مدیر نشر شیوا و کتاب اسفند اما تا دمان پایانی عمر نیز این روحیه را حفظ کرده بود؛ روحیه‌ای که به قول محمد کشاورز، در سه دهه اخیر عامل ایجاد ارتباط و مراودات فرهنگی میان نویسندگان و اهالی قلم و فرهنگ بود. بی‌دلیل هم نبود که روز جمعه در تالار احسان، سر که می‌چرخاندی هم کوروش کمالی سروستانی و ابوتراب خسروی و رضا پرهیزکار را می‌دیدی، هم رحیم هودی و سیروس رومی و منصور اوجی را؛ و هم جمعی از مشتاقان پیر و جوان کتاب را که اغلب‌شان پیوند خود با سطور زرنگار خرد را مدیون غلامحسین امامی و کتابفروشی اسفند بودند.
غلامحسین امامی که در 72 سالگی درگذشت، به مدت 32 سال مدیر کتابفروشی اسفند در شیراز بود. او یکی از مهمترین چهره‌های فرهنگی معاصر این شهر بود و تجربه کوتاه و موفقش در راه‌اندازی نشر شیوا و معرفی نویسندگان نام‌آشنایی مانند محمدرضا صفدری و...، ازجمله اقدامات ارزشمند فرهنگی او بود. بی‌تردید به همین سبب هم بود که ظهر جمعه چهاردهم تیرماه شیراز، بیش از 500 نفر از اهالی فرهنگ و ادب شیراز گرد هم آمدند تا یاد غلامحسین امامی را پاس بدارند و با تماشای عکس‌ها و صدای گرم او در قالب دو کلیپ پنج‌دقیقه‌ای، تمامی خاطرات و یادها با مدیر کتاب اسفند را دوره کنند.
بزرگ‌اندیشی که پروای فرهنگ داشت
در آغاز آئین یادمان غلامحسین امامی، مدیر دانشنامه فارس به عنوان نخستین سخنران با اندوهی در چهره و کلام، از امامی و اهمیت فعالیت‌های فرهنگی‌اش گفت. کوروش کمالی سروستانی ابتدا با بیان اینکه غلامحسین امامی به‌فراست بازیافته بود که کلید رهایی و اوج در لابه‌لای کتاب‌هایی که حاصل اندیشه خردورزان است، افزود: فرهنگ‌شهر شیراز از دیرباز میزبان کتاب و کتابفروشان بود.
کوروش کمالی‌سروستانی با اشاره به نسل‌های اول، دوم و سوم کتابفروشان شیراز، غلامحسین امامی را آغازگر راه سترگ نسل سوم و از برجستگان و ممتازان کتابفروشی شیراز برشمرد و با بیان اینکه کتاب اسفند، یک فرهنگسرا بود، یادآور شد: این فرهنگسرا هم کتابفروشی بود، هم نشر و هم محل گفت‌وگو و تعامل فرهنگی.
وی در ادامه امامی را طنزپردازی خوش‌مشرب و کتابخوانی کتاب‌دوست خواند که تجربه زیسته‌اش را در دالان کتابفروشی پررونق خود با دوست و آشنا، با غریبه و رهگذر و با عالم و عامی در میان می‌نهاد؛ «امامی باور داشت که برون‌رفتی از این ماجرا اگر وجود دارد، هم به دستگیری آموزه‌هایی است که در سطور کتاب‌ها می‌توان یافت.»
کمالی سپس مدیر نشر شیوا را بزرگ‌اندیشی خواند که پروای فرهنگ داشت و جان عزیز خود را در پاسداشت آن گمارد. به گفته او، به همت مدیر کتاب اسفند بود که خواندن بسیاری از شاهکارهای ادبی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ایران و جهان را تجربه کردیم؛ از همین رو کوروش کمالی ابراز امیدواری کرد که کتاب اسفند همچنان با همیاری یاران فرهنگی و به دست خانواده فرهنگی‌اش بر همه روزان و شبان ما بتابد.
هیچ شغلی را جدی نگرفت، جز کتاب
سخنران بعدی مراسم یادمان غلامحسین امامی، نویسنده «اسفار کاتبان» بود. ابوتراب خسروی ابتدا با اشاره به روحیه طنزپرداز این کتابفروش که سبب پیوند دوستی‌ها و مراودات فرهنگی میان فرهنگوران می‌شد، به ذکر خاطرات مشترک خود با امامی پرداخت و گفت: غلامحسین امامی یک عنصر فرهنگی فعال این شهر بود که دلش برای فرهنگ کشور می‌تپید و تأثیری همیشگی بر جامعه ادبی ما گذاشت.
