به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، کتاب سوم دینکرد (متنی اشراقی به زبان پهلوی) است. تدوین‌کنندگان پیشین این کتاب کهن آذرفرنبغ پس فرخزاد و آذرباد پسر امید است که با پژوهش و آوانویسی بر پایه دینکرد مَدَن فریدون فضیلت از سوی نشر بَرسَم منتشر شده و در نمایشگاه کتاب در دسترس علاقه‌مندان کتاب قرار دارد.
 
دینکرد دانشنامه ادب پهلوی است. مجموعه‌ای از هفت کتاب به خط و زبان پهلوی که در واپسین تدوین نُه کتاب بوده است. ولی کتاب‌های یکم و دوم آن به دست ما نرسیده و کتاب‌هایی با جستار مایه‌های متفاوت بوده است. پژوهش‌های تاریخ ایران باستان نشان می‌دهد که دینکرد آماج و آهنگ چندی را نمایندگی می‌کند که می‌توان به فلسفه مزدایی اشاره کرد. این کتاب گزارش پهلوی کتاب سوم از مجموعه دینکرد است که با آوانویسی و نیز زیرنویسی، واک‌نویسی بسیاری واژه‌ها و عبارت‌های پژوهش‌پذیر و گاه خوانده نشده تدوین شده است.

عبارت دینکرد را عموما تالیف دین معنا کرده‌اند. تدوین‌کنندگان این مجموعه، از این نام، خواسته‌اند معنی کارنامه و کرد و کار دین را با موضوعات گوناگون برسانند. از آنجا که در سده‌های آغازین تمدن و حتی سده‌های میانه، همه دانش‌ها رنگ و بوی دینی داشته‌اند و هر رشته از دانش زیر مجموعه‌ای از دانش دین بوده است. خرد پذیر است که لفظ دینکرد مدعی چکیده دانش‌های دین باشد و کارنامه دین را در همه حوزه‌ها نمایندگی کند. پس دینکرد مدعی آن است که بیلان کار دین را فشرده‌ و چکیده به تصویر بکشد.

دیناز دهنادی، مدیر نشر برسم می‌گوید: دینکرد دانشنامه دین مزدا نیز نامیده می‌شود، حجم کنونی کتاب در چاپ مدن، دربرگیرنده ۶۵۳ برگ نوشت است و هر برگ نوشت، دربرگیرنده ۲۰ تا ۲۳ سطر است. با آنکه واپسین تدوین دینکرد، در دوره اسلام انجام گرفته، ولی بنا به شواهد و گواه محکم، دینکرد دوره اسلامی بازتاباننده و منعکس‌کننده دانش فرزانگان دوره ساسانی است.

وی می‌افزاید: تدوین کنندگان دینکرد سوم می‌کوشند در این کارنامه، دبستان ویژه خود را از حکمت اشراق نشان دهند. از آن رو که نگاه اشراقی به عالم و آدم در دینکرد سوم موج می‌زند، در سنجش با دیگر مانده نوشته‌های ادب پهلوی این کارنامه بی هیچ گمان، برجسته‌ترین سخنورزی‌ها و بحث‌ها در باب حکمت اشراق را در خود دارد. در دید و باور تدوین‌کنندگان دبستان اشراقی دینکرد، همه هستومندان جهان، از فرودین تا فرازین، در دو دسته خیر و شر جای دارند و مرتبه آفرینشی شان، در نسبت با دوری و نزدیکی با دو بن خیر و شر شناسایی می‌شود.

در این کتاب کهن به هستومندان اهورایی، پله پله تا بن بنان خیر یا همان خیر اعلا و در سوی مقابل، هستومندان اهریمنی، پله پله تا بن بنان شر یا شر اعلا پیوند دارند. از هنرهای نهادی و آهوان نهادی گرفته تا شاهان و دولت‌ها و مردمی زادگان، همه و همه مرتبه و گامه‌ای از هستی دارند.

