محمدجواد توکلی، عضو هیئت علمی گروه اقتصاد مؤسسه پژوهشی امام خمینی (ره) در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) درباره تاثیر کتاب‌سازی در اقتصاد نشر گفت: کتابسازی‌ها شاید تا حد زیادی تحت تاثیر اوضاع بازار نشر باشد، اما اگر از جهت اقتصاد پژوهش نگاه کنیم بازار نشر اوضاع خوبی ندارد؛ یعنی هزینه‌ها افزایش یافته و از طرف دیگر با گرانی کتاب، مخاطب چندانی نداریم. از سویی در برخی حوزه‌های کتاب مخاطبان کمی وجود دارد.

او افزود: مشکلات اقتصادی زمینه‌ای را ایجاد کرده است که کارهای فانتزی که عمق و محتوا ندارد بازار را جذب و تسخیر کند. اگر بخواهیم تشبیه کنیم مانند فیلم‌های سینمایی است که برخی فیلم‌ها بسیار فاخر هستند و محتوا در آن‌ها خوب است، ولی برخی فیلم‌ها فانتزی و برای جذب گیشه ساخته می‌شوند. کتاب‌ها هم همین مشکل را دارند که تنها در ظاهر زیبا ولی فاقد محتوا هستند.

مخاطبان به سمت محتوای ساندویجی رفته‌اند
توکلی ادامه داد: این بُعد اقتصادی ماجراست. شاید بتوان گفت ریشه این ماجرا، بیشتر فرهنگی است. اگر از سوی تولیدکنندگان و هم از سوی متقاضیان کتاب تا علائق شکل نگرفته باشد بازاری هم شکل نمی‌گیرد. آنچه مسلم است باید برای رفع این معضل تحقیقات میدانی کرد. در سال‌های اخیر با گسترش فضای مجازی مخاطب‌ها به سمت محتوای ساندویجی و کارهایی که چندان عمقی ندارد رفته‌اند و این کارهای فانتزی آن‌ها را بیشتر جذب خود می‌کند.

عضو هیأت علمی گروه اقتصاد مؤسسه پژوهشی امام خمینی (ره) با توجه به دلایل اقتصادی که کتابسازی را سبب شده، گفت: در فضای بازار نشر عده‌ای هستند که به دنبال نفع بیشتر می‌روند و این‌ها با توجه به شرایط اقتصادی می‌خواهند بیشترین منافع را با کمترین هزینه به دست بیاورند. به نظر می‌رسد اگر از بُعد اقتصادی نگاه کنیم این یک نوع تجارت در حوزه کتاب است و می‌توانیم این کتاب‌ها را به کالاهایی تشبیه کنیم که از کیفیت بالایی برخوردار نیست، ولی مشتری‌های خودش را دارد.

در حوزه کتاب‌های دینی نیازمند مطالعات میدانی هستیم
توکلی در پاسخ به این پرسش که چرا در حوزه دین شاهد کتابسازی‌های بیشتری هستیم، گفت: اینکه چرا در حوزه دین شاهد کتابسازی بیشتر هستیم نیازمند مطالعات میدانی است. به نظر می‌رسد شاید در حوزه کتاب‌های دینی عمق کارهای مطالعاتی پایین است و در فضای تجاری ایجاد شده، تکرار بیشتر است. شاید یکی از دلایلش این است مخاطب‌ها عام‌تر هستند و بازار گسترده‌ای‌تر هم دارند.  

نویسنده کتاب «مبانی فلسفی و روش‌شناسی اقتصاد» در پاسخ به این پرسش که برای پیشرفت کتابخوانی از نظر اقتصادی چه کاری انجام دهیم؟ بیان کرد: ناشران با مشکلات اقتصادی مواجه هستند. به نظر می‌رسد که دولت باید کمک کند تا بیشتر در این حوزه فرهنگ‌سازی کنیم که تقاضا برای خرید کتاب بالا رود. برای مثال برنامه‌های خاص کتابخوانی در آموزش و پرورش نداریم و ذائقه دانش‌آموزان را به سمت کتابخوانی نمی‌بریم. سیستم آموزشی ما یک سیستم مبتنی بر کنکور شده است و دانش‌آموزان یاد می‌گیرند به جای دغدغه کتابخوانی بیشتر تست بزنند.

معافیت مالیاتی ناشران جهت‌گیری مشخصی داشته باشد
او درباره اینکه معافیت مالیاتی ناشران از نگاه اقتصادی چه تاثیری بر کتابخوانی دارد، تصریح کرد: هم‌اکنون ناشران ما با سختی‌های زیادی مواجه هستند؛ هزینه‌های نشر مانند هزینه‌های انبارداری که سبب شود کتاب مدت زیادی در انبار بماند و سرمایه در گردش مدت زیادی راکد بماند وجود دارد. در واقع در همه جای دنیا دولت‌ها وارد بحث نشر می‌شوند؛ برای اینکه کتاب یک کالای عمومی است و  اقتصاد حاکمیتی از ما می‌خواهد به فرهنگ بها دهیم و یکی از راه‌هایش کمک به ناشران است.

توکلی در پایان با اعتقاد بر اینکه معافیت مالیاتی باید برنامه‌ریزی مشخصی داشته باشد، گفت: البته معافیت مالیاتی باید جهت‌گیری مشخصی داشته باشد بعضی ناشران، ناشرانی هستند که کتاب‌های کمک‌آموزشی منتشر می‌کنند و سود بالایی می‌برند و قطعا این ناشران نباید از یارانه‌ها بهره‌مند شوند. به جایی که یارانه‌ها به تولیدکننده داده شود باید به مصرف‌کننده بدهیم تا آن‌ها توان خرید کتاب را به دست بیاورند.