خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)- مطهره میرشکاری: کشورهای شرق و جنوب شرق آسیا نظیر فیلیپین، اندونزی و مالزی در چند دهه اخیر مقصد بسیاری از دانشجویان و اساتید ایرانی بوده‌اند و روابط علمی قابل توجهی با کشور ما داشته‌اند اما به‌رغم این ارتباط، آموزش زبان فارسی در این کشورها مورد توجه قرار نگرفته است و در کشوری مثل فیلیپین که از قبل از انقلاب دانشجوی ایرانی می‌پذیرد، کرسی و جایگاهی برای آموزش زبان فارسی تعریف نشده است. کشور مالزی از دیگر کشورهای جنوب شرق آسیاست که به خصوص در دو دهه اخیر ارتباط علمی و فرهنگی خوبی با ایران داشته است اما با وجود این آموزش زبان فارسی با یک نوع بی‌توجهی و کم‌عنایتی فرهنگی مواجه بوده است. حال دو سال است که دوره جدید زبان فارسی در دانشگاه پوترای مالزی (یو پی ام) شروع به کار کرده و امید به بهبود ارتباط فرهنگی و ادبی بین دو کشور را قوت بخشیده است، اما به نظر می‌رسد که این عمل به تنهایی کافی نیست و جای کار بیشتری دارد؛ اهمیت مسئله سبب شد که برای اطلاع بیشتر از جایگاه و چگونگی آموزش زبان فارسی در کشور مالزی و اقداماتی که برای بهبود وضعیت زبان و ادب فارسی در این کشور صورت گرفته با ناصرقلی سارلی، دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه خوارزمی تهران و استاد زبان فارسی در دانشگاه پوترای مالزی گفت‌وگویی انجام دادیم که شرح آن را در ادامه می‌خوانید:
 
ابتدا مختصری از خودتان، شروع و شیوه کارتان در مالزی بگویید و اینکه در حال حاضر در کدام دانشگاه مشغول به تدریس هستید؟
 ناصرقلی سارلی هستم، دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه خوارزمی تهران. هم ­اکنون مسئول کرسی زبان فارسی و مطالعات ایران در دانشگاه پوترای مالزی (یو پی ام) هستم. البته دو سال هم در کشور کلمبیا استاد اعزامی ایران برای تدریس زبان فارسی بودم و از سال 1389 تا سال 1391 در دانشگاه ملی کلمبیا در شهر بوگوتا زبان فارسی تدریس می‌کردم. همچنین در دوره‌های کوتاه‌ مدتی را هم در کشور ارمنستان و هند داشتم و کارگاه‌های آموزش زبان فارسی برای دانشجویان تحصیلات تکمیلی و استادان این دو  کشور برگزار کردم.


^{نمایی از دانشگاه پوترای مالزی}

درباره آموزش زبان فارسی در مالزی هم باید بگویم که دوره جدید تدریس فارسی در مالزی از اسفند 1395 آغاز شد؛ زمانی که بنده ازسوی مرکز همکاری­‌های علمی بین‌المللی وزارت علوم برای تدریس به مالزی اعزام شدم. درحال حاضر، دروس پایه زبان فارسی تا سطح میانی در این دانشگاه (پوترا) تدریس می­‌شود. ازسوی دیگر، توانسته‌­ایم دوره کارشناسی ارشد و دکترای زبان فارسی را نیز در سنای دانشگاه به تصویب برسانیم و هم‌­اکنون امکان ثبت­‌نام دانشجویان در این دوره­‌ها نیز فراهم شده است.
 
در حال حاضر چند کرسی آموزش زبان فارسی در مالزی دایر است و در کدام دانشگاه‌ها قرار دارند؟
در مالزی تنها در همین دانشگاه پوترا (یو پی ام) کرسی زبان فارسی دایر است؛ البته در اوایل دهه 80 در دانشگاه مالایا (یو ام) هم زبان فارسی تدریس می­‌شده که متاسفانه در اواسط همین دهه متوقف شده است. لازم به ذکر است که دانشگاه پوترا (یو پی ام) از نظر اهمیت و رتبه­‌بندی دانشگاه دوم مالزی محسوب می­‌شود و هم‌­اکنون در رتبه­‌بندی جهانی حائز رتبه 202 و در آسیا در رتبه 36 است.
 