شاپور جورکش هم در این مراسم، ابتدا گفت: اگر صد سال دیگر هم بگذرد، غلامحسین امامی تنها اندکی مرده است و در رؤیاها، خاطرات و حافظه ما هست و حضور دارد.
این شاعر و منقّد ادبی با اشاره به اینکه غلامحسین امامی نخستین شعرهای او و شاپور بنیاد را در مجله «سپید و سیاه» چاپ کرد، افزود: غلامحسین امامی در اغلب شغل‌های اقتصادی خود شکست خورد، زیرا انسان هنرمند معمولاً عقل معاش ندارد.
جورکش در ادامه با اشاره به روحیه طنزپردازی امامی افزود: طنز یک روحیه سرشتی است و عجیب که همه طنزپردازان مانند غلامحسین امامی و عمران صلاحی زود رفتند.
وی در ادامه با تحسین روحیه صبوری غلامحسین امامی در برابر عسرت و فضای مأیوس‌کننده کشنده عشق‌کُش، یادآور شد: با وجود همه این ناملایمات، امامی زیبا و امیدوار زندگی کرد و با دست خالی به خانواده‌اش عشق می‌ورزید.
شاپور جورکش با بیان اینکه «امامی هیچ شغلی را جدی نگرفت، جز کتاب»، افزود: کتاب عشق او بود و جای او امروز در این شهر خیلی سبز است.
«کتاب اسفند» سبب ایجاد یک پاتوق فرهنگی در شیراز شد
سخنران بعدی مراسم، سیروس رومی بود. این روزنامه‌نگار پیشکسوت در صحبت‌های خود به نقش اثرگذار غلامحسین امامی در شیوه کتابفروشی اشاره کند. رومی ابتدا با بیان ویژگی تاریخی کتابفروشی‌های شیراز و شرحی مختصر از تاریخچه این کتابفروشی‌ها، «کتاب اسفند» را آغازگر حرکتی بدیع در شیوه کتابفروشی در شیراز عنوان کرد و با بیان اینکه زنده‌یادان شاپور بنیاد و غلامحسین امامی در کتاب اسفند، کاری مشابه کافه‌کتاب‌های امروزی انجام دادند، یادآور شد: در این شیوه، تعامل فرهنگی بین خواستار کتاب و کتابفروش صورت می‌گرفت.
روزنامه‌نگار قدیمی شیراز با اشاره به برگزاری نمایشگاه نقاشی ابراهیم خضری در روز آغاز به کار «کتاب اسفند» و فراهم کردن فضایی در این کتابفروشی برای نویسندگانی مانند منیرو روانی‌پور، افزود: کتاب اسفند سبب ایجاد یک پاتوق فرهنگی در شیراز شد و امامی و بنیاد نیز با با حمایت از نویسندگان جوان و پیش‌پرداخت هزینه نوشتن کتاب به آن‌ها پیش از نگارش کتاب، شیوه‌ای مدرن از حمایت از کتاب و نویسنده را در فضای فرهنگی کشور ایجاد کردند.
پس از سخنرانی سیروس رومی، نوبت به کیوان نریمانی رسید تا با اندوهی که در کلام داشت، متنی شعرگونه برای غلامحسین امامی بخواند و از خاطرات مشترکش با مدیر کتاب اسفند بگوید.
نریمانی رسم خجسته احترام گذاشتن به پدیدآورندگان ادبی را یکی از فعالیت‌های مهم غلامحسین امامی خواند و فعالیت 5 ساله امامی به عنوان مدیر اجرایی فصلنامه نظام مهندسی شیراز را نشانه‌ای از تجربه، دانش و اشتیاق او برای تهیه و چاپ آثار ارزشمند عنوان کرد.
«صد سال تنهایی هدایت» را چاپ کنید
در ادامه محمد کشاورز، نویسنده مطرح شیرازی نیز در صحبت‌های خود، با تمجید از حسن خلق و شیوه برخورد محترمانه غلامحسین امامی، او را حلقه‌ای واسط میان نویسندگان جوان و چهره‌های برجسته ادبی در سه دهه پیشین خواند.
