دیپلماسی فوتبال
در ابتدای نشست مجید تفرشی با اشاره به مساله دیپلماسی فوتبال در ایران در پرتو حضور ایران در جام جهانی 2018 گفت: این یک موضوع میان‌رشته‌ای است و از نشر تبلیغات، دیپلماسی مردم‌محور و تلاش برای تغییر بازخورد و نمود ایران در عرصه بین‌المللی بهره می‌برد و در شرایط فعلی، یک فرصت تکرارنشدنی برای ایران است.
دیده شدن ایران در جام جهانی روسیه باید در شرایط فعلی مورد توجه ویژه‌ای قرار بگیرد. بحث امروز یک بحث کاربردی است و فوتبال در دنیای امروز به‌عنوان یکی از ابزارهای مردم‌محور و دیپلماسی عمومی در دنیا شناخته می‌شود. در عرصه‌های دانشگاهی جهان، یک بخش مهم به تاثیر فوتبال در مساله دیپلماسی عمومی ایجاد شده است. و این حضور برای ایران فرصتی برای ارائه چهره سالم‌تر و وجیه‌تر از ایران در جام جهانی است. دیپلماسی مردم‌محور نیاز به دانش، برنامه‌ریزی و درایت راهبردی دارد.
این پژوهشگر افزود: موسسات حرفه‌ای در این زمینه کار می‌کنند که می‌توان از مشاوره‌های آنها استفاده کرد اما این امر معمولا در کشور ما اتفاق نمی‌افتد. در این مورد همه متاسفانه آنطور که باید و شاید نصیبی نمی‌بریم و مثل بازی فوتبال که دوست داریم هیچ گلی نخوریم و ده به یک ببریم و این اتفاق باعث می‌شود که در هیچ زمینه‌ای برنده نباشیم. قطع رابطه دیپلماتیک ایران و مراکش یکی از نمونه‌های اخیر این اتفاق است.
تفرشی گفت: در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا، حمایت ایران از جنبش معاند حکومت مراکش در سال‌های اخیر در کمترین حد ممکن بود. اما دلیلی که باعث قطع رابطه ایران و مراکش شده است، دقیقا پیرو نزدیکی به جام جهانی و لابی شدید برعلیه ایران است. در دوره‌های پیش جام جهانی ما حتی شاهد اقدام جدی برای حذف ایران از حضور در جام جهانی فوتبال در جهت انزوای ایران در جوامع بین‌المللی بودیم.
حضور در جام جهانی هم دستاوردی نخواهد داشت
در ادامه این جلسه علی عالی، روزنامه‌نگار و مسئول روابط‌عمومی بخش ورزشی شهرداری تهران، گفت: موضوع جام جهانی و حضور ایران در آن، از لحاظ رسانه‌ای اتفاق مهمی است اما مساله مهم‌تر این است که ما چه دستاوردهایی از بازی جام جهانی خواهیم داشت. بعد از انتخاب روحانی ایران در صدر اخبار جهان قرار گرفت. بعد از برد ایران از ازبکستان هم ما باز در صدر اخبار جهان قرار گرفتیم. این نشان از اهمیت حضور در جام جهانی فوتبال دارد. اما متاسفانه کشور ما به دلیل اینکه نتوانسته از افراد درست استفاده ببرد، در جهان از اعتبار افتاده و این یک نکته منفی برای کشور ماست.
وی افزود: وقتی شما می‌بینید که هنوز طراحی درستی برای لباس بازیکنان ما وجود ندارد، ضعف دیپلماسی عمومی در جام جهانی دیده می‌شود. امروز ما پیش‌بینی می‌کنیم که مثل تمامی اتفاقاتی که در کشور می‌افتد حضور در جام جهانی هم دستاوردی نخواهد داشت. حتی اگر قهرمان جام جهانی فوتبال هم بشویم هیچ اتفاقی در کشور نمی‌افتد. چراکه ما برنامه‌ریزی درستی برای گرفتن خروجی مناسب از این اتفاق نخواهیم داشت. مدیران ما هیچ‌وقت برنامه‌ای برای رسیدن به هدف نداشتند. یکی از نمونه‌های بارز این اتفاق علی دایی است که در تمام جهان و حتی روستایی در چین او را به عنوان نماینده فوتبال ایران می‌شناسند و ما نتوانستیم از شهرت او بهره‌برداری درست به نفع کشور خودمان داشته باشیم و او را حذف کرده‌ایم.
این روزنامه‌نگار ورزشی گفت: هنوز نتوانسته‌ایم به عنوان ایرانی این حس را برای تمامی ایرانیان جهان به وجود بیاوریم که ما همه دارای یک پرچم هستیم و زیر این پرچم فعالیت می‌کنیم. برای همین در جام جهانی فرانسه، بدون اینکه ما بتوانیم از این ظرفیت استفاده کنیم با پخش فیلم «بدون دخترم هرگز»، روحیه بازیگران ما را تخریب کردند. دستگاه‌های فرهنگی، دیپلماسی مدونی برای حضور تیم ملی در جام جهانی مطرح نکردند. ما دست‌کم می‌توانستیم برای درآمدزایی تیم خودمان با برندهای جهانی و ایرانی همکاری کنیم تا آنها قسمتی از هزینه‌های ما را بپردازند و ما روی لباس‌های تیم‌مان برندهای آنها را تبلیغ کنیم اما در بی‌برنامگی کامل، باید حتی لباس‌های خودمان را هم بخریم و متاسفانه ما نتوانستیم از این ظرفیت فوتبال استفاده کنیم.
در ادامه جلسه مجید تفرشی گفت: در بحث مدیریت ورزشی و دیپلماسی مردم‌محور باید شفافیت وجود داشته باشد. سازمان‌های ناظر باید در این زمینه پاسخگو باشند و حسابرسی جدی وجود داشته باشد. در نتیجه این عوامل در حوزه ورزش، شرایطی برای ایجاد فرصت برابر به وجود می‌آید و درنتیجه عدم این عوامل، نتیجه‌ای جز شکست و ناامیدی نخواهیم گرفت. در سال‌های اخیر، عرب‌ها این عرصه را در منطقه از ما ربوده‌اند و خودمان هم کمکی به پیروزی تیم‌مان نکردیم.
مجید تفرشی و مصطفی هاشمی طبا
فوتبال بازی لحظه‌هاست
مصطفی هاشمی‌طبا در ادامه گفت: در سازمان ملل شعری از استاد سخن، سعدی، آمده است؛ «بنی آدم اعضای یکدیگرند / که در آفرینش زیک گوهرند/ چو عضوی به درد آورد روزگار/ دگر عضوها را نماند قرار.» این شعر بیانگر این است که جامعه بشری، یک پیکره هستند. البته سعدی این شعر را در 700 سال پیش گفته، بدون اینکه وسایل ارتباط جمعی که باعث نزدیکی آدم‌ها و خبردار شدن هرچه بیشتر آنها از هم می‌شود، وجود داشته باشد. در روزگار قدیم کسی از کسی خبردار نبود. اما امروزه هر اتفاقی که در دنیا بیفتد بلافاصله از طریق شبکه‌های مجازی همه از یکدیگر باخبر می‌شوند. به همین دلیل هم برای حضور در عرصه‌های بین‌المللی، بیش از پیش به امر فرهنگی نیاز داریم. فرهنگ یک ملت به وسیله کالا در کشورهای دیگر معرفی می‌شود.
وی افزود: ما اگر بخواهیم کشورمان را در جوامع بین‌المللی مطرح کنیم باید با آثار و تولیدات کشور خودمان فرهنگ‌مان را به کشورهای دیگر معرفی کنیم. امروز برد فوتبال در جهان بسیار بالاست و ما می‌توانیم با حضور فوتبال در عرصه‌های جهانی خودمان را به کشورهای دیگر معرفی کنیم. به‌عنوان مثال علیرضا جهانبخش که آقای گل هلند شده را به‌عنوان یک جوان موفق ایرانی در عرصه‌های بین‌المللی، چگونه در ایران مطرح کردیم؟ آقای گل شدن یک ایرانی در هلند از سه بازی ما در جام‌جهانی می‌تواند ارزش بیشتری داشته باشد.
هاشمی‌طبا افزود: تیم بارسلونا روی پیراهنش، مارک دکو ترکیه را تبلیغ می‌کند و چندصدمیلیون نفر بازی او را نگاه می‌کنند. در طول چند سال گذشته بیشترین مارکی که پیشرفت همین مارک ترکیه است. جام‌جهانی می‌توانست برنامه‌های مختلف فرهنگی را با کمک عناصر دیگری که مبلغ فرهنگ ما هستند، ارتقا دهد. اما رسانه‌های ما نسبت به جوانان و پرورش آنها در جامعه امروز سکوت کردند. این نشان می‌دهد که کار فرهنگی در سطح کشور ما در حد سخنرانی محدود مانده است. ما باید احساس کنیم که به تعامل با دنیا احتیاج داریم و کاری کنیم که دنیا هم به ما احتیاج داشته باشد. آن وقت است که در عرصه بین‌المللی می‌توانیم حضور درستی داشته باشیم. فوتبال بازی لحظه‌هاست و در بزنگاه‌ها نتیجه گرفته می‌شود ممکن است یک تیمی 90 دقیقه بازی کند و با یک اشتباه ببازد. باید قدر لحظه‌ها را دانست و این امر جز با آشنا شدن عناصر تیم با این نکته و یکپارچه‌شدن آنها چاره دیگری ندارد.
در ادامه جلسه مجید تفرشی، دبیر این نشست، گفت: ما از نظر آموزه‌ها و تجربه‌ها در دیپلماسی عمومی و ورزشی کار عمیقی نکرده‌ایم. در عرصه‌های بین‌المللی، کمپانی‌هایی هستند که در این زمینه خدماتی ارائه می‌دهند. در یکی از میزگردهایی که درخدمت کارشناسان بودیم رئیس مرکز استراتژی‌های ریاست جمهوری مطرح کرد؛ که در کشور ما بیش از 30 موسسه در عرصه دیپلماسی عمومی کار می‌کند. اما من فکر می‌کنم که هیچ یک از آنها در حوزه دیپلماسی ورزشی و فوتبال وارد عرصه نشده‌اند. ما چون درایتی در این زمینه نداریم و البته رقبای ما هم در این حوزه کار می‌کنند، فرصت‌ها به چالش تبدیل می‌شود.
امیر حاج رضایی
فوتبال بازی عدالت نیست، بازی درام است
در ادامه جلسه امیر حاج‌رضایی گفت: زمانی من به‌عنوان مشاور با باشگاهی همکاری می‌کردم این باشگاه در طول یک فصل سه مربی عوض کرد هر دو مربی خارجی به من می‌گفتند اولین کلمه‌ای که ما در ایران یاد گرفتیم فردا بود. محمد قائد، نویسنده در این مورد گفته است؛ «ایران به‌عنوان کشور فردا معروف است و این نکته بیانگر این است که در ایران هیچ‌چیزی به وقت خود روی نمی‌دهد.» یکی از این فرداها، جام جهانی است ما در طبقه‌بندی هنرها به هنرهای هفت‌گانه اشاره می‌کنیم، فوتبال می‌تواند هنر هشتم باشد که تمامی هنرها را در خودش جای داده است.
حاج‌رضایی تاکید کرد: در جام جهانی 1998 در فرانسه، روزنامه‌ای در پاریس، یک نظرسنجی منتشر کرد و براساس آن به این نتیجه رسید که اگر فرانسه در جام جهانی برنده شود؛ ژاک شیراک در قدرت می‌ماند. اگر ژاپن برنده شود، این ارزش پیدا می‌کند، یعنی در این مطلب به تاثیرگذاری فوتبال در سیاست، اقتصاد و... اشاره شده و این یک واقعیت غیرقابل انکار است.
این کارشناس فوتبال متذکر شد؛ فوتبال بازی عدالت نیست بلکه بازی درام است و به بازتولید زندگی می‌پردازد. فوتبال می‌تواند جنگ ایجاد کند و همین‌طور صلح. وقتی در جریان جنگ جهانی اول، قتل‌عام ارامنه توسط دولت عثمانی صورت گرفت. این کینه در ارامنه باقی ماند و تا امروز هم ادامه پیدا کرد. دیپلمات‌ها هرگز نتوانستند این چالش را برطرف کنند اما فوتبال این کار را کرد. و دربازی ترکیه و ارمنستان، رئیس‌جمهور ترکیه به ایروان رفت و فوتبال را از نزدیک تماشا کرد. سرود ملی ترکیه در ارمنستان پخش شد آن کشتار از ذهن ارامنه نرفت اما تنش‌ها کاهش پیدا کرد.
حاج‌رضایی گفت: ما چهار بار به جام جهانی رفتیم و تمام این جهان پهناور را رها کردیم و تمام آرزوی ما این شده که دوباره در جام جهانی حضور پیدا کنیم. ما قهرمان جهان هم که شویم برنامه‌ای برای استفاده از این فرصت نداریم و مهم‌ترین نکته اینکه بچه‌های ما از طریق امواج ماهواره‌ای و تکنولوژی فوق پیشرفته در جام جهانی دیده می‌شوند اما ما برنامه‌ای برای آنها نداریم. امروزه مشکلات بسیاری در کشور ما هست اما آنچه که شبکه‌های جهانی تبلیغ می‌کنند به مسخ چهره ملت ما می‌پردازند که خلاف واقعیت است. ما به همراه 31 کشور دیگر، تنها کشورهایی هستیم که می‌توانیم به جهان ثابت کنیم که واقعیت ما چیست. ما ملتی هستیم که از یک فرهنگ قدیمی برخورداریم.
وی افزود: کاری را که دیپلمات‌ها هرگز نمی‌توانند انجام دهند، فوتبال به درستی انجام می‌دهد. ما به مدیران اندیشمند نیازمندیم و نه مدیران فردا. خیلی بد است که هنوز پیراهن تیم ملی ما مشخص نیست. چند روز پیش رئیس‌جمهوری برزیل پیراهن تیم ملی برزیل را به ما هدیه داد و ما چیزی نداشتیم که در مقابل به او بدهیم.
حاج‌رضایی گفت: من قصد کنایه زدن ندارم و می‌خواهم به اهمیت حضور در جام جهانی اشاره کنم. صدها هزار ایرانی شاید به روسیه برود که تیم ملی‌شان را ببینند و از طریق آنها بوی وطن‌شان را حفظ کنند. چرا ما قدر تعامل با دیگران را نمی‌دانیم؟ تیم ملی ایران می‌تواند و باید فکر کند که رسالتش این است که به دنیا بگوید که شما درباره ما اغراق‌آمیز سخن می‌گویید. ما باید از این اخبار، غبارزدایی کنیم و چهره واقعی مردم شریف کشورمان را نشان دهیم و به آنها تفهیم کنیم که از بالا به ما نگاه نکنند.
وی در پایان با اشاره به شعری از شفیعی کدکنی تاکید کرد: «خدا در خسوف است/ و ابلیس تابان/ چراغی برافروز/ تا من خدا را ببینم». فوتبال برای من این چراغ است.
سی‌ویکمین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران تا 22 اردیبهشت در مصلای بزرگ امام برپاست.
نظر شما