به گزارش خبرگزای کتاب ایران (ایبنا) به نقل از نشریه «گاردین»، دو روز پس از آن که کتاب «برادران مجروح ما» (De Nos Frères Blessés) نوشته «ژوزف آندریاس»، با وجود نبودن در عناوین فهرست نهایی، برنده جایزه کتاب اولیهای «گونکور» فرانسه اعلام شد، جامعه ادبی این کشور از تصمیم این نویسنده برای رد این جایزه شگفتزده شد؛ وی گفته است که «درک من از ادبیات با ایده رقابتپذیری ناسازگار» است.
هر چند این تصمیم سرآغاز فصل رد جوایز در سال 2015 محسوب میشود، اما در دنیای ادبیات چنین تصمیمهایی تازگی ندارد؛ در اینجا به برخی دلایل احتمالی نویسندگان در رد جوایز ادبی در گذشته خواهیم پرداخت.
رقابتناپذیری ادبیات
با همان استدلال «آندریاس»، در سال 2011 «ژان ل کاریه» درخواست کرد تا نام وی از فهرست نهایی نامزدهای جایزه بینالمللی «من بوکر» حذف شود. وی گفته بود که تمایلی ندارد بر سر جایزه ادبی وارد رقابت شود.
برخی بر این باورند که این استدلال خروج مؤدبانه یک نویسنده مسالهدار از یک جایزه ادبی به حساب میآید و در گذشته نیز سابقه داشته است. در سال 2009 «درک والکات» (Derek Walcott) که زندگی شخصی مشکوکی داشت به همین دلیل از رقابتهای شعر «آکسفورد» کنارهگیری کرد. در سال 1960 «وینتیل هوریا» (Vintil Horia) که به عضویت در گروه افراطی راستگرای «گارد آهنین» رومانی متهم بود از جایزه ادبی «گنکور» کناره گرفت، و سال گذشته نیز دو تن از نامزدهای جایزه داستانهای علمی – تخیلی «هوگو» با همین استدلال حذف نام خود از فهرست نهایی را خواستار شدند.
هر چند برخی دیگر میگویند چنین تصمیمی بیشتر به یک خودقربانی کردن افتخاری میماند؛ به ویژه برای نویسندگان خوشنامی چون «آندریاس» که ممکن است به جایزه سه هزار و 800 یورویی نیاز مبرمی داشته باشند.
دلایل سیاسی
نمونه برجسته چنین نویسندگانی «هاری کونزرو» (Hari Kunzru) است که در سال 2003 از جایزه 5 هزار پوندی خود گذشت؛ وی گفته بود که حامیان این جایزه مبلغ «بیگانههراسی» و ضد مهاجران هستند. «خاویر ماریاس» (Javier Marias) نیز در سال 2012 با بیان این که نمیخواهد به عنوان نویسنده دولتی شناخته شود، جایزه 20 هزار یورویی دولت اسپانیا را رد کرد، و نیز در سال 2011 که «آلیس اوسوالد» (Alice Oswald) با این استدلال که به حامیان مای جایزه «تی اس الیوت» حس خوبی ندارد از این رقابت کناره گرفت.
تحلیلگران میگویند چنین حرکتهایی بسیار کوبندهتر از پیام یک اثر ادبی عمل میکند. البته باید دقت داشت که برخی اوقات دلیل سیاسی تنها بهانهای بیش نیست؛ مثل اعتراض «اورسولا لگاین» (Ursula Le Guin) به برگزار کنندگان جایزه «نبیولا» در لهستان هنگامی که دریافت جایگزین او «آیزاک آسیموف» بوده است.
پذیرش به عنوان اعتراض
برخی نویسندگان نیز با پذیرش یک جایزه ادبی به طور ویژه اعتراض خود را بیان میکنند؛ همچون «توماس پینکون» (Thomas Pynchon) که در سال 1974 برای دریافت جایزه کتاب ملی «ایروین کوری»، کمدین مسخره و لوده را جای خود فرستاد. البته یکی از زیرکانهترین این نوع حضور نیافتن برای دریافت جایزه بدون اعلام قبلی است؛ آنگونه که «جیام کوتزی» (JM Coetzee) در سال 2003 با وجود سفر به استکهلم در سال 2003 در مراسم جایزه ادبی نوبل حضور نیافت.
