خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)- علی نامجو: خبرگزاری کتاب ایران، پرونده‌ای را برای بررسی وضعیت و مشکلات موجود در نشر کتاب‌های هنرهای تجسمی گشوده و در آن به سراغ دست‌اندرکاران نشر در این حوزه رفته است. سعید قونسوری مدیرعامل موسسه انتشاراتی جمال هنر، گفت‌وگو در این موضوع را با ایبنا انجام داده و به‌ تفصیل از دلایل کم‌فروغی نشر در حوزه هنرهای تجسمی از دیدگاه یک ناشر، سخن گفته است. برای مطالعه شرح کامل این گفت‌و‌گو با ما همراه باشید.

به‌نظر شما، امروز اوضاع نشر در مقایسه با یک یا دو دهه پیش، چه تغییراتی داشته است؟

درباره‌ نشر کتاب‌های هنری باید بگویم که میزان و کیفیت کتاب‌های منتشر شده در این حوزه، در سال 1380 خیلی بهتر از الان بود. در آن دوره ناشران از سوی وزارت ارشاد اسلامی بیشتر مورد حمایت قرار می‌گرفتند. وزارتخانه، کاغذ را با یارانه به ناشران می‌داد و در عوض ناشران هم با قوام و کیفیت بیشتر در راستای مسائل فرهنگی حرکت می‌کردند.

آیا مسائل مالی تنها مشکل موجود در زمینه نشر کتاب‌های هنری است؟

نه، اما زمانی‌که ناشر اوضاع مالی خوبی داشته باشد، به همان نسبت نویسندگان، مولفان و مترجمان نیز از نظر مادی از اوضاع به‌سامان‌تری بهره می‌برند و کیفیت کارهایی که حاصل همکاری ارکان ایجادکننده آثار مکتوب در یک موسسه انتشارتی است، بالاتر خواهد رفت. اما متاسفانه امروزه ناشران ما تنها مانده‌اند و بدون حمایت مالی و بدون هیچ خریدی از سوی وزارت ارشاد به‌کار خود ادامه می‌دهند. همین رویه باعث شده که ما امروز شاهد رکود در تولید آثار چاپی باشیم. گلایه ما از ارشاد این است که دوستان ما در این وزاتخانه به‌عنوان متولی فرهنگ، همکاری خود را با ناشران بسیار کم کرده‌اند، در حالی‌که همین وزارتخانه در گذشته، از طریق صدور مجوز برای چاپ و یا با خرید کتاب حمایت‌های سودمندی از ناشران انجام می‌داد.

آیا می‌توانید نمونه‌ای از ضرر و زیان مالی در موسسه انتشاراتی خودتان جمال هنر، مثال بزنید که اگر با حمایت همراه می‌شد، امکان مقابله با آن وجود دارد؟

بله. در حوزه طراحی لباس کتابی را با هزینه‌ای بالغ بر 40 میلیون تومان و با شمارگان سه هزار نسخه آماده کردیم که البته در این‌باره وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی وعده داده بود، خرید حدود یک‌سوم آن‌را بر عهده بگیرد، اما این قول تا امروز عملی نشده است. بعد از گذشت 8 ماه مکاتبه با دوستان در نهایت به ما گفتند که در زمینه پخش کتاب هیچ کمکی نمی‌توانند به ما بکنند، چراکه این کتاب ممکن است آن‌ها را زیر سوال ببرد. چرا؟ چون درباره مد و لباس است. ناشر کتابی را به بهترین شکل و با بهترین صفحه‌آرایی آماده می‌کند، ولی با چنین بازخوردی مواجه می‌شود. این کتاب حاصل تلاش بیش از 26 سال دکتر قوچانی با همکاری همسرشان خانم الهی در یک پروژه 7 جلدی است که البته ما هنوز مجوز جلد دوم را هم نگرفته‌ایم.

فکر می‌کنید مسئولان در وزارت ارشاد چه کمکی می‌توانند به شما بکنند؟

خواهش من در این زمینه از مسئولان این است که کمی رئوف‌تر و منصفانه‌تر به‌ویژه با ناشران فعال در زمینه هنر، برخورد کنند. ما در حوزه نشر کتاب، هزینه‌های تمام عوامل دست‌اندرکار تولید را به‌روز پرداخت می‌کنیم، در حالی‌که بازگشت پول در طول یک پروسه زمانی طولانی انجام می‌گیرد.

