خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)- رضا حاجی‌آبادی، مدير مسئول انتشارات هزاره ققنوس: برابر  آمار کل آثاری که برای جنگ تحمیلی طی سالهاي انقلاب نوشته شده، 11 هزار عنوان برآورد شده  است. سالانه حدود 70 هزار عنوان كتاب در ايران منتشر مي‌شود و اين يعني براي يك چهارم از حيات جمهوري اسلامي به اندازه يك ششم عناوين منتشره در سال كتاب چاپ نكرده ايم. بي‌شك رزمندگان، شهدا، جانبازان و عموم مردم در جنگ وظيفه خود را انجام داده‌اند حال با این آمار باید به این فکر کنیم كه  ما به عنوان متوليان ترويج فرهنگ ايثار و پايداري برای فرهنگ دفاع مقدس چه کاری انجام داده‌ایم. اكنون و 26 سال پس از پايان  جنگ تحميلي هنوز نمي‌توانيم ادعا كنيم كاري فرهنگي فاخري كه  شايسته فداكاري‌ها، و ايثارگري‌هاي رزمندگان  باشد انجام داده‌ايم.

 از نظر نگارنده اين سطور طي اين 26 سال پس از جنگ و حتي 34 سالي كه از آغاز اين مقاومت مردمي گذشته، بيشتر  بار ترويج فرهگ دفاع مقدس در دست نهادهاي دولتي بوده است و كمتر به تشكل‌ها و نهادي مردمي فرصت داده شده كه آنها هم سهمي در اين عرصه فرهنگي داشته باشند. بي‌ترديد دولتي شدن ترويج دفاع مقدس (به عنوان  مردمي‌ترين دفاع يك ملت در قرن حاضر)يكي از مشكلات اساسي طي اين 34 سال بوده و هست. بايد گفت بدون حضور تشكل‌هاي مردمي امكان روايت يك حادثه تاريخي كه به دست مردم شكل گرفته وجود ندارد. اگر بپذيريم مردم سرنوشت جنگ تحميلي را رقم زده‌اند، بايد مجال دهیم تا در این عرصه فعالیت کنند و قصه اين دفاع را نيز خودشان بنويسند. 
 
چند سالي است كه برخي از افراد دلسوز فرهنگ پايداري با تشكيل نهادهاي مردمي و نيز دریافت مجوز انتشارات تلاش دارند روايت مردمي از دفاع  مقدس را در كنار روايت‌هاي دولتي آن به نمايش بگذارند. اغلب اين سرداران فرهنگي تلاش دارند در كنار و دوشادوش سرداران نظامي عرصه فرهنگ (كه به تازگي شاهد حضور تعداد زيادتري اين اين سرداران نظامي و بعضا نا آشنا به حوزه نشر و فرهنگ هستيم) بخشي از دين خود را به ايثارگران سال‌هاي پايداري ادا نمايند.
 
آنچه سبب شده اين سرداران فرهنگي كه در واقع ناشران و نويسندگان بخش خصوصي دفاع مقدس هستند دچار ياس و بعضا بی‌انگيز‌ه‌گی شوند، برخي نامهربانی‌هاي نهادهاي متولي فرهنگ به آنهاست. امروز بايد گفت متاسفانه ناشران خصوصی که عمدتاً‌ با دل و جان در حوزه دفاع مقدس کار می‌کنند، دچار یک نوع آپارتاید رسانه‌ای در توزیع  و معرفي آثار خود  و نيز بخشي‌نگري در فروش اين آثار  شده‌اند و این ظلم ناخواسته بسیاری از فعالیت‌های آنها را تحت پوشش خود قرار داد.

سفارشی‌نويسی و انجام پروژه‌های كم اثر در حوزه دفاع مقدس توسط  برخی از افراد و سازمانهاي متولي فرهنگ پايداري در این حوزه كه بيشتر به دنبال ژست  خبري هستند تا كاري بنيادی سبب دلسردي آنهايي شده كه از سر اخلاص و تعهد و وظيفه وارد عرصه دفاع مقدس شده‌اند.
 