کشاورز سپس با اشاره به موج اندوه دوستداران کتاب و فرهنگی در فضای مجازی به سبب درگذشت غلامحسین امامی، کتاب اسفند را یک نماد فرهنگی در شیراز خواند و گفت: امامی به ادبیات جدی معتقد بود و به‌رغم فروش بالای آثار عامه‌پسند ادبی، هیچ‌گاه به سراغ عرضه این آثار در کتاب اسفند نرفت و به آثار جدی و ترجمه‌ها و پژوهش‌های اصیل و ارزشمند بها می‌داد.
به گفته کشاورز مهمترین وجه مشخصه امامی، طنز و اخلاق نیکوی او و دانش و آگاهی‌اش نسبت به کتاب بود و در کتابفروشی‌اش نیز بر ارائه آثار نخبه‌گرا و جدی ادبیات اصرار داشت.
محمد کشاورز سپس با اشاره به پژوهش منتشرنشده غلامحسین امامی با عنوان «صد سال تنهایی هدایت»، که حاوی مقالات ارزشمند درباره صادق هدایت است، ابراز امیدواری کرد که این اثر ارزشمند پژوهشی به‌زودی منتشر شود.
قطعه هنرمندان شیراز در ماه‌های آینده ایجاد می‌شود
پس از سخنرانی محمد کشاورز، قاسمی یکی از دوستان غلامحسین امامی، یک مثنوی بلندی در وصف غلامحسین امامی خواند.
سپس نوبت به مرزبان رسید و او نیز با بیان اینکه امامی هیچ‌گاه نه حرص داشت، نه حسد ورزید و نه شِکوه کرد؛ گفت: غلامحسین امامی تنها به کتاب مشغول شد و زیست اخلاقی در سایه کتاب را به ما یاد داد.
سپس رئیس کمیسیون فرهنگی، اجتماعی شورای اسلامی شهر شیراز در سخنانی با بیان اینکه درگذشت غلامحسین امامی که یک شیرازشناس و تبارشناس برجسته شیرازی بود، ضایعه‌ای برای پژوهشگران و شیرازشناسان معاصر است، عنوان کرد: ایجاد آرامستان مشاهیر سال‌هاست که یکی از خواسته‌های اهل فرهنگ شیراز است و اگرچه تاکنون به دلیل قوانین بالادستی این اتفاق رخ نداده است، اما در ماه‌های آینده قطعه هنرمندان شیراز ایجاد خواهد شد.
«کتاب اسفند» را حفظ کنید
پس از صحبت‌های احمد تنوری، نوبت به رضا پرهیزکار رسید. این مترجم نام‌آشنا با تمجید از روحیه طنازانه غلامحسین امامی گفت: امامی فردی بسیار امیدوار و امیدبخش بود و انرژی مثبت به همه می‌داد.
مترجم مشهور شیرازی در ادامه با بیان امامی حلقه واسط و رابط دوستداران کتاب از سراسر ایران بود، یادآور شد: هرکس از اهل کتاب از شهرهای دیگر ایران به شیراز سفر می‌کرد، ابتدا به سراغ امامی می‌رفت و احوال اهل قلم را از او می‌پرسید.
رضا پرهیزکار در ادامه افزود: «کتاب اسفند» خیابان پوستچی شیراز یکی از نخستین نمونه‌های تکامل‌نیافته گذار کتابفروشی سنتی به کافه کتاب بود و به شیوه کافه‌نشینی هدایت و گروه ربعه، و تلفیق آن با تفرج در باغ کتاب و مشاوره گرفتن از اهل ادبیات مدرن کتاب بود و یک سرقفلی معنوی داشت.
رضا پرهیزکار در ادامه با اشار به اینکه داروخانه‌ای که «جیمز جویس» از آن دارو گرفته بودند، همچنان به عنوان یک اثر ادبی حفظ شده است، یادآور شد: مراکز فرهنگی مانند «کتاب اسفند» و «بلادی» در شیراز باید حفظ شوند؛ و اگر این نشانه‌های فرهنگی تبدیل به موزه نشوند، امیدوارم دست کم به بنجل‌فروشی چینی تبدیل نشوند!
پرهیزکار سپس با اشاره به اینکه امامی خانه‌اش را فروخت تا کتابفروشی و بنگاه نشر تأسیس کند، گفت: امامی سرای زرنگار نخواست؛ نام نیک خواست و جماعتی که سوگوار او هستند؛ بزرگ‌ترین نشانه نیک‌نامی امامی است.
نظر شما