به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، سید ابوالفضل رضوی، عضو هیات علمی گروه تاریخ دانشگاه خوارزمی در نشست نقد و بررسی کتاب «انقلاب اسلامی در جهرم» گفت: تاریخ‌نگاری به عنوان یک روش نوظهور کارکردهای چندی دارد که شاید یکی از مهم‌ترین کارکردهای آن تلاش برای احیا و بازشناسی هویت جمعی انسان‌هاست و این احیای هویت از این منظر مهم است که تا حدی سهم فرودستان و اقشار پایین دستی که معمولا در تاریخ‌نگاری‌های سنتی به ویژه از سنخ تاریخ‌نگاری‌های سلسله‌ای ملی کمتر به آن توجه شده مورد اهتمام قرار می‌گیرد. همچنین تاریخ‌نگاری محلی به این دلیل اهمیت پیدا می‌کند که امروزه بخش مهمی از مشکلات زیست محیطی انسان اعم از مشکلات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی معطوف به شهرهای بزرگ و به ویژه در پایتخت‌ها و کلان‌شهرهاست.

ارتباط تاریخ‌نگاری و انقلاب اسلامی
وی افزود: اگر ما بر پژوهش‌های محلی و محلی‌نگاری تمرکز کنیم شاید بتواند اذهان را هر چه بیشتر متوجه مناطقی از جمله شهرهای کوچک کنیم تا وجه تمرکز به سوی شهرستان‌ها برود و تا اندازه‌ای آنها را برجسته کند. همین طور تاریخ‌نگاری محلی به ما کمک می‌کند تا تاریخ محلی اعم از تاریخ رجال، خرده ساختارهای فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی شهرستان‌هایی که ممکن است به هر علتی مورد توجه مرکزنشین‌ها، کلان‌شهرها و شهرنشین‌ها قرار نگیرد از یک منظر دیگر مورد توجه قرار گیرند و اهمیت همگرایی در جامعه را از طریق این سنخ مطالعات تاریخ‌شناسی به مخاطب اعلام کند.
 
این تاریخ‌نگار ادامه داد: تاریخ‌نگاری محلی می‌تواند ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های نهفته و مستتر در گوشه و کنار هر جامعه را به دولتمردان، کارگزاران و کسانی که در دستگاه‌های تصمیم‌گیری هستند نشان بدهد و آنها را در برنامه‌ریزی‌های کلان جامعه سهیم کند. اگر ما همه این موارد را دال بر اهمیت تاریخ‌نگاری محلی بدانیم می‌توانیم در این زمینه بیشتر تاثیرگذار باشیم، خوشبختانه در یکی دو دهه اخیر این مساله مورد توجه قرار گرفته است، به ویژه در دهه‌ای که در آن بسر می‌بریم. حال باید ببینیم این تاریخ‌نگاری به عنوان یک گرایش نوظهور چه ارتباطی می‌تواند با انقلاب اسلامی داشته باشد.
 
محتوا مهم‌تر از شکل ظاهری اثر است

رضوی در پاسخ به برخی نقدهای وارده بر کتاب «انقلاب اسلامی در جهرم» گفت: در بعضی سخنان  به کم‌رنگی پرداختن به برخی جریان‌های سیاسی قبل از انقلاب در جهرم از جمله مجاهدین اشاره شد که باید در توضیح بگویم زمانی که قرار است درباره یک دوره تاریخی پژوهشی انجام شود باید شرایط و امکانات نیز فراهم باشد تا بتوان در آن باره تحقیق و پژوهش کرد. جریان مجاهدین خلق در جهرم با واقعه‌ای به نام جریان قنات گره خورده که در حال حاضر نمی‌توان درباره آن تحقیق کرد. با این حال از برجستگان این سازمان مانند تراب حق‌شناس سخنانی به میان آمده و چند برگی نیز به وی اختصاص داده شده است. بنابراین منظور از فراهم آوردن امکانات، شرایط سیاسی و اجتماعی است که تحقیق در آن انجام می‌شود و در حال حاضر این شرایط در تاریخ‌نگاری محلی جهرم موجود نیست.

وی بیان کرد: درباره ساختار و فصل‌بندی کتاب باید بگویم که این ساختار از طرف ناشر به من دیکته شده نبود. از زمانی که تاریخ‌نگاری محلی انقلاب در مرکز اسناد انقلاب اسلامی آغاز شده به دنبال الگویی بوده است و حال شاید این الگوها آن‌چنان که باید مناسب نیست اما به نظرم در زمینه تاریخ محلی الگوی بدی نیست، به ویژه که اشاره شد محتوای اثر فارغ از الگو بسیار متفاوت است و به هر حال اگر کسی بخواهد از این منظر از کتاب بهره ببرد باید محتوای کتاب را مطالعه کند و به نظر من محتوا مهم‌تر از شکل ظاهری اثر است.
 
این عضو هیات علمی دانشگاه خوارزمی اظهار کرد: انتقادهایی به پیشگفتار کتاب وارد شد که چرا از پیشینه تحقیق، مشکلات و کاستی‌هایی کار سخنی نیامده است. باید بگویم کتاب 1500 صفحه بود که به حجم کنونی 1000 صفحه‌ای رسید و هرجا که احساس می‌شد باید توضیحی داده شود بیم آن می‌رفت که بر حجم کتاب افزوده شود اما جا داشت به مشکلات پژوهش در پیشگفتار کتاب بیشتر پرداخته می‌شد.