در سال‌هاي اخير  اوضاع نابسامان نشر كتاب و علي الخصوص نشر كتابهاي پايداري سبب شده رهبر معظم انقلاب، به عنوان شخص اول نظام خود دست به كار شود و با نوشتن تقریظ بر برخي از كتاب‌هاي دفاع مقدس به معرفي آثار حوزه ادب پايداري  بپردازد. اما اين روزها و سال‌ها عزيزاني بدون اينكه بدانند ورود ايشان به اين عرصه در واقع حاصل كم كاري مفرط آنها در ترويج فرهنگ پايداري بوده‌، همه با خيال اينكه وظيفه رهبري معرفي آثار است و وظيفه آنها نيز تبليغات رسانه‌اي كتابهايي كه ايشان معرفي كرده‌اند با تمام وجود به دنبال اين هستند كه وظيفه خود را بدرستي انجام دهند.
 
بي ترديد همه آنهايي كه يك نفس و بي‌وقفه و با استفاده از ابزارها و امكانات دولتي و شبه دولتي در تلاش هستند، تمام كتابهايي كه تقريظ بر آنها نوشته شده را به زور  فشار بر رسانه ها و خريدهاي دولتي و اهدا كتاب رايگان معرفي كنند، متوجه نيستند اين تقريظ نويسي‌ها در واقع نشان دادن يكي از راه‌هاي تبليغ است نه تبلغ يك كتاب خاص. به عبارت ساده‌تر، هدف اين تقرير نويسي معرفي فرآيند معرفي كتابهاي حوزه پايداري است نه خود كتاب‌هايي كه بصورت موردي معرفي مي‌شوند. 

فعالان حوزه نشر مي‌دانند غوغا‌سازي پيرامون يكي از كتاب‌هاي حوزه پايداري كه با فشارهاي خريد دولتي و تبليغ روزانه راديو تلويزوني به چاپ صدم رسيده بود تا جايي پيش رفت كه صداي خود متوليان نيز بلند شد.
 
تقريظ‌نويسي با هدف معرفي يك كتاب خاص انجام نمي‌شود بلكه بايد به سراغ تبليغ همه آثار حوزه دفاع مقدس و چه بسا آنهايي است كه بدون بودجه دولتي و نگاه دولتي منتشر شده رفت.
 
در همين ارتباط نگاهي به برگزاري نمايشگاه «هزار نمایشگاه کتاب دفاع مقدس» نيز نشان مي‌دهد بخشي‌نگري و نگاه دولتي و ساده انديشي از آفت‌هاي فعاليت هايي مثل «هزار نمایشگاه کتاب دفاع مقدس» و كارهاي شبيه آن است.

ششمین دوره «هزار نمایشگاه کتاب دفاع مقدس» فراخوان خود را روز شنبه 10 آبان در حالی منتشر کرد که بر اساس فراخوان ناشران دفاع مقدس تا 14 دی ماه فرصت داشتند نمونه کتابهای دفاع مقدس خود را برای بررسی به دبیرخانه ستاد اجرایی نمایشگاه ارسال کنند. بر اساس این فراخوان، شمارگان آثار ارسالی دست‌کم باید یک‌هزار و 200 نسخه و پس از سال 1389 منتشر شده باشد. 

نکته‌ای که سبب دلخوری تعداد از ناشران خصوصی دفاع مقدس شده بود اين بود که متولیان نمایشگاه برخلاف فراخوان منتشره (حتی فراخوانی که در نشریه کتاب هفته چاپ شده)، زمان دریافت نمونه‌ها را در مذاکرات تلفنی و حضوری ناشران چهارشنبه 14 آذرماه اعلام کردند. به عبارت دیگر، ناشران دفاع مقدس از زمان انتشار فراخوان و با محاسبه دو روز تعطیلی تاسوعا و عاشواری حسینی فقط دو روز وقت داشتند که نمونه‌ها را ارسال کنند.

این در حالی است که بررسی‌های موردی و تماس‌های تلفنی با تعدادی از ناشران حاکی از این بود که متولیان برگزاری نمایشگاه پس از انتخاب یک یا دو عنوان از کتاب‌های این ناشران به آنها اعلام کرده بودند 1200 جلد کتاب درخواستی را ظرف یک روز باید به ستاد نمایشگاه تحویل دهند. حال بايد از متوليان نمايشگاه پرسيد:

1. این نمایشگاه با همکاری معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و برای گرامیداشت بیست‌و دومین هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران و هفته بسیج در سراسر کشور برگزار می‌شود. در واقع بخشی از اعتبار این نمایشگاه توسط معاونت فرهنگی وزارت ارشاد و بخش دیگری از آن توسط سازمان حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس و سپاه تامین شده است. به این ترتیب جایگاه نظارت معاونت فرهنگي ارشاد و بررسي تعداد ناشران خصوصي حاضر در «هزار نمایشگاه کتاب دفاع مقدس» کجاست؟
 
2.«هزار نمایشگاه کتاب دفاع مقدس» یکی از بزرگترین نمایشگاه‌های کتاب در کشور است. در اين نمايشگاه  هر کتابی در آن حداقل یکهزار و 200 و حداکثر سه هزار جلد خریداری می شود. به عبارت دیگر هر کتابی که در این نمایشگاه عرضه می‌شود یک تا سه چاپ آن (با توجه به ميانگين هزار نسخه‌اي كتاب در ايران) به فروش می‌رسد. این فروش حداقل هزار نسخه كتاب برای ناشر کتاب یعنی سود خوب و برگشت مطمئن سرمایه. به اين ترتيب آیا نباید به این نمایشگاه در قالب یک فرآیند حمایتی از ناشران خصوصی حوزه ادب پایداری نگاه کرد و این انتظار را داشت که در نبود حمایت های وزارت ارشاد و سایر سازمان‌های متولی فرهنگ «هزار نمایشگاه کتاب دفاع مقدس» بتواند بار کوچکی را از دوش ناشران خصوصی دفاع مقدس بردارد؟

3.«هزار نمایشگاه کتاب دفاع مقدس» محلی برای عرضه تازه ترین کتاب‌های حوزه ادب پایداری است آیا خرید کتاب‌هایی از این حوزه که خود پر فروش هستند و با فشار‌هاي دولتي و خريدهاي اهدايي  نیازی به استفاده از این فرصت را ندارند فاصله گرفتن از اهداف نمایشگاه نیست؟
 
4.نگاهی به پنج دوره قبلی «هزار نمایشگاه کتاب دفاع مقدس» نشان داده است که پاسخگویی متولیان آن علی رغم برخورداری از حمایت‌های مالی دولتی روز به روز کمتر و کمتر شده است. به نظر می‌رسد متولیان این نمایشگاه تنها در زمان برگزاری نشست‌های خبری از عبارت ملی بودن نمایشگاه استفاده می‌کنند و در هنگام اجرای آن فقط از چند ناشر مشخص خرید کتاب دارند!
 
5. نباید از نظر دور داشت که برگزاری «هزار نمایشگاه کتاب دفاع مقدس» در نوع خود یکی از سخت‌ترین نمایشگاه های کتاب در کشور است که با توجه به برخورداری متولیان آن از نیروی انسانی بسیج تا کنون در حوزه اجرای فیزیکی خوب عمل کرده است.
 
همانطور كه پيشتر در حاشيه چهارمين دوره «نمایشگاه ملي کتاب دفاع مقدس» گفته شده بود، امروزه متاسفانه ناشران خصوصی که عمدتاً‌ با دل و جان در حوزه دفاع مقدس کار می‌کنند، دچار یک نوع آپارتاید رسانه‌ای در توزیع و معرفي آثار خود شده‌اند و این ظلم ناخواسته‌اي بود که بسیاری از فعالیت‌های آنها را تحت پوشش خود قرار داد. 
 
چاپ و انتشار کتاب با محتوای خوب و پرداختن به موضوع جنگ از همه زوایا می‌تواند به ناشران خصوصی کمک کند. اما می‌توان گفت اغلب رسانه‌ها، خصوصاً رسانه‌های دیداری و شنیداری کتاب‌ها ناشران دولتی را تبلیغ و عرضه می‌کنند و در نتیجه ناشران خصوصی هیچ سهمی در این