مرتضی آخوندی، پسر مرحوم محمد آخوندی، پس از پدر نیز راهش را در نشر معارف دین و اهل‌بیت (ع) ادامه داد و امروز 70 سال از مجاهدت او در حوزه فرهنگ می‌گذرد. این موضوع بهانه‌ای شد برای تجلیل از مرتضی آخوندی در چهلمین سال به بار نشستن نهال انقلاب اسلامی.
عصر هفتمین روز از مرداد گرم 1397، جمع زیادی از اهالی نشر و فرهنگ از طیف‌های کاری و فکری مختلف، زیر یک سقف در پژوهشکده فرهنگ، هنر و معماری گردهم آمدند تا بیش از هفت دهه خدمات فرهنگی مرتضی آخوندی را پاس بدارند.
به بیان مدیرعامل موسسه خانه کتاب، انتشار کتاب‌های اسلامی و دینی در دوره‌ای که کسی یارای اینکار را نداشت، کاری بود که از عهده انتشارات «دارالکتب الاسلامیه» برآمد. بسیاری از آثاری که در طول سالیان از سوی این انتشارات منتشر شده جزو تراث ماندگار شیعه و از سرمایه‌های نشر ایران هستند. انتشار بیش از دو هزار و 300 کتاب از سال 1317 تا امروز، نشان از عزم راسخ این خاندان در خدمت به عرصه فرهنگ و کمک به توسعه فرهنگ ایرانی - اسلامی است.
سالن پژوهشکده فرهنگ، هنر و معماری، دیروز پر از جمعیت بود، ولی به جرأت می‌توان گفت تقریبا تمامی افراد حاضر از نویسندگان، ناشران و مسئولان فرهنگی از طیف‌ها و گرایش‌های مختلف فکری بودند که خیلی کم مجالی فراهم می‌شود تا این افراد زیر یک سقف جمع شوند، ولی این افراد آمدند تا بگویند خدمت صادقانه به دین و فرهنگ، فراتر از اندیشه‌های صنفی و شخصی است.
خدمات خاندان آخوندی به جامعه ایرانی و اسلامی
حسین استادولی، مترجم برجسته قرآن ازجمله چهره‌هایی بود که آشنایی 45 ساله با «دارالکتب الاسلامیه» دارد. او گفت: این انتشارات با چاپ کتاب‌های ارزشمند، کار بزرگی کرده و بیشتر کتاب‌ها نیز چند جلدی بودند. انتشار 45 جلد از «بحارالانوار»، 26 جلد «مرآت العقول» همراه بع دو جلد مقدمه، 43 جلد «جواهرالکلام»، 25 جلد «حدائق الناظره»، 25 جلد «تفسیذ نمونه»، 20 جلد «تفسیر المیزان»، 10 جلد «پیام قرآن»، هفت جلد «اثبات‌الهدایة» و هفت جلد «قاموس قرآن» بخشی از میراثی است که این انتشارات و خاندان آخوندی از طریق نشر به جامعه ایرانی و اسلامی تقدیم کرده است.
این نویسنده و پژوهشگر کتاب‌های دینی، ادامه داد: در این آئین، بحث درباره کتاب و علم است. رسول اکرم (ص) فرموده‌اند که چهار چیز است که هر صاحب عقل و خردمندی از امت من باید داشته باشد؛ استماع علم، حفظ، نشر و عمل به آن. امروز هم هر مسلمان خردمند و شیعه باید این چهار چیز را داشته باشد. از این حدیث نبوی نیز جایگاه و اهمیت نشر علم مشخص می‌شود.
استادولی با اشاره به تعبیر قرآنی «ناشرات»، بیان کرد: مراد خداوند در کتاب آسمانی از «ناشرات» ملائکه هستند که صحف آسمانی را می‌پراکنند و به دست پیامبران می‌رسانند. با استناد به این تعبیر، می‌توان به ناشران موفق، ایمانی و متعهد اسلامی نیز ناشرات گفت. کتاب، مایه آرامش روح است. وقتی کتاب مهم است، کسی که آن‌را منتشر می‌کند هم مهم است، مخصوصا اگر کتاب دینی باشد. امام صادق (ع) می‌فرمایند که علم خود را بنویس و آن‌را بین برادرانت پخش کن. خدمات خاندان آخوندی و همه کسانی که در این راه قدم گذاشته‌اند، مشمول همین آیات الهی است.
مرتضی آخوندی و پدر بزرگوارش نیازمند آئین تجلیل نیستند
خدمات مرتضی آخوندی در عرصه نشر و فرهنگ آن اندازه ارزشمند بوده که صفار هرندی و احمد مسجدجامعی، دو تن از وزرای گذشته فرهنگ و ارشاد اسلامی را نیز به این محفل کشاند.