هر هستومندی، در سرتاسر جهان مادی و مینوی، در نظام آفرینش دارای وظیفه و خویشکاری الهی است که به مخص هست شدن می‌باید گام به گام آن خویشکاری اهورایی-آفرینش را به انجام رساند. انرژی حرکتی این انجام وظیفه را اهورامزاد در نهاد عالم و آدم نهاده است. نویسندگان دینکرد، به آن انرژی حرکتی، نام فره، خوره، نهاده‌اند. همه هستومندان اهورایی، از عالی تا دانی، نیرو و انرژی خود را برابر اندازه نوشت خداوند، از همین فره اهورایی بر می‌گیرند و در نبرد گیهانی، از این انرژی حرکتی نورزاد بهره می‌برند. زیرا همه هستومندان اهورایی در نبردی دیالکتیکی تا رسیدن به سر منزل مقصود در گیرند.

دینکرد گسترده‌ترین کارنامه‌ای است که از زبان فارسی میانه (زبان پهلوی) به دست ما رسیده است. ساختار کنونی کتاب، برای خواننده امروزی فاقد نظم و ترتیب در ارائه بحث‌ها است. با مطالعه دینکرد می‌توان به سبک اندیشه و جهانبینی دانشمندان مزدایی هم در دوره‌های واپسین ساسانی و نیز سه سده آغازین اسلامی پی برد. نویسنده دینکرد خود را هیربد پایبند به کردار دین معرفی می‌کند. در روایت پایانی دینکرد سوم، شخصی به نام آذرباد پسر امید خود را پیشوای بهدینان و مدون دینکرد کنونی معرفی می‌کند و مؤلف اصلی دینکرد را آذر فرنبغ پسر فرخ زاد می‌شمارد.

آذرفرنبَغ، در تاریخ دیانت زرتشتی پس از اسلام شخصیت دانشورز فلسفه‌ورز شناخته‌شده‌ای است. آذرباد پسر امید اشاره می‌کند که دیوان گردآوری شده دینکرد پس از آذرفرنبغ تحت دارایی زرتشت پسر آذر فرنبغ نهاده می‌شود و پس از طی رویدادهای ناگوار، در سامانی درهم‌ریخته به دست وی (آذرباد) می‌رسد. از اظهارات و آگاهی‌های مندرج در بندهای آغازین دینکرد چهارم و پنجم و تصریحات دیگران، از جمله مردان-فرخ، نویسنده شکند-گمانیک-ویزار شکی نمی‌ماند که از مجموعه نه کتاب دینکرد، پنج (شکند گمانیگ، فصل چهارم، بند کتاب نخست (از یکم تا پنجم)، در زمان خود، برگرفته و برگزیده از پنج کتاب آذر فرنبغ پسر فرخزاد است با انشای آذرباد پسر امید.

این شخص (آذرباد) باید هم‌روزگار فرنبغ دادگی، نویسنده ُبندَهِش، باشد، وی همیشه آگاهی‌های خود را منسوب به کهن‌آموزگاران دین می‌کند، که در نوشتارگان پهلوی به «پوریوت کِشان» نامبردارند. پژوهش‌های دومناس و دیگران (مشکور، -218 به بعد) نشان می‌دهد آذرفرنبغ پسر فرخزاد، موبد موبدان فارسی بوده و در دوره مأمون خلیفه اسلامی مدتی احتمالاً طولانی را در بغداد به سر برده است. به‌جز مجموعه 813 دینکرد هزار، روایت آذرفرنبغ فرخزادان، چند رساله دیگر برجای است.

در دینکرد از آذرباد مهرسپندان نیز نام‌برده می‌شود. در دینکرد هشتم، کرده یکم، بند جایگاه سازنده اولیه دینکرد. اندرزنامه‌ای برجای مانده است. از این آموزگار سپندینه در دینکرد سوم، مقام روحانی مسؤول مراسم در دوره شاپور دوم بوده‌اند. عمده دینکردپژوهان، آذرباد پسر امید را مُدَوِن دینکرد یکم تا پنجم و مؤلف دینکرد ششم تا نهم (در وضع کنونی) می‌دانند. از ساخت و پرداخت مجموعه دینکرد و ژرف‌نگری در آن، شکی برجان می‌ماند که تألیف و تدوین کتاب، تحت اشراف چند مقام رسمی دینی بوده است.

«دینکر سوم» با پژوهش و آوانویسی فریدون فضیلت با بهای 150 هزار تومان در راهروی 27  سی و دومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در دسترس علاقه‌مندان به متون کهن قرار دارد.