در مالزی چند دانشجو و در چه مقاطعی مشغول تحصیل آموزش زبان فارسی هستند؟ میزان استقبال از زبان فارسی چگونه است؟
هم‌­اکنون (نیم­سال اول 2018-2019) دقیقاً 112 دانشجو به طور رسمی و ثبت­‌نام­ شده و درحال گذراندن دروس فارسی هستند. زبان فارسی در این دانشگاه در قالب سه درس فارسی پایه 1، فارسی 2 و فارسی 3 ارائه می­‌شود که فارسی پایه 1 معادل سه واحد درسی است و دانشجویان سه ساعت در هفته کلاس دارند. فارسی 2 و فارسی 3 نیز سه واحد درسی است اما تعداد ساعات هفتگی آن­ها 5 ساعت است.

میزان استقبال دانشجویان بسیار خوب و بالاتر از حد تصور بوده است. از نیم­سال اول 2017-2018 که کار با 14 دانشجو آغاز شد، در نیم­سال بعد به 40 دانشجو، نیم­سال بعدی به 80 و اکنون به 112 دانشجو رسیده­‌ایم؛ گذشته از این­، همواره تعدادی از دانشجویان تحصیلات تکمیلی و علاقه­‌مندان دیگر نیز به صورت مستمع آزاد در کلاس‌­های درس حضور دارند. سال گذشته در محل رایزنی علمی سفارت ایران نیز کلاس درس برای دانشجویان و علاقه­‌مندان برگزار کرده­‌ایم و تعدادی از آن دانشجویان هم‌­اکنون در ایران مشغول به تحصیل شده­‌اند.

 

پیشینه آموزش زبان فارسی در مالزی به چه زمانی برمی‌گردد؟
تا آن­جا که می‌­دانیم، تدریس زبان فارسی در مالزی در دهه 70 و با اعزام استاد ایرانی آغاز شده است. استادانی چون دکتر آیت‌اللهی، دکتر سهیلا صارمی، دکتر حکیمه دبیران و دکتر بساک به­ عنوان استاد اعزامی زبان فارسی در این کشور خدمت کرده­‌اند، اما متأسفانه در میانه دهه 80 روند اعزام استاد قطع و تدریس فارسی تعطیل شده است. با اعزام بنده از اسفند 95 دوره جدیدی از تدریس زبان فارسی آغاز شده که امیدوارم با قوّت ادامه یابد؛ به ­ویژه این­که اکنون با تأسیس دوره­‌های تحصیلات تکمیلی زبان فارسی زمینه برای تداوم این کار بیش از همیشه فراهم است.
 
با یکی از استادان در کشور پاکستان که صحبت می‌کردیم، می‌گفت که کرسی‌های زبان فارسی در پاکستان طی چند سال اخیر نصف شده و تعداد زیادی از آن‌ها تعطیل شده است. در مالزی وضعیت کرسی‌های زبان فارسی چگونه است؟
اصولاً در مالزی کرسی زبان فارسی سابقه چندانی ندارد و از این رو با هند و پاکستان قابل مقایسه نیست. در شبه قاره از دیرباز زبان فارسی ریشه داشته و تدریس هم می‌شده است.
 

^{ناصرقلی سارلی و دانشجویان زبان فارسی دانشگاه پوترا (یو پی ام) مالزی}

در حال حاضر غیر از شما استادان ایرانی دیگری هم برای تدریس زبان فارسی در مالزی اعزام شده‌اند؟ چند استاد بومی در این رشته تدریس می‌کنند؟
در مالزی هیچ استاد بومی نداریم که رسما زبان فارسی تدریس کند. کسانی هستند که در ایران درس خوانده‌­اند اما به فعالیت‌های دیگری می­‌پردازند. استاد اعزامی هم تنها یک نفر است.
 