به گفته صفار هرندی، وزیر اسبق فرهنگ و ارشاد اسلامی و عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام، مرتضی آخوندی و پدر بزرگوارش نیازمند برگزاری آئین تجلیل نیستند، زیرا کسی که با خود اعتبار حقیقی دارد و ماندگاری خود را از اتصال به یک امر ماندگار مانند کتاب بدست آورده، نیازی به این جلسات ندارد. این برنامه‌ها شاید برای ما است تا در کنار یک امر ماندگار، ما هم ماندگار شویم.
وی بیان کرد: آشنایی من با این خاندان سابقه‌ای حدودا 50 ساله دارد. همراه با مرحوم اخوی، یکی از بخش‌های بازارگردی، سر زدن به «دارالکتب الاسلامیه» بود؛ هم برای دیدن شیخ محمد آخوندی و هم برای دیدار مرحوم استاد غفاری. تصویری که در ذهن من حک شده، به نوعی کارنامه کتاب از دوره کودکی و نوجوانی است. بعدها مویدهایی در این زمینه پیدا شد. شاگرد بزرگوارانی همچون استاد شهید موسوی و استاد یحیی عابدی بودم که با این انتشارات ارتباطات علمی داشتند. فرزندان شیخ محمد نیز هم‌مدرسه‌ای ما بودند.
این عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام، ادامه داد: تصویری که از مرتضی آخوندی در ذهن همه ما است، عنصری بی‌هیاهو و کاری و چهره‌ای نجیب در حوزه نشر است. در دورانی که به‌عنوان وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و یا بعد از آن دوران دیدارهایی با مرتضی آخوندی داشتم، هیچ‌وقت برای کار شخصی و انتشارات خود نیامد، بلکه هربار موضوع مربوط به کل جامعه نشر بوده و یا وساطت برای ارتقای جایگاه نشر و یا برای تشکیلاتی همچون اتحادیه ناشران یا انجمن اسلامی ناشران که خود موسس آن بود.
هرندی گفت: حاصل سال‌ها تلاش و خدمت خاندان آخوندی به عرصه نشر کشور، ارائه متون تراز و صحیح است. صحیح نوشتن، صحیح منتقل کردن و جلوگیری از بدعت‌ها کار ارزشمندی است. روز بزرگداشت آخوندی را باید روز بزرگداشت کار صحیح، علمی و متقن دانست.
قدرت و ثروت، منشأ رستگاری فردی بود
احمد مسجدجامعی، یکی دیگر از وزرای گذشته فرهنگ و ارشاد اسلامی حاضر در این آئین بود که از جایگاه مهم خاندان آخوندی در حوزه کتاب و نشر و فرهنگ، سخن گفت. به بیان این عضو شورای شهر تهران، خانواده آخوندی از تبارهای اصیل و ریشه‌دار هستند که در تاریخ ایران نمونه‌های دیگری از این خاندان‌ها وجود داشته که در یک رشته سالیان سال به فعالیت ادامه داده‌اند. در خاندان آخوندی هم کار از مرحوم محمد آخوندی شروع شده و امروز مرتضی آخوندی و فرزندانش نیز این کار را ادامه می‌دهند.
وی در ادامه اظهار کرد: در گذشته بسط معرفت و گسترش علم، معنای خاصی داشته است. مرحوم محمد آخوندی نقل کرده که در سال 1316، محمدحسن علمی به شیخ عباس قمی پیام می‌دهد که کتاب «مفاتیح» را برای چاپ و انتشار در اختیار من قرار بده و من هزار تومان « که آن‌زمان مبلغ هنگفتی بود و می‌شد با آن چاپخانه خرید» بایت حق‌التالیف به شما می‌دهم و ... . شیخ عباس قمی در جواب می‌گوید که حق‌التالیف نمی‌خواهم، فقط بدون تصرف و بدون غلط آن‌را چاپ کنید. یا نمونه دیگر اخلاص در گسترش علم و فرهنگ، حاج حسین آقا ملک، بزرگترین واقف این قرن است که کتابخانه‌اش را برخی از نسخه‌های آن در جهان نظیر ندارد، وقف کرد. آن زمان نگاه دیگری به ثروت و قدرت وجود داشته و قدرت و ثروت، منشأ رستگاری فردی بود.
مسجدجامعی در بخش دیگری از سخنان خود افزود: فریده مهدوی دامغانی کتابی درباره اسناد مربوط به نسخه‌های چاپ سنگی کتاب «بحارالانوار» نوشته که واقعا کتاب مهمی است. در این کتاب نشان داده که ظرفیت پایه‌گذاری نشر در کشور چگونه بوده و حوزه نشر چقدر ابعاد و زوایای مختلف دارد. در کار نشر، سازمان و ساختار وجود دارد و مجموعه عظیمی باید دست به دست بدهد تا کتابی منتشر شود. امروز ساختارهای جدیدی هم بوجود آمده است.