درباره حدود دو دهه فعالیتتان در این حوزه توضیح دهید؟

ما در طول این سال‌ها، گرایشاتی به هنرهای تجسمی پیدا کردیم و علاقه‌مند به‌کار در این حوزه شدیم. در تمامی زمینه‌های هنری از جمله تصویربرداری، گرافیک، نقاشی و سینما کتاب‌هایی را نیز منتشر کردیم. کتاب «10 گرافیست مطرح دنیا» که به زندگی‌نامه، تکنیک و آثار این گرافیست‌ها اختصاص داشت، در نشر جمال هنر منتشر شد و به‌عنوان منبعی برای دانشجویان مربوط به این رشته در اختیارشان قرار گرفت. در زمینه نقاشی نیز چندین عنوان کتاب منتشر کرده‌ایم و در این بخش می‌توانم به «نقوش فانتزی» اشاره کنم که برای هنرجویان رشته چاپ، گرافیک، نقاشی، طراحی دوخت، چاپ پارچه، علاقه‌مندان به صنایع دستی، منبت‌کاری و معرق قابل استفاده است و هنرجویان می‌توانند برای خلق کارهای نو از این آثار ایده بگیرند.

در حوزه عکاسی کاری ارزنده در زمینه نقد و بررسی به همت آقای محمدخانی انجام دادیم. با این توضیح که بیشتر کتاب‌ها در زمینه عکاسی ترجمه هستند، این‌کار تالیفی باارزش با شمارگان سه هزار نسخه در  سال 91 منتشر شد.

با توجه به این موضوع که ما در نشر جمال هنر نگاه جدی به بحث آکادمیک در هنرهای تجسمی داریم و بخش زیادی از مخاطبان ما دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد و دکترا هستند، در زمینه طراحی لباس حدود 14 تا 15 عنوان کتاب آماده کرده‌ و در اختیار علاقه‌مندان این حوزه قرار داده‌ایم؛ آخرین کتاب ما در این زمینه «شناخت علوم و الیاف» نام داشت که مورد توجه دانشجویان طراحی پارچه و لباس(گرایش مهندسی نساجی) قرار گرفت.

در حوزه سینما نیز کارهایی انجام شده که از آن‌جمله می‌توان به فیلمنامه «ریماه» که به‌زودی قرار است تبدیل به فیلم شود، اشاره کرد. اکبرپور، مولف این کتاب در سال 91-92 پیشینه‌ای از جنوب و فراز نشیب‌ها و اتفاقاتی که در جنوب کشور رخ داده را به قلم کشیده است. کتاب دیگری هم در سال 92 از همین نویسنده با عنوان «صنعتی‌سازی سینمای ایران» در همین زمینه به چاپ رسید.

با این توضیح که بخش زیادی از مخاطبان شما در هنرهای تجسمی و البته سایر گونه‌های هنر دانشجویان و استادان دانشگاه هستند، از وضعیت فروش این آثار رضایت دارید؟

بله. باید گفت که ما در این زمینه فروش خوبی داریم. البته ناگفته نماند که دلیل استقبال از این کتاب‌ها به آن خاطر است که برخی از عنوان‌های منتشر شده از سوی نشر جمال هنر، به عنوان رفرنس مورد استفاده قرار می‌گیرد.

درباره انتشار آثاری مانند «ارکستراسیون» و «هارمونی» از سوی نشر جمال هنر بگویید؟

این کتاب‌ها در زمینه موسیقی کار شده که مربوط به سال‌های گذشته است. در حوزه موسیقی گاهی اوقات ناشران با سیاست‌گذاری‌های خودشان کتاب را بین دو یا سه انتشاراتی به‌صورت مثلثی واگذار می‌کنند که جزو کارهای اشتراکی هستند. با این توضیح باید گفت که ما در حوزه موسیقی به‌صورت مجزا و خاص کاری را انجام نداده‌ایم و هر آنچه تاکنون انجام شده، به‌صورت اشتراکی بوده است. در ادامه پاسخ به سوال قبل باید بگویم که دانشگاه تهران در زمینه معماری پیشنهاد تنظیم و طبقه‌بندی مجموعه مقالات هنر را به ما داد و ما هم طی توافق‌نامه‌ای، در حدود 10 تا 12 کتاب با عنوان طبقه‌بندی مجموعه مقالات هنر منتشر کردیم. از جمله این کتاب‌ها «مجموعه مقالات معماری» در دو جلد و «جستارهایی در هنر» بود و چندین موضوع دیگر که البته به دلیل مشکلات مالی نتوانستیم این‌کار را ادامه دهیم.

همکاری با دانشگاه تهران به‌طور کامل قطع نشده اما فعلا متاسفانه بودجه برای پیاده‌سازی برنامه‌ها در اختیار نداریم. اگر انتشار مجموعه مقالات از سوی ما ادامه پیدا می‌کرد، امروز وضعیت مطلوبی داشتیم.

شما به وضعیت نامناسب مالی برای ناشران به‌ویژه فعالان در عرصه هنر اشاره کردید. لطفا درباره تازه‌های چاپ نشر جمال هنر در  94-95 توضیح دهید...

