کتابی که ارزش افزوده بسیاری دارد
محمدجعفر یوسفیان کناری، در این نشست گفت: رشته اصلی فعالیت‌های آکادمیک من هنرهای نمایشی است. بر این اساس من سال‌ها به دنبال منبعی بودم که بتوانم بر اساس آن مباحث تفسیری مربوط به هنرهای دیداری را پیگیری کنم، اما متأسفانه چنین منبعی در دسترس نبود و کتاب دکتر شعیری، نخستین کتاب در این موضوع است.
وی افزود: «نشانه ـ معناشناسی دیداری» چند کتاب دیگر را نیز به‌صورت ارزش افزوده در خود دارد و در واقع دانشنامه‌ای از مفاهیم نشانه‌شناسی است. می‌توان از این کتاب با عنوان «بوطیقای تفسیری متون دیداری»یاد کرد. باید یادآوری کنم که مخاطبان نمی‌توانند بدون دانش قبلی به سراغ این کتاب بروند.
یوسفیان کناری در ادامه یکی از مباحث مهم کتاب «نشانه ـ معناشناسی دیداری» را به این شرح معرفی کرد: متأسفانه هنرمندان ایران از روش‌های تولید معنا در هنرهای دیداری بی‌اطلاع هستند. در این راستا یک پرسش اساسی که برای این طیف ممکن است مطرح شود این است که چگونه می‌توان نظام‌های دلالتگر زبانی را به هنرهای نمایشی انتقال داد؟ پاسخ این پرسش به بهترین وجه در این کتاب داده شده است.
منابع مطالعاتی بیشتری درباره نشانه‌ـ معناشناسی هنرهای دیداری لازم است
این عضو هیأت علمی دانشکده هنر و معماری دانشگاه تربیت مدرس همچنین با اشاره به این نکته که درسی به نام نشانه ـ معناشناسی هنرهای دیداری در رشته‌های تئاتر و سینما در نظام آکادمیک ایران تعریف نشده است، گفت: به نظرم اگر یک واژه‌نامه تخصصی و همچنین شرح برخی مفاهیم مهم در حوزه نشانه ـ معناشناسی در انتهای کتاب می‌آمد، این اثر کامل‌تر می‌شد. امیدوارم برای چاپ بعدی این کتاب، این بخش مهم اضافه شود.
یوسفیان کناری همچنین اضافه کرد: به دکتر شعیری پیشنهاد می‌کنم در آینده کتاب‌هایی در این حوزه را به‌طور اختصاصی برای انواع هنرها به‌عنوان مثال کتاب «نشانه ـ معناشناسی تئاتر و سینما» تألیف و منتشر کنند.
پیچیدگی طبیعت مباحث نشانه ـ معناشناسی است
مرتضی بابک معین نیز دیگر منتقد این نشست بود. وی در بخشی از نقد خود گفت: صفت پیچیدگی در طبیعت مباحث پیرامون علم نشانه ـ معناشناسی وجود دارد. در این مباحث واژه‌ها و مفاهیم بسیاری هستند که به هیچ عنوان نمی‌توان معادل فارسی مناسبی برای آن‌ها پیدا کرد. با این اوصاف دکتر شعیری با احاطه بسیاری که به زبان‌های فرانسه به‌عنوان زبان مادر مباحث نشانه ـ معناشناسی و فارسی به‌عنوان زبان مقصد این مباحث دارد، توانسته معادل‌های فارسی مناسب و در عین حال درستی برای این مباحث پیدا کند.
وی افزود: بسیاری از مباحث این کتاب برای نخستین بار است که در ایران مطرح شده‌اند. دکتر شعیری مباحث مقدماتی در این کتاب را نیز به‌درستی هرچه تمام‌تر شرح کرده است. به‌عنوان مثال تفاوت دو واژه و مفهوم «معنی» و «معنا» در کتاب همراه با مثال‌های ملموس به‌درستی درج‌شده است. با این اوصاف اما من برخی از مفاهیم را متوجه نشدم. به‌عنوان مثال یک مفهوم مهم در این کتاب «شَوِش» است. نویسنده این واژه را به‌صورت «شدن بدون کنش» تعریف کرده است. پرسش اینجاست که مگر «کنش» بدون «شدن» پیش می‌آید؟
شاهکار علمی حمیدرضا شعیری
بابک معین همچنین با اشاره به اهمیت بحث نشانه ـ معناشناسی مکان، که در این کتاب مطرح شده است، گفت: نویسنده در این کتاب بحث نشانه ـ معناشناسی مکان را نیز به زیبایی و دقت علمی هرچه تمام‌تر مطرح کرده است. شاهکار علمی دکتر شعیری در این کتاب انتقال تئوری «نظام‌های معنایی» لاندوسکی به مبحث نشانه ـ معناشناسی فضا و مکان است. این کار تاکنون در خود فرانسه هم انجام نشده است.