این عضو هیات امنای موسسه خانه کتاب همچنین گفت: زمانی که در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بودم، تصمیم گرفتم روز علامه مجلسی را ثبت جهانی کنیم. در این زمینه با سفرای ایران مشورت کردم که آنها مرا از اینکار پرهیز دادند و گفتند علامه مجلسی یک شخصیت دینی و با این پیشنهاد موافقت نمی‌شود. ولی در مشورت با احسان نراقی، او گفت که علامه مجلسی 400 سال پیش دانش‌نامه‌ای تدوین کرده که سرویراستار هم داشته است. علامه مجلسی، علوم زمانه خود را دیده و پایه‌گذار دانش‌نامه‌نویسی بوده و از این جهت می‌تواند بسیار شاخص باشد. لذا این پیشنهاد را مطرح کردیم و مورد موافقت هم قرار گرفت و در تقویم ثبت شد. کتاب‌های ایشان نیز ترجمه و چاپ شدند.
وی در پایان تاکید کرد: مجموعه نشر و ناشران کار بزرگ و ارزشمندی را انجام می‌دهند. باید با هرچه در توان داریم و تمام قد از حق ناشر و نویسنده در عرصه داخلی و عرصه‌های بین‌المللی دفاع کنیم تا نشر، فرهنگ و هنر و علم هرچه بیشتر در این سرزمین رونق بگیرد.
نشر معیار، تراز و قابل‌اعتماد
در میان جمعیت حاضر، چهره شناخته شده عرصه مطبوعات کشور، حجت‌الاسلام سید محمود دعائی، نیز دیده می‌شود. او جمع ارزشمند حاضر در این آئین را حاصل ثمره عمل صالح و درستکاری مرتضی آخوندی برشمرد. دعائی در سخنانی گفت: مرتضی آخوندی در راه رضای خدا و در مسیر نشر اندیشه‌های اسلامی به جدیت تلاش کرده و ادعایی ندارد. امثال او در کشور کم نیستند.
وی با بیان اینکه با خاندان آخوندی بیش از نیم قرن آشنایی دارم، ادامه داد: با خاندان آخوندی، بیش از نیم قرن است آشنایی دارم. کنجکاوی و فضیلت‌جویی ما طلبه‌های جوان بود که گاهی از قم به تهران سر می‌زدیم و در این سفر دوست داشتیم مراکز مورد تاکید و احترام روحانیت و بزرگان دینی را ببینیم. در بازار بین‌الحرمین در دکه‌ای کوچک، به چهره نورانی یک روحانی ارجمند و شریف آشنا شدم. پدر مرحومم در کشف شخصیت‌های بزرگ خبره بود و با مرحوم آخوندی بزرگ در روز عید غدیر، صیغه برادری خوانده بود.
مدیرمسئول روزنامه اطلاعات، بیان کرد: عمده تلاش و دقت خاندان آخوندی در تمام سال‌های فعالیت این بوده که اثری قابل‌اعتماد و تراز عرضه کند. از دیگر ویژگی‌های این خاندان این بوده که پناه مبارزان و روحانیونی بود که گاهی می‌خواستند رازی و پیامی را منتقل کنند. این انتشارات، پناه بزرگانی بوده که درآمدی جز فروش آثارشان نداشتند. مرتضی آخوندی در جامعه روحانیت نیست، ولی در شأن یک روحانی متعهد و ملتزم است. او با همه توانمندی‌های فکری، میراث پدر را به زیبایی حفظ و ارتقاء و رشد داده است. نشر «دارالکتب الاسلامیه»، یک نشر معیار، تراز و قابل‌اعتماد است.
کتاب‌هایی که از جامعه شیعه دستگیری کردند
یکی از ویژگی‌های این آئین بزرگداشت این بود که از هر طیف و صنفی سخنران داشت و هریک از این افراد بدور از گرایشات فکری و صنفی خود، فقط از جایگاه مهم نشر علم و فرهنگ و تلاش هشت دهه یک خاندان در این عرصه گفتند.
میثم نیلی، مدیرعامل مجمع ناشران انقلاب اسلامی نیز در سخنانی کوتاه، زحمات و خدمات چند دهه فعالیت مرتض آخوندی و پدرش را دلیل برپایی این آئین و حضور این جمع کثیر دانست. به بیان وی، کتاب‌های این انتشارات، از جامعه ایرانی به‌ویژه شیعه دستگیری کرده و در هدایت جامعه در زمان غیبت امام زمان (عج) کمک کرده است. در ادامه با اشاره به احادیثی از ائمه اطهار، به بیان اهمیت جایگاه نشر پرداخت.