در ابتدا باید بگویم که سال 93-94 سال اوج بحران نشر بود. در این ایام بیش از دو یا سه عنوان کتاب چاپ نکردیم، ولی تا قبل از سال 90 هر ماه یک عنوان، در نشر جمال هنر به چاپ می‌رسید. در سال 95 توانستیم آثاری در زمینه الیاف برای چاپ آماده کنیم. البته اثری را هم برای دانشجویان و در اصل برای استفاده در فضای آکادمیک با نام «طراحی اندام و لباس» داریم که اکنون در حال آماده شدن است. امروز بنا به مشکلات مالی مجبور به تغییر در محتوای آثارمان شده‌ایم. امروزه در بازار نشر، فردی می‌تواند کار محتوایی قوی و محکم انجام ‌دهد که پشتوانه مالی محکم داشته باشد. بعضی از کتاب‌های ما اکنون در دست مترجم است و نمی‌توانم اطلاعات دقیقی در این‌­باره آن‎‌ها ارائه کنم.

کتاب «پنج هزار سال تاریخ پارچه» مراحل پایانی قبل از چاپ را طی می‌کند. این اثر توسط محمدعلی کشاورز صفحه‌آرایی شده و قصد داریم که تا قبل از مهرماه آن‌را به بازار عرضه کنیم. اثر دیگری با عنوان «دیکشنری فشن» در حال آماده سازی داریم که برای ترجمه، نیاز به صرف هزینه بالایی دارد اما با دردسر فراوان سرمایه‌گذاری روی آن‌را انجام داده‌ایم و توقع داریم ظرف چند ماه آینده بتوانیم آن‌را وارد بازار کتاب کنیم. کتاب دیگری که مشغول کار روی آن هستیم « فرهنگ تصویری مد و لباس» نام دارد و در مرحله صفحه آرایی است. تلاش ما این است که این کتاب را هم تا مهرماه به لیست خروجی انتشارات جمال هنر اضافه کنیم.

چرا استقبال ناشران هنری از کارهای ترجمه بیشتر از آثار تالیفی است؟ آیا این به دلیل عدم وجود استادان خبره و خلاق برای تالیف بوده یا نبود پیشینه هنری در ایران باعث چنین موضوعی است؟

عوامل مختلفی زمینه‌ساز این مسئله شده است. در برخی از موضوعات هنری بار علمی و ارزشی کتاب‌های ترجمه بیشتر است بنابراین رفتار عاقلانه این است که ترجمه آثار در سطح اول دنیا را انجام دهیم. البته اگر در زمینه پژوهش هنر، پژوهشگران خلاق و پویایی داشته باشیم، همین موضوع می‌تواند بر اوضاع در بخش هنر تاثیرگذار باشد، اما متاسفانه این بخش خاموش و محدود است. در کل می‌توان گفت که ما روی موضوعات و منابع کافی کار نکرده‌ایم و در نتیجه، منابع تحلیل و بررسی شده‌ای در اختیار نداریم. با این توضیح که بحث کسب درآمد امروزه در اولویت قرار گرفته و استادان دانشگاه بیشتر درگیر دانشگاه رفتن و دریافت حق‌الزحمه تدریس خود هستند، اقبال و توجه زیادی به تالیف در زمینه هنری نشان نمی‌دهند. از سوی دیگر ارگان‌ها، موسسات و بخش‌هایی که باید حامی تیم‌‌های تحقیقاتی باشند تا تولید و پژوهش منجر به ارائه محصولی به نام تالیف شود، اثری از آن‌ها دیده نمی‌شود و بودجه‌ای برای پژوهش درنظر گرفته نشده است.

به عقیده شما دولت در اوضاع نشر کتاب‌های تالیفی، دقت در کیفیت ترجمه‌ها، محتوای آثار و فروش چه رویکردی را باید در پیش گیرد تا مشکلات در این زمینه به حداقل برسد؟

به‌نظر من، برگزاری جلسه با ناشران و کارگروه‌ها و مسئولان دولتی با هدف بازگو کردن مشکلات و ضعف‌ها و نظرخواهی از این افراد برای رفع مشکلات و موانع در زمینه نشر می‌تواند راهکار خوبی به‌نظر بیاید. وزارت ارشاد باید عملا اعتمادسازی کند و به ناشران به‌عنوان زیرمجموعه‌هایش در بخش تولید آثار مکتوب ایمان داشته باشد. در مقابل ناشران هم باید برای تولید کارهای جدید، دور هم جمع شوند.

با توجه به وجود موانع اقتصادی در تهیه و تولید آثار باکیفیت در زمینه هنرهای تجسمی، آیا امروز دست به کتاب‌سازی هم می‌زنید؟

صراحتا باید بگویم بله. ما بعضی اوقات مجبور به انجام این‌کار می‌شویم چون از ارگان‌ها و بخش‌هایی که توقع حمایت داریم، حرکتی نمی‌بینم و اگر کتاب‌سازی هم نکنیم، ممکن است به خاطر شرایط نامناسب اقتصادی متضرر شویم و نتوانیم همان چند عنوان کتاب خوب در زمینه هنر به‌ویژه هنرهای تجسمی را منتشر کنیم.