مترجم کتاب «چیستی ترجمه در هرمنوتیک» در ادامه اظهار کرد: من به دلیل تدریس زبان فرانسه در دانشگاه و همچنین کارهای پژوهشی‌ام در حوزه‌های معناشناسی، از متون به‌روز فرانسوی آگاه هستم. بر این اساس می‌گویم که تاکنون کتاب جامع و کاملی که نشانه‌شناسی دیداری را مطرح کند، حتی در کشور فرانسه و دیگر نظام‌های آکادمیک اروپایی منتشر نشده است.
تصویر بدون کتاب است
نویسنده کتاب «نشانه ـ معناشناسی دیداری» نیز در این جلسه درباره چرایی نگارش این کتاب گفت: در مورد زبان‌شناسی و مطالعات زبان و همچنین نقد زبان کلامی و گفتمانی، کتاب‌ها و پژوهش‌های بسیاری منتشر شده است. در قرن اخیر «تصویر» حجم زیادی از زندگی انسانی را به خود اختصاص داده است. زبان‌های دیداری از زبان‌های کلامی جلوتر هستند و با سرعت بیشتری معنا را منتقل می‌کنند.
وی افزود: بسیاری از وجوه زندگی انسانی در دوران جدید از طریق گفتمان‌های تصویری، شکل و معنا پیدا می‌کند و جالب است که این گفتمان‌ها به‌صورت طبیعی شکل می‌گیرند. حتی نوع ارتباط‌های انسانی در این دوران نیز بصری شده است. با تمام این اوصاف پیش از کتاب «نشانه ـ معناشناسی دیداری» هیچ منبعی در زبان فارسی که به‌صورت روشمند نظام‌های دیداری را مورد تحلیل قرار دهد، منتشر نشده بود.
شعیری در ادامه درباره ضرورت تحلیل نظام‌های گفتمانی دیداری، گفت: برای شکل‌گیری ارتباطات کلامی انواع روش‌ها وجود دارند؛ بر این اساس می‌توان نظام‌های کلامی را به راحتی تحلیل کرد، اما زمانی که وارد حوزه تصویر می‌شویم چنین مباحثی را نداریم. با توجه به این مسائل من کتاب را با این پرسش شروع کردم که «چگونه می‌توانیم ارتباطات دیداری و تصویری را مانند متون کلامی مورد تحلیل قرار دهیم؟»
نویسنده کتاب «نشانه ـ معناشناسی دیداری» همچنین درباره فصول مختلف این کتاب گفت: به دلیل آنکه قبل از شروع تألیف می‌دانستم این کتاب نخستین منبع فارسی در این حوزه است، تمام تلاشم را برای جامع بودن آن به کار بردم. کتاب سه فصل دارد: فصل نخست کتاب با عنوان «مبانی نشانه‌شناسی دیداری» به شرح و توضیح مباحث ابتدایی این حوزه اختصاص دارد. در فصل دوم من به‌طور مفصل بحث «نشانه ـ معناشناسی دیداری» را مطرح کرده و مفاهیمی چون «گفته پردازی هنری» را تحلیل کردم.
این عضو هیأت علمی دانشگاه تربیت مدرس در ادامه گفت: در فصل سوم کتاب با عنوان «نشانه ـ معناشناسی دیداری: نظریه و کاربرد» اصلی‌ترین مباحث کتاب مطرح شده‌اند. من دو کار مهم را در این فصل انجام دادم. نخست نظریه را به جلو برده و تبیین کاملی از آن ارائه دادم و دوم آنکه با طرح مثال‌های بسیار نظریه را در متون دیداری بررسی کردم و کاربرد عملی آن را نشان دادم. متون دیداری که من در این کتاب از آن‌ها استفاده کردم: نقاشی، کالیگرافی، کاریکاتور، کارت‌پستال و همچنین معماری و... بودند.
کتاب «نشانه ـ معناشناسی دیداری» حمیدرضا شعیری با شمارگان هزار و ۶۵۰ نسخه، ۳۳۶ صفحه و بهای ۱۵ هزار تومان در سال گذشته (۱۳۹۲) از سوی نشر سخن روانه کتابفروشی‌ها شد. این کتاب سومین جلد از مجموعه نظریه‌ها و نقدهای ادبی ـ هنری است که با نظارت بهمن نامورمطلق در نشر سخن منتشر می‌شود.
نظر شما