همیشه در مسائل صنفی پیشقدم بود
دیگر سخنران این برنامه محمود آموزگار، رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران، بود. وی سخن خود را اینطور آغاز کرد: واقعیت این است که مرکز علم به‌ویژه در گذشته نه چندان دور، حوزه‌های علمیه بوده و روحانیت پرچمدار این حوزه بودند. به‌ویژه در حوزه فقه، فقیه عالم به همه علوم زمان خود از نجوم و ریاضیات و فقه به معنی قانونگذاری بود. اگر به‌طور تخصصی بررسی کنیم، متوجه می‌شویم که بسیاری از قوائد حقوقی جهان برگرفته از حقوق اسلامی است. وقتی به کارنامه مرتضی آخوندی و پدر بزرگوارش نگاه می‌کنیم، به کتاب گرانسنگ «جواهرالکلام» می‌رسیم که در فقه بسیار ارزشمند است.
وی با اشاره به سال‌ها خدمت مرتضی آخوندی در صنف نشر، گفت: همیشه در مسائل صنفی پیشقدم بود و نظرات کاربردی بسیار محکمی ارائه می‌کرد. به‌ویژه در چند سال اخیر که مشکلات فراوانی گریبان اتحادیه ناشران و کتابفروشان را گرفت، از هیچ کوششی برای استیفای حق اتحادیه و اعضای آن دریغ نکرد.
وقتی در گرداب فتنه افتادید به قرآن رجوع کنید
مرتضی آخوندی، مدیر انتشارات «دارالکتب الاسلامیه» در بخش پایانی این آئین، با ذکر حدیثی از رسول اکرم (ص)، تاکید کرد: وظیفه داریم آنچه از ائمه اطهار به ما رسیده به جامعه و نسل‌های آینده منتقل کنیم. من این بزرگداشت را برای خود نمی‌دانم، بلکه بزرگداشتی برای علوم آل محمد (ص) است. خودم را شایسته این همه سپاسگزاری و محبت دوستان نمی‌دانم، ولی اگر این اظهار لطف برای انتشار کتاب‌های دینی و علوم آل محمد (ص)، باشد کاملا به‌جا است.
وی با بیان اینکه ما ناشران مسئولیت بزرگی داریم، سخن خود را اینگونه ادامه داد: اصل و هدف کار ما این بوده که آثار مکتوب شیعه و کتاب‌های مرجع و آثاری که در زمینه روایات و تفاسیر به ما رسیده، در جهان اسلام و به‌ویژه جهان تشیع نشر پیدا کند. من هم دنباله‌رو پدرم شدم و هرچه امروز دارم از دعای ایشان و راهی بود به من نشان داد.
مدیر انتشارات «دارالکتب الاسلامیه» در ادامه با اشاره به اهمیت دقت در تفکر و نظارت بر آنچه منتشر می‌کنیم، گفت: گاهی در جلساتی که برای انتشار کتاب شکل می‌گیرد، برخی می‌گویند چرا جلوی انتشار آزاد عقیده در برخی کتاب‌ها گرفته می‌شود؟ ما در خوراک و همه چیز دقت می‌کنیم، ولی در آنچه از طریق فکر منتقل می‌شود، چندان دقت نمی‌کنیم. برخی فکر می‌کنند باید لجام‌گسیخته هرکه هرچه خواست بگوید و بنویسد. ولی ما در برابر آنچه می‌شنویم، آنچه پیروی می‌کنیم، آنچه به مغزمان وارد می‌شود و آنچه نشر می‌دهیم مسئولیم.
آخوندی اظهار کرد: همانطور که کتاب بهترین وسیله برای ارشاد است، کتاب‌های ضاله هم بدترین چیزهاست که می‌تواند بسیاری از زشتی‌ها و ناروایی‌ها را از طریق تعالیم غیر از مکتب وحی، ایجاد کند که باید جلوی انتشار آنها گرفته شود. متاسفانه افرادی در این صنف هستند که حتی از بردن نام خدا اکراه دارند. با نام خدا اخم‌هایشان درهم می‌رود و با غیر نام خدا کف می‌زنند.
این ناشر پیشکسوت در پایان تاکید کرد: فرمایش بزرگان دین است که وقتی در گرداب فتنه افتادید، حتما به قرآن رجوع کنید. انتشار کتاب با اعتقاد به این امر می‌تواند تمام مشکلات اجتماعی را به شرط عمل به آن، رفع کند.
نظر شما