کتابی که از چهره‌های مبارز دوران انقلاب سخن می‌گوید

مرتضی میردار، مدیر مرکز تاریخ شفاهی مرکز اسناد انقلاب اسلامی در نقد و بررسی کتاب «انقلاب اسلامی در جهرم» گفت: جامعه‌شناسان معتقدند که در جریان یک انقلاب یک شهر یا یک قشر نقش داشتند اما در انقلاب اسلامی به همین نسبت که قم به عنوان خاستگاه انقلاب نقش دارد، شهرهای پیرامونی نیز به همین نسبت تاثیر دارند. برای مثال اگر در سال 42 اتفاقی در قم می‌افتاد طنین این اتفاق در جهرم، شیراز، مشهد، تبریز و جاهای مختلف نیز شنیده می‌شد.

وی افزود: بنابراین ما از این تاثیر جهرم در انقلاب متوجه شدیم که چنین شهری وجود دارد با این حال بنده کتابی به نام «مفاخر جهرم» را ورق می‌زدم، مشاهده کردم بسیاری از ادبا، تاریخ‌نگاران، علماء و مبارزان از این شهر به لحاظ جغرافیای کوچک تا چه اندازه منشاء آثار بزرگی شده‌اند.
 
این مدیر تاریخ شفاهی مرکز اسناد انقلاب اسلامی بیان کرد: در جهرم منشا تحولات سیاسی اجتماعی روحانیون هستند و با ورود آیت‌الله عبدالحسین لاری و پس از آن فرزندانش و علمایی که به واسطه آنها به جهرم آمدند باعث شدند تا تاریخ جهرم از لحاظ دینی و مذهبی تاریخی پرافتخار باشد.
 
میردار عنوان کرد: این اثر به نسبت سایر آثاری که مرکز اسناد انقلاب اسلامی درباره تاریخ محلی انقلاب اسلامی منتشر کرده، از اطلاعات میدانی و مصاحبه‌های پرباری بهره برده و با بسیاری از چهره‌های فعال آن زمان مصاحبه کرده است؛ مصاحبه‌هایی که می‌تواند برای نسل‌های بعد قابل استناد و استفاده باشد.
 
وی افزود: نکته بعدی تلفیق اسناد و خاطرات در کتاب است زیرا در روزهایی که در جهرم حکومت نظامی برقرار شد، بخشی از اسناد حاکمیتی آن دوره در قالب مدارک ساواک آمده و افرادی نیز که در مقابل این جریان بودند نیز خاطرات خود را ارائه کردند، بنابراین مولفان در این اثر خاطره و اسناد تاریخی را با هم تلفیق کرده و در کتاب گنجانده‌اند.

این پژوهشگر حوزه تاریخ شفاهی اظهار کرد: در این اثر با 51 نفر از چهره‌های تاثیرگذار و مطلع از روند انقلاب اسلامی در جهرم صحبت شده است. با این حال معمولا در تحقیق و تالیف این آثار در زمان پژوهش‌های میدانی همکاری چندانی نشده و به عبارتی کار را جدی نگرفتند و به همین دلیل بسیاری از اسناد و مصاحبه‌ها به دشواری گردآوری شده و پس از نشر اثر معترضان بسیاری مدعی می‌شوند که چرا در کتاب نامی از آنها نیامده و گلایه‌ها آغاز می‌شود.

برای مثال درباره شهدای هفتم تیر، مرکز اسناد انقلاب اسلامی اثری را در دست تحقیق داشت که بسیاری از افراد با آن همکاری نکردند. زمانی که کتاب در آستانه چاپ قرار گرفت باز هم به تک تک افراد تاثیرگذار در این حادثه تماس گرفته شد که کار در حال انتشار است و ما نظر و نگاه شما را نداریم، اما آنها تمایلی نشان ندادند. زمانی که کتاب منتشر شد اعتراض‌های بسیاری صورت گرفت. ما در پاسخ به این گلایه‌ها گفتیم سراغ شما آمدیم این شما بودید که همکاری نکردید.
 
میردار گفت: به نظر بنده در اثر دکتر رضوی بیشتر چهره‌هایی که می‌توانستند سخنی بگویند و نظری داشته باشند با این اثر همکاری کردند و نگاه و نظر آنها در دوران مبارزه با پهلوی در اثر منعکس شده است. همچنین کتاب توانسته برخی جریان‌ها و افراد را به خوبی معرفی کند؛ برای مثال شهید حسن اسدی‌فرد ممکن است برای بسیاری ناآشنا باشد، اگرچه در تهران خیابانی به نام این شهید وجود دارد اما شاید کسی نداند که وی در چه زمانی شهید شده و چه رشادتی در زمان پهلوی در راه پیروزی انقلاب اسلامی انجام داده است.
 
نشست نقد و بررسی کتاب «انقلاب اسلامی در جهرم» با سخنرانی محسن کاظمی، پژوهشگر حوزه تاریخ شفاهی، مرتضی میردار، مدیر بخش تاریخ شفاهی مرکز اسناد انقلاب اسلامی و دکتر سید ابوالفضل رضوی، مولف اثر سه‌شنبه 20 بهمن‌ماه در سرای اهل قلم موسسه خانه کتاب برگزار شد. سخنان کاظمی را اینجا بخوانید.