تحلیلگران بر این باور هستند که این نوع آخر بسیار هوشمندانهتر است زیرا میتواند تمامی انواع دیگر را در بر بگیرد بدون آنکه به طور مستقیم موضوعی را بیان کرده باشد.
هر چند این تصمیم سرآغاز فصل رد جوایز در سال 2015 محسوب میشود، اما در دنیای ادبیات چنین تصمیمهایی تازگی ندارد؛ در اینجا به برخی دلایل احتمالی نویسندگان در رد جوایز ادبی در گذشته خواهیم پرداخت.
رقابتناپذیری ادبیات
با همان استدلال «آندریاس»، در سال 2011 «ژان ل کاریه» درخواست کرد تا نام وی از فهرست نهایی نامزدهای جایزه بینالمللی «من بوکر» حذف شود. وی گفته بود که تمایلی ندارد بر سر جایزه ادبی وارد رقابت شود.
برخی بر این باورند که این استدلال خروج مؤدبانه یک نویسنده مسالهدار از یک جایزه ادبی به حساب میآید و در گذشته نیز سابقه داشته است. در سال 2009 «درک والکات» (Derek Walcott) که زندگی شخصی مشکوکی داشت به همین دلیل از رقابتهای شعر «آکسفورد» کنارهگیری کرد. در سال 1960 «وینتیل هوریا» (Vintil Horia) که به عضویت در گروه افراطی راستگرای «گارد آهنین» رومانی متهم بود از جایزه ادبی «گنکور» کناره گرفت، و سال گذشته نیز دو تن از نامزدهای جایزه داستانهای علمی – تخیلی «هوگو» با همین استدلال حذف نام خود از فهرست نهایی را خواستار شدند.
هر چند برخی دیگر میگویند چنین تصمیمی بیشتر به یک خودقربانی کردن افتخاری میماند؛ به ویژه برای نویسندگان خوشنامی چون «آندریاس» که ممکن است به جایزه سه هزار و 800 یورویی نیاز مبرمی داشته باشند.
دلایل سیاسی
نمونه برجسته چنین نویسندگانی «هاری کونزرو» (Hari Kunzru) است که در سال 2003 از جایزه 5 هزار پوندی خود گذشت؛ وی گفته بود که حامیان این جایزه مبلغ «بیگانههراسی» و ضد مهاجران هستند. «خاویر ماریاس» (Javier Marias) نیز در سال 2012 با بیان این که نمیخواهد به عنوان نویسنده دولتی شناخته شود، جایزه 20 هزار یورویی دولت اسپانیا را رد کرد، و نیز در سال 2011 که «آلیس اوسوالد» (Alice Oswald) با این استدلال که به حامیان مای جایزه «تی اس الیوت» حس خوبی ندارد از این رقابت کناره گرفت.
تحلیلگران میگویند چنین حرکتهایی بسیار کوبندهتر از پیام یک اثر ادبی عمل میکند. البته باید دقت داشت که برخی اوقات دلیل سیاسی تنها بهانهای بیش نیست؛ مثل اعتراض «اورسولا لگاین» (Ursula Le Guin) به برگزار کنندگان جایزه «نبیولا» در لهستان هنگامی که دریافت جایگزین او «آیزاک آسیموف» بوده است.
پذیرش به عنوان اعتراض
برخی نویسندگان نیز با پذیرش یک جایزه ادبی به طور ویژه اعتراض خود را بیان میکنند؛ همچون «توماس پینکون» (Thomas Pynchon) که در سال 1974 برای دریافت جایزه کتاب ملی «ایروین کوری»، کمدین مسخره و لوده را جای خود فرستاد. البته یکی از زیرکانهترین این نوع حضور نیافتن برای دریافت جایزه بدون اعلام قبلی است؛ آنگونه که «جیام کوتزی» (JM Coetzee) در سال 2003 با وجود سفر به استکهلم در سال 2003 در مراسم جایزه ادبی نوبل حضور نیافت.
تحلیلگران بر این باور هستند که این نوع آخر بسیار هوشمندانهتر است زیرا میتواند تمامی انواع دیگر را در بر بگیرد بدون آنکه به طور مستقیم موضوعی را بیان کرده باشد.
نظر شما