در نوشته‌های بقراط و ارسطو از دانشمندان یونان باستان نیز به مطالبی در مورد دندانپزشکی برمی‌خوریم، ازجمله اینکه در این نوشته‌ها به الگوی روییدن و درآمدنِ دندان، درمان دندان‌های فاسد و علاج بیماری‌های لثه و همینطور کشیدن و خارج ساختن دندان به‌وسیله ابزار مخصوص (فورسپس) و استفاده از سیم برای استحکام بخشیدن به دندان‌های شل و ایجاد ثبات در فک شکسته، اشاره شده است. حدفاصل سال‌های 1650 و 1800 مصادف با سال‌هایی است که علم دندانپزشکی مدرن، توسعه خود را آغاز نمود. در حدود سه هزار سال پیش از میلاد، در مصر باستان، «هسی ری» نخستین فردی است که به نوعی از وی با عنوان «دندانپزشک» نام برده شده است. نخستین اثری که صرفا بر محور دندانپزشکی نوشته شده، کتابی بود که در سال 1530 میلادی توسط آرتزنی باچلین نوشته شد. همچنین نخستین کتاب درسی دندانپزشکی که به زبان انگلیسی نوشته شد، کتابی به نام «اپراتور برای دندان» بود که توسط چارلز آلن در سال 1685 میلادی نگارش یافت. در ایران نیز بوزید حنین فرزند اسحاق عبادی که یکی از دانش‌آموختگان و پرورش‌یافتگان دانشگاه جندی‌شاپور بود، کتابی با عنوان «مقاله فی حفظ الاسنان و استصلاحها» نوشت که در آن به‌طور اختصاصی به دانش دندانپزشکی و به‌ویژه شاخه‌ای از آن که امروزه «پریودنتولوژی» نامیده می‌شود، پرداخت.
کتاب دوجلدی «پژوهشی در تاریخ دندانپزشکی ایران و جهان» با تألیف، ترجمه و پژوهش نوشته ناصر پویان و محمدتقی سرمدی، در سال جاری از سوی انتشارات سرمدی چاپ و به بازار کتاب عرضه شد.
جلد نخست این اثر در 14 فصل، ضمن مروری بر تاریخچه دانش دندانپزشکی در دنیا از تمدن‌های گذشته در بین‌النهرین تا عضر حاضر، در ادامه چگونگی پیدایش دندانپزشکی نوین را تشریح می‌کند. جلد دوم کتاب نیز در قالب هشت فصل، ضمن پرداختن به تاریخچه پزشکی و دندانپزشکی دوران قبل از اسلام، پیشگامان دندانپزشکی دوران اسلامی و دیدگاه‌های آنها را معرفی و در ادامه انواع گیاهان دارویی و روش‌های مورد استفاده در دندانپزشکی از منظر طب سنتی ایران را مورد بررسی قرار می‌دهد. فصل‌های پایانی این جلد نیز به تاریخچه دندانپزشکی در دوران مغول و تیموریان، صفویه، افشاریه و زندیه در ایران و مروری بر تاریخچه دندانپزشکی و دندان‌سازی تهران اختصاص دارد.
.jpg)
روایت مارکوپولو از دندان‌های طلای چینی‌ها
«چینی‌ها که صاحب تمدن و فرهنگ چندهزار ساله هستند، بی‌تردید دانش دندان‌پزشکی‌شان اگر از تمدن‌های مترقی قدیم جلوتر نبوده، همتای آنها به‌شمار می‌رفته است. به‌عنوان مثال چینی‌های باستان، «آرسنیک» را برای درمان دندان‌های پوسیده به‌کار می‌بردند. احتمالا آنها از آرسنیک برای پولپ دندانی و تسکین درد دندان‌ها استفاده می‌کردند (حدود قرن دوم میلادی). همچنین چینی‌ها در حدود هزار سال پیش از دندان‌پزشکان غربی، «آمالگام» نقره‌ای اختراع نمودند. چسب نقره‌ای نیز در کتاب «مواد طبی»، «سو کونگ» و نیز در سال 1108 میلادی در «تاکوآن پنتسائو» و «تانگ شن ویی» آمده است. در دوره پادشاهی مینگ در کتاب‌های «مواد طبی» فرمول آن بدین شرح می‌باشد: «100 جزء جیوه به 45 جزء نقره و 900 جزء قلع اضافه شود تا از ترکیب ساییده‌شده آنها خمیری به سفتی نقره به‌دست آید.» براساس متون چینی دیگر، سابقه ساختن «دست دندان» توسط چینی‌ها به قرن دوازدهم میلادی می‌رسد. مارکوپولو که در دهه 1270 میلادی در چین به‌سر می‌برد، در استان «کاردان‌دان»، مردان و زنانی را دید که دندان‌هایی با روکش طلا داشتند.»
تصاویر و شرح دقیق داوینچی درباره دندان‌ها و آرواره‌ها
«لئوناردو داوینچی، هنرمند نامدار که به نوشته پیشینیان و عقاید آنها اعتماد چندانی نداشت، خودش شخصا دست به تشریح حیوانات و انسان‌ها و پرندگان زد و به حقایق جدیدی دست یافت... لئوناردو داوینچی را غالب دانشمندان و پزشکان نامدار ستوده‌اند. الکساندر فون هومبولت؛ طبیعی‌دان و سیاستمدار آلمانی، داوینچی را بزرگترین فیزیکدان قرون پانزدهم و شانزدهم به‌شمار آورده است. ویلیام هانتر؛ پزشک و کالبدشناس بریتانیایی نیز او را بزرگترین کالبدشناس عصرش دانسته است. در مجموع او به همان اندازه که در به‌وجود آوردن آثار هنری به شهرت جهانی رسیده، در دانش پزشکی نیز جایگاهی بلند دارد. لئوناردو داوینچی، تصاویر معتبری درباره دندان‌ها، آرواره‌ها، عضلات جویدن غذا و لب‌های در حال حرکت را با هنرمندی خاصی تهیه نموده است... او دندان‌ها را بسیار دقیق شرح داده و در واقع آنچه را که در کالبدشناسی اجساد دریافته بر روی کاغذ ترسیم کرده و توصیف نموده و برای نخستین‌بار مابین دندان‌های آسیاب کوچک و بزرگ، فرق گذاشته است.»
دندانپزشکی در «کامل الصناعة الطبیة»
«علی بن عباس مجوسی اهوازی در کتاب دوم ملکی، در مقاله پنجم، در باب‌های هفتاد و هشت، هفتاد و نه، هشتاد و هشتاد و یک، پیرامون درد دندان، موردی که سبب جلای دندان می‌شود و نیز درباره درمان زخم‌های لثه، ورم‌های آن، بدبویی دهان و مواردی که باعث قطع رطوبت و جاری شدن آب دهان در هنگام خواب می‌شود و آب دهان کودکان، شرح جامعی آورده است. اهوازی یک دوره کامل دندانپزشکی از دوران باستان به‌ویژه از بقراط پدر پزشکی جهان، جالینوس دیگر پزشک بزرگ یونانی و سایر پزشکان پیش از خود را در کتاب ملکی آورده است. روی‌هم‌رفته، او بیماری‌های دهان و دندان را زیرعنوان‌های درد دندان، پوسیدگی دندان، کرم‌خوردگی دندان، گند دهان و بی‌حسی و سست شدن دندان‌ها، در اثر خود گنجانده است.»
نخستین چاپ کتاب دوجلدی «پژوهشی در تاریخ دندانپزشکی ایران و جهان» مجموعا در 762 صفحه با شمارگان دو هزار نسخه به بهای 170 هزار تومان از سوی انتشارات سرمدی راهی بازار نشر شده است.
نظر شما