فعالیت فرهنگی ایران در مالزی به چه صورت است؟
در زمینه زبان و ادب فارسی دو نهاد با حمایت سفارت جمهوری اسلامی در این­جا فعالیت دارند. رایزنی علمی جهموری اسلامی که راه­‌اندازی دوره جدید کرسی زبان فارسی مرهون پیگیری و تلاش آن است. اخیرا با حمایت رایزن علمی، کارگروهی برای گسترش زبان فارسی در منطقه آ.س.آن و اقیانوسیه تشکیل داده‌­ایم. از جمله برنامه‌هایی که در این راستا انجام داده‌­ایم، تشکیل دوره­‌های تربیت مدرس زبان فارسی است تا مدرس زبان فارسی موردنیاز برای گسترش تدریس فارسی را از میان ایرانیان ساکن در همین کشورها تأمین کنیم. رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی هم در برگزاری بزرگداشت شاعران و نویسندگان ایرانی و ترجمه برخی کتب ادبی فارسی به مالایی فعالیت می‌­کند.
 
علاوه بر تدریس چه فعالیت‌های دیگری در مالزی انجام می‌دهید و همکاری‌تان با رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در مالزی به چه صورت است؟
گذشته از تدریس به عنوان استاد تمام‌­وقت دانشگاه پوترای مالزی (یو پی ام)، برگزاری سخنرانی‌­ها و درس­‌گفتارهای ادبی برای ایرانیان مقیم، ترتیب دادن سمینار و کنفراس برای شناساندن بزرگان و آثار ادبی ایران، برگزاری و تدریس در کارگاه­‌های آموزشی زبان فارسی و حوزه‌­های مرتبط و مشاوره مترجمان از زبان فارسی از جمله فعالیت‌های بنده بوده است و تاکنون بیش از 20 رویداد ادبی و فرهنگی با مشارکت بنده ترتیب یافته است؛

ازجمله برگزاری روز سعدی در رایزنی فرهنگی، بزرگداشت شاهنامه فردوسی، شب یلدا (سخنرانی با عنوان یلدا در گاهشماری­‌ها)، سخنرانی در رونمایی از ترجمه فارسی گلستان سعدی در کتابخانه ملّی مالزی، برپایی غرفه ایران در روز بین­‌المللی فرهنگی زبان در دانشگاه یو پی ام (دوبار)، برگزاری روز فرهنگی- ادبی ایران در دانشکده زبان‌های نو و ارتباطات دانشگاه پوترای مالزی (نمایشگاه فرهنگی- ادبی و مجموعه سخنرانی)، برگزاری کارگاه ترجمه برای مترجمان مالزیایی، برگزاری کارگاه تربیت مدرس زبان فارسی، برگزاری دوره‌­های یک روزه آشنایی با زبان فارسی در دانشگاه­‌های مالزی و نمونه­‌های موردی دیگر. این برنامه­‌ها با مشارکت رایزنی فرهنگی و نیز برخی با پشتیبانی رایزنی علمی به ثمر نشسته است.
 


وضعیت ادبیات فارسی در مالزی چگونه است و کدام شاعران و نویسندگان ایرانی بیشتر در آنجا شناخته شده‌اند؟
در این­جا آشنایی با ادبیات فارسی بیشتر از رهگذر ترجمه­‌های انگلیسی بوده است؛ با این حال فرهیختگان آشنایی اجمالی با حافظ و سعدی و به‌­ویژه مولوی دارند. ادبیات معاصر ما در این­جا چندان شناخته نیست. به طور کلی آشنایی با ادبیات ایران در مالزی تنها محدود به چند شاعر از شاعران قدیم است و به‌­ویژه به ادبیات عرفانی و در میان شاعران عارف، مولوی و بعد از آن جامی مورد توجه است.
 
آیا مالزی ایرانشناس بزرگ و مشهور یا استاد زبان فارسی برجسته‌ای دارد که کارهای مهمی در این زمینه کرده باشد؟
اگر با معیارهای علمی بسنجیم در این­جا تقریبا ایرانشناس برجسته‌­ای نداریم. البته پروفسور نقیب‌العطاس که رساله دکتری خود را درباره اسلامی­‌سازی دانش نوشته و در این زمینه شهرت جهانی دارد، با برخی بزرگان ادب فارسی آشناست و با بسیاری از متفکران معاصر ایران در ارتباط بوده است. همچنین می‌­توان به پروفسور بخاری لوبیس اشاره کرد که فارسی هم صحبت می­‌کند که در اوایل دهه 80 میلادی کتابی منتشر کرده­ و در آن به تاثیر زبان فارسی بر زبان مالایی پرداخته­ است.
 
آیا از نویسندگان یا شاعران ایرانی، کتابی  در مالزی ترجمه شده است یا خیر؟
مهم­‌ترین کتاب، مثنوی مولوی است که هر شش دفتر آن به­ دست مرحوم دکتر سید محمداجمل بن عبدالرزاق العیدروس از انگلیسی به فارسی برگردانده شد. اخیرا قراردادی برای ترجمه اشعار پروین اعتصامی و گزیده­‌ای از شعر معاصر فارسی به مالایی میان رایزنی فرهنگی و شرکت ترجمه و نشر کتاب مالزی منعقد شده است و به زودی شاهد انتشار این کتب خواهیم بود. واقعیت این است که ادب فارسی چندان به میان مردم عادی راه نیافته و بیشتر مخاطبان ادبیات ما نخبگان هستند.
 
به نظر شما چرا با وجود اینکه ارتباط علمی ایران و مالزی در سطح خوبی است، آن‌چنان که باید به زبان فارسی توجه نشده؟
به‌رغم اهمیتی که کشور مالزی حداقل از بیست سال پیش به این طرف برای کشور ما داشته- ما روابط علمی زیادی با مالزی داشتیم و خیلی از دانشجویان ایرانی به اینجا آمده و تحصیل کرده‌اند- اما با وجود این به چند دلیل زبان فارسی در مالزی خیلی مورد توجه نبوده است؛ اولا اینکه بسیاری از دانشجوها و ارتباطات علمی ما با مالزی مرتبط به رشته‌های فنی بوده و دانشجویان اعزامی ایران بیشتر در رشته‌های مهندسی، زبان انگلیسی یا تکنولوژی خونده‌اند.

نکته دیگر این بوده که در مالزی تقریبا همه مردم زبان انگلیسی می‌دانند و در دانشگاه‌ها هم اغلب کلاس‌ها، به ویژه در تحصیلات تکمیلی به زبان انگلیسی برگزار می‌شود؛ بنابراین خیلی ضرورت و نیازی نمی‌بینید که نه شما زبان مالایی یاد بگیرید و نه مالزی‌ها خیلی احتیاج پیدا می‌کنند که به زبان فارسی توجه کنند.

البته یک مسئله عمومی درباره شرق و جنوب شرق آسیاست، مخصوصا در کشورهایی مثل فیلیپین ما از قبل از انقلاب خیلی دانشجوی ایرانی در آن‌جا داشتیم ولی اصلا زبان فارسی در فیلیپین تدریس نشده، یعنی در واقع با یک نوع بی‌توجهی و کم‌عنایتی فرهنگی مواجه بوده‌ایم. ما فقط سعی کرده‌ایم که دانشجو بفرستیم که آن‌ها هم بعد از فارغ‌التحصیلی به ایران برگردند و ارتباطات علمی و فرهنگی‌مان را در حوزه‌های دیگر خیلی گسترش نداده‌ایم و این خیلی باعث تاسف است، برای اینکه ممکن است زبان مالایی برای ورود به کشور مالزی و شناخت مالزی خیلی کلیدی نباشد، چون همه آن‌ها انگلیسی می‌دانند، اما واقعیت این است که کسی می‌خواهد ایران را بشناسد، حتما باید زبان فارسی بدانند و این خودش یکی از دلایلی بوده که مردم اینجا خیلی کشور ما را نمی‌شناسند، به دلیل اینکه آن کلید را ندارند. الان هم بایستی سعی کنیم که تدریس فارسی در اینجا با قدرت و قوت ادامه پیدا کند تا بتوانیم تعداد افراد بیشتری را با زبان فارسی و از این طریق با فرهنگ کشور خودمان آشنا کنیم.