امروزه کمیک‌استریپ به دلیل انتقال مفاهیم و داستان‌ها با زبان تصویر، جایگاه ویژه‌ای در میان مخاطبان دارد و در اغلب کشورهای مطرح در حوزه ادبیات، بخش بسیار مهمی از تولیدات کتاب کودک و نوجوان را به خود اختصاص داده و سال‌هاست که مورد توجه ناشران و مخاطبان قرار گرفته است، در حالی‌که با وجود ظرفیت‌های بالایش در انتقال مفاهیم و آموزش‌های مورد نظر، در کشور ما مغفول مانده و آن‌گونه که باید شناخته نشده و مورد توجه قرار نگرفته است و تصویرسازی‌های کتاب‌های کودک و نوجوان محدود به نقاشی‌هایی شده که مکمل داستان هستند نه روایت‌کننده آن. بر این اساس «ایبنا» به منظور ارزیابی بیشتر این موضوع در گفت‌وگو با نویسندگان، تصویرگران، ناشران و دست‌اندرکاران این حوزه مانند کیانوش غریب‌پور، بزرگمهر حسین‌پور، مرتضی اسماعیلی سهی، ماندانا سپاسی، سیدمسعود صفوی، احمد عربلو، علی‌اکبر زین‌العابدین، حمیدرضا سیدناصری، مریم خرازیان و احمد تهوری در قالب پرونده‌ای به بررسی چالش‌ها و راهکارهای پیش‌روی کمیک‌استریپ در ایران پرداخته که خلاصه آن‌ها در ادامه آمده است.
غریب‌پور: کمیک‌استریپ از نظر سیاستگذاران فرهنگی نماینده فرهنگ غربی است/ دخالت تخیل خواننده در تکمیل تصاویر این هنر را زنده نگه می‌دارد
کیانوش غریب‌پور، طراح گرافیک و مدیر هنری، معتقد است که تولید آثار کمیک‌استریپ در کشور ما بسیار محدود و کم‌رونق است. از نظر مواجهه تصویرگران خبره نیز کمیک ژانری غیرفرهنگی و غیرهنرمندانه محسوب می‌شود و از نظر سیاستگذاران فرهنگی نماینده فرهنگ غربی است. من شخصا موافق نیستم که این دیدگاه‌ها درست است یا باید برای همیشه آن‌ها را معتبر دانست. با وجود این، هنوز نمونه‌های خوبی از کمیک ایرانی که بتواند با قدرت و چیرگی، این دیدگاه‌ها را تغییر بدهد ندیده‌ایم و دست طرفداران کمیک برای دفاع از آن بسته است. هنرمندان تصویرگری هم که با این زبان آشنا و به تکنیک‌های آن مسلطند، عموما درگیر پروژه‌های شخصی‌اند یا جذب بازارهای خارجی شده‌اند. ادامه مطلب
صفوی: کمیک‌استریپ ایران حال خوشی ندارد/ حکایت کمیک‌هایی که رنگ چاپ نمی‌بینند
سیدمسعود صفوی، مدیر مرکز مطالعات و تولیدات فیلم و انیمیشن حوزه هنری معتقد است که متأسفانه کمیک‌استریپ در ایران حال خوشی ندارد. همچنان ما به‌طور پررنگی مصرف‌کننده کمیک‌استریپ هستیم. کارهای جسته‌گریخته‌ای هم که انجام شده است، با وجود موفقیتشان به موفقیت درخوری در صنعت نشر ما نرسیده‌اند. ادامه مطلب
سهی: کم‌توجهی به کمیک‌استریپ به دلیل ترس از نفوذ نمادهای غربی است
مرتضی اسماعیلی سهی، تصویرگر و طراح استوری‌بورد معتقد است که بی‌توجهی به تولید کتاب‌های کمیک‌استریپ در ایران، به دلیل ترس ما از نفوذ نماد ابرقهرمان‌های غربی در ذهن مخاطب ایرانی است، در حالی‌که به جای بستن در به روی این صنعت ویژه که به‌نوعی زیرساخت هنر سینما و انیمیشن به کمک هُنر استوری‌بورد است، با پشتوانه تاریخی و ادبیات کهن عرفانی و اساطیری و حماسی و مذهبی خویش به سادگی قادر به تولید کمیک‌استریپ وطنی بودیم و نباید این‌چنین از قافله عقب می‌ماندیم. ضروری است، عینک بدبینی به این رسانه هنری به دور افکنده شود و با اتکا به هنر و نیروی بنیادین هنرمندان تصویرگر و با برنامه‌ریزی در این زمینه، همچون صنعت سینما که راه خود را یافته است، در این هُنر - صنعت نیز جایگاه مناسب خود را پیدا کنیم. ادامه مطلب
تهوری: کمیک آموزشی مخاطب را به تأمل وامی‌دارد/ انتشار کمیک‌استریپ‌های ترجمه مقرون به صرفه‌تر است
احمد تهوری،مدیر روابط عمومی انتشارات ققنوس، معتقد است که امروزه برخی نهادها با انتشار کمیک‌استریپ‌ها یا تصاویر سخنگو، مطلب یا موضوعی را برای مخاطب مطرح می‌کنند که آن‌ها را به فکر و تأمل وامی‌دارد و این کار در درازمدت می‌تواند موجب نهادینه کردن فرهنگ رفتاری مانند شهرنشینی، آپارتمان‌نشینی و رانندگی در کودکان و نوجوانان شود. ادامه مطلب
حسین‌پور: کمیک‌استریپ زنده‌ترین هنر دنیاست/ فقدان سرمایه‌گذار و ضعف کار تیمی این حوزه را تهدید می‌کند
بزرگمهر حسین‌پور از چهره‌های برجسته و محبوب کاریکاتور و انیمیشن‌سازی کشور، کمیک‌استریپ را زنده‌ترین هنر دانست و گفت: مشکل اصلی این حوزه در ایران، عدم سرمایه‌گذاری و نبود روحیه کار گروهی است و ناشران نمی‌توانند جسارت کرده و در زمینه‌ای که هنوز در کشور جا نیفتاده، سرمایه‌گذاری کنند. البته من به ناشران ایرانی حق می‌دهم که در این حوزه وارد نشوند؛ آن‌ها زخم‌خورده‌اند. مردم ایران اصولاً کتاب نمی‌خوانند. در کشور ما تعداد کتاب‌های پرفروش بسیار کم است و ناشران نمی‌توانند جسارت کنند و در حوزه‌ای که هنوز در کشور جا نیفتاده، سرمایه‌گذاری کنند. ناشران می‌دانند که کمیک‌استریپ بسیار هزینه‌بر است و هزینه آن 10 برابر کتاب کاغذی است، ولی نمی‌تواند قیمت آن‌را 10 برابر کند، زیرا در آن صورت بسیاری از مردم کتاب را نمی‌خرند. ادامه مطلب
سپاسی: کمیک‌بوک‌ها برای مبارزه با زندگی به ما نیرو می‌دهند/ جذابیت تصویرسازی داستان‌های کهن برای مخاطب
ماندانا سپاسی، استاد دانشگاه، پژوهشگر و عضو هیات علمی حوزه هنری معتقد است که کمیک‌بوک‌ها از اهمیت بالایی برخوردارند؛.آن‌ها سرگرمی صرف نیستند، بلکه تصویری از خود ما هستند و قهرمانانی را به تصویر می‌کشند که خواننده می‌تواند با آن‌ها احساس هم‌ذات‌پنداری کند؛ کسانی که با وجود مشکلات فراوان فردی سعی می‌کنند از پا نیفتند و به جنگ خود ادامه دهند؛ ما با خواندن آن‌ها نه تنها سرگرم می‌شویم، بلکه نیرویی برای مبارزه با زندگی کسب می‌کنیم و چه چیزی مهمتر از این. ادامه مطلب
سیدناصری: نیاز به «قهرمان‌پروری» از دلایل اصلی توجه آمریکایی‌ها به کمیک استریپ است/ قواعد کمیک را نمی‌شناسیم
حمیدرضا سیدناصری، مترجم، نویسنده و مدیر انتشارات ذکر معتقد است یکی از دلایل جدی علاقه وافر آمریکایی‌ها به خلق و خواندن کمیک‌استریپ‌ها به‌ویژه از نوع قهرمانی‌اش، در این نکته ظریف نهفته است که وطن آن‌ها به دلیل نداشتن پیشینه تاریخی کهن و غنی، نیاز به خلق قهرمانان خیالی دارد تا شاید نقیصه مذکور جبران شود، اما در عمل این قهرمان‌ها بعضاً توخالی و فاقد ارزش‌های والای انسانی‌اند. ادامه مطلب
خرازیان: ادبیات کهن ما قابلیت زیادی برای تولید کمیک‌استریپ دارد/ کمیک صنعتی درآمدزاست
مریم خرازیان، مترجم و بازآفریننده کتاب‌های مصور معتقد است که ما از نظر ادبیات کهن، بسیار غنی هستیم و در هنگام مطالعه کتاب‌هایی مثل «شاهنامه» شاهد این هستیم که همه داستان صحنه به صحنه تصویر و شرح داده شده است. این نوع از داستان‌ها به شدت قابلت تبدیل به کمیک‌استریپ را دارا هستند و اگر نوع تصویگری با هویت ایرانی نزدیک باشد، مسلما موفق‌تر خواهد بود. ادامه مطلب
عربلو: از توانایی‌های کمیک‌استریپ غافل مانده‌ایم/ تغییر جریان ذهنی مخاطبان با کمیک
احمد عربلو، نویسنده کتاب‌های مصور معتقد است که ما به‌طور کلی تکنیک کمیک‌استریپ را کنار گذاشته‌ایم و از توانایی‌هایش غافل مانده‌ایم، در حالی‌که کمیک در تقویت ذهن کودکان و نوجوانان بسیار موثر است و به راحتی می‌تواند جریان ذهنی آن‌ها را عوض کند و بسیاری از مسائل مهم فرهنگی و اجتماعی مانند آداب معاشرت و سبک زندگی را به مخاطب آموزش دهد. ادامه مطلب
زین‌العابدین: ضعف در خلق کاراکترهای ماندگار مانع رشد کمیک‌استریپ می‌شود
علی‌اکبر زین‌العابدین، نویسنده حوزه کودک و نوجوان و سردبیر ماهنامه‌های قلک و فرفره، معتقد است که رشد تولید آثار کمیک‌استریپ، در ایران با موانع زیادی مواجه است که از آن‌جمله می‌توان به عدم توجه نویسندگان کودک به این گونه ادبی اشاره کرد. اگر کمیک‌نویسی داستانی را زیرمجموعه ادبیات داستانی فرض کنیم، نه نهاد آموزشی خاصی تاکنون به‌صورت جدی به تربیت نویسنده کمیک اهتمام داشته و نه تلاش فردی یا گروهی ویژه‌ای که مستمر و چشمگیر باشد، دیده می‌شود. در کنار بسیاری از کارگاه‌ها و کلاس‌های داستان‌نویسی یا گروه‌ها و جلسات متعدد داستان‌نویسی که در دفتر نشریات مختلف یا حتی محافل خصوصی فعالیت می‌کنند، جای کمیک خالی است. از طرف دیگر، ناشران کتاب کودک و مدیران نشریات کودک نیز در اولویت
سفارش‌هایشان کمیک وجود ندارد، معمولا آن‌ها به گونه‌های بیشتر تجربه شده توجه دارند که کمیک جزو آن‌ها نبوده است. ادامه مطلب
حرف آخر
کمیک‌استریپ در ایران نسبت به آثار تولیدی و چاپ شده کشورهایی با نرخ مطالعه بالا در وضعیت خیلی بدی قرار دارد و در گونه آثار تالیفی با تولید بسیار ناچیزی هم در مجلات کودک و هم در کتاب کودک مواجهیم که اصلا با گونه‌های دیگر کتاب مثل شعر، رمان، داستان کوتاه و علمی قابل مقایسه نیست. رفع این وضعیت در گرو رفع مشکلات و موانع متعددی مانند نبود نهاد متولی مشخص، هزینه بالای تولید، مشکل در کار تیمی، ضعف در کاراکترسازی و بی‌توجهی به کمیک‌های علمی، آموزشی و تاریخی است که این صنعت در کشور ما با آن مواجه است. لذا شایسته است تدابیری جهت رفع این موانع و توجه به تولید و انتشار کمیک‌استریپ در ایران اندیشیده شود.
نظرات