بدین ترتیب با تحقیق و دقت در سایر مباحث، آفات مرتبط با زبان گردآوری شده و با عنوان کتاب مجموعه آفات زبان منتشر شد و به این وسیله تمام آفات زبانی که معظم‌له(ره) بیان کرده‌اند در یک قالب به مخاطبان عرضه شده است.
این مجموعه دربردارنده 11 آفت زبان شامل انتقام‌جویی، عنف، فحش، لعن نامشروع و طعن از کتاب «نفس و حالات آن»، ادلال از کتاب «عجب و انکسار»، افتخار، عصبیت زبانی و کتمان حق از «کتاب نفس و آثار آن»، خوض در باطل و کلام بی‌فایده از کتاب «حرام‌خواری و خیانت» است.
یکی از مواردی که در این کتاب مورد بررسی قرار گرفته، آفت زبانی کلام بی فایده است. کلامی که در آن نه نفع حلال دنیوی و نه نفع اخروی. البته باید حد فایده را دانست. برای مثال مزاح یا شوخی کلام بی فایده نیست و تا جایی که به فحش نرسد، اشکالی ندارد؛ بلکه به آن سفارش شده است.
آثار زشتی بر کلام بی فایده مترتب است. اولین مورد این است که انسان عمر خود را ضایع می کند. اثر دوم آن است که متکلم، حقارت خود را نشان می دهد. سومین اثر آن است که ممکن است انسان را به عذرخواهی از دیگران وادارد. چهارمین اثر، کشاندن انسان به وادی گناهان زبانی است. جدای از توجه به آثار زشت کلام بی فایده و شناسایی ریشه آن که راهکار علمی علاج آن است، راهکار عملی نیز وجود دارد. اول اینکه انسان تلاش کند کلام بی فایده را ترک کند. دوم اینکه خود را در معرض سخن قرار ندهد.
در بخشی از این کتاب آمده است: «انسان باید همه اموراتش ضابطه‌ای داشته باشد؛ حتی فکرش. فکر؛ یعنی کار کردن روی آن موج‌هایی که در ذهن می‌آید، نه تصورات. کار کردن روی تصوراتی که به ذهن می‌آید هم باید ضابطه‌ای داشته باشد؛ کار فکری، زبانی، قدمی، قلمی و… اعضا و جوارحت نباید به آن معنا آزاد باشند.
انسان نباید در رابطه با عباداتش حالت ادلال و منت داشته باشد. منت یعنی چی؟ تقرب چه چیزی نسبت به ما؟ اگر بخواهیم بی‌پرده سخن بگوییم، باید بگوییم آن کسانی که برای بهشتش خدا را عبادت می‌کنند و معصیت را برای ترس از دوزخش ترک می‌کنند، از نظر واقعی، نفس پرستند نه خدا پرست. اگر انسان دقیق بشود و مطلب را بشکافد و جلو برود، اندرونش را درست وارسی کند، زوایای دلش را گردش کند، می‌بیند واقعش نفع پرست است، نه خدا پرست.
مسئله نژاد و قوم حتی از مسئله نسبت‌های جسمانی خیلی پست‌تر است. لذا مسئله افتخار در بین اعراب و در دو رابطه نسبت‌های جسمانی و نژاد زیاد مطرح بود. چه‌بسا دست‌های استعماری خیلی بعدها روی آن کار می‌کردند، برای آن‌که مسلمان‌ها را شعبه شعبه کنند و آنچه را که امتیاز واقعی و کمال واقعی است و در مکتب‌های الهی محور قرار می‌گیرد، بکوبند.
اگر سخن انسان نه فایده مشروع دنیوی داشته باشد و نه فایده اخروی، از نظر اخلاقی مذموم و نکوهش شده است؛ اما از نظر فقهی گوینده این کلام معصیت‌کار نیست. از نظر اخلاقی، این سخن در رابطه با نیروی شهوت است و این شخص شهوت حرف زدن دارد و باید خودش را معالجه کند؛ اما از نظر فقهی گناهکار نیست. در روایتی دارد که اکثر اهل آتش از راه زبان و در رابطه با معصیت‌های زبانی وارد آتش می‌شوند؛ لذا انسان باید دقت کند که نقل کردن خطا و معصیت، نعوذبالله، برای اشباع کردن مرتبه‌ای از شهوتش نباشد.»
کتاب «آفات زبان»، (فحش، طعن، لعن و انتقام‌جویی)، تألیف آیت‌الله العظمی حاج‌آقا مجتبی تهرانی در 168 صفحه، با شمارگان 1500 نسخه از سوی انتشارات مصابیح الهدی روانه بازار نشر شده است.
نظر شما