باید برای انجام غربالگری همراه مادر باشند و این فرآیند جزو الزامات دوران بارداری محسوب می‌شود، نه تحمیل از سوی پزشک.
 
نکته دوم این است که انجام فرآیند غربالگری به انتخاب مادر واگذاشته شده است؛ اینکه اگر مادر تشخیص دهد که نیازی به غربالگری نیست می‌تواند این کار را انجام ندهد. سوال اینجاست که چند درصد از مادران و بانوان باردار توانایی تشخیص سالم بودن جنین و خود را در دوران بارداری دارند؟
 
در این میان با یک مولف و پزشک متخصص در حوزه سلامت باروری به گفت‌وگو نشستیم و به بررسی این طرح مهم پرداختیم.
 
به گفته این کارشناس، به‌طور کلی تیم سلامت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، پروتکل‌هایی را برای کاهش شمار افراد با اختلالات زمینه‌ای تدوین کرده‌اند. براساس این شیوه‌نامه، یک نوع غربالگری‌ برای تشخیص اختلال تالاسمی پیش از ازدواج انجام می‌شود و نوع دیگری از غربالگری در زمان بارداری برای پیشگیری از به دنیا آمدن کودکانی انجام می‌شود که به اختلالات خونی و سندروم داون مبتلا هستند.
 
گفتنی است، اختلالات ژنتیکی مانند سندروم داون در تمام عمر فرد همراه وی خواهد بود و علاوه بر اینکه خود فرد نمی‌تواند زندگی استانداردی را تجربه کند هزینه زیادی را به نظام سلامت کشور وارد می‌کند. در واقع نگهداری افراد با این نوع اختلال به شدت هزینه‌بر است؛ هرچند در ایران شرایط مناسب برای نگه‌داری این افراد وجود دارد. بنابراین باید اذعان کرد، پرداخت هزینه‌هایی برای غربالگری ارزشمندتر از صرف هزینه‌های گزاف‌تری است که به نتیجه چندانی هم نمی‌رسد.
 
این کارشناس بیان کرد: به احتمال زیاد این نوع تصمیمات در خانه ملت در راستای کنترل جمعیت و اجرای سیاست فرزندآوری است. اما نکته ایجاست که اجرا شدن این سیاست به چه قیمت باید تمام شود؟ اگر مادری یک کودک مبتلا به سندروم داون به دنیا بیاورد، به احتمال زیاد از فرزندآوری دوباره صرف‌نظر می‌کند، چراکه وقت و هزینه زیادی را  مجبور است برای کودکش صرف کند.
 
وی با اشاره به اهمیت جلوگیری از شمار زیاد بروز اختلالات ژنتیکی ادامه داد: طبق قانون حتی اگر همراه بیمار از جمله، ماما یا پزشک دلیل اصلی به دنیا آمدن یک کودک مبتلا به سندروم داون باشد یا در انجام فرآیند غربالگری اشتباه کرده باشد، مجازات خواهد شد و باید تمام هزینه کودک را تا آخر عمر متقبل شود.
 
بنابر نظر این مولف و پژوهشگر، اگر غربالگری انجام نشود، نمی‌توان فهمید که آیا جنین سالم است یا خیر؛ چنانچه در گذشته شمار افرادی که به اختلالات ارثی مبتلا بودند زیاد بود. در واقع اگر تصمیمی هم در مجلس در این باره گرفته می‌شود، باید براساس مستندات علمی و یافته‌های ثابت شده باشد. لازم به ذکر است نود تا 98 درصد بانوان باردار تصور می‌کنند که خود و جنینشان سالم هستند، اما در حین این آزمایشات است که پزشک به برخی بیماری‌ها ازجمله دیابت یا فشارخون پی می‌برد. برای مثال بسیاری از بانوان باردار استفراغ زیاد را معمول می‌دانند، اما در مواردی مشخص شده است که این مشکل منجر به کاهش شدید آب بدن مادر شده و فرآیند طبیعی نبوده است.
 
سلامت مادر و جنینن جای هیج شوخی ندارد و برای تصمیم‌گیری این امر باید از متخصصان امر دعوت شود. به عبارت دیگر این نوع تصمیم‌گیری‌ها ناشی از اطلاعات کم است.
 
در کل سیاست کلی بر مبنای فرزند‌آوری است؛ چراکه یکی از نگرانی‌های حال حاضر در کشور، جمعیت رو به کاهش آن است که این هم دغدغه مقام معظم رهبری و نظام سلامت کشور است. اساس این دغدغه درست است به اعتقاد من هم مقام معظم رهبری و آیات عظام نمی‌خواهند که به بهای افزایش جمعیت سلامت جامعه به خطر بیفتد و ما یک جامعه معیوب باشیم. هدف این است که فرزند‌آوری در نهایت سلامت برای خانواده‌ها اتفاق بیفتد تا افراد برای داشتن فرزند دیگر هم ترغیب شوند. اینکه به هر بهایی بخواهیم فرزندآوری را توسعه دهیم اتفاق ناخوشایندی در پی دارد و حتما نظر مقام معظم رهبری به شرط داشتن جامعه سالم است که می‌فرمایند فرزندآوری را توسعه دهید.
 
این کارشناس در ادامه تأکید کرد: شرایط غربالگری در ایران استاندارد است و تمام تلاش نظام سلامت این است که فرزندآوری را راحت‌تر و برای والدین خوشایندتر کنیم. این دیدگاه باید در مقامات قانون‌گذار هم رسوخ پیدا کند. در واقع کنترل جمعیت و فرزندآوری صحیح است، اما نه به هر قیمتی و نه تحت هر شرایطی.
 
وی افزود: در ایران به‌راحتی تصمیم به سقط جنین گرفته نمی‌شود، در واقع پس از هر غربالگری با انجام آزمایشات دیگر و اطمینان‌بخش و پس از عبور از فیلتر‌های اطمینان‌دهنده تصمیم به سقط گرفته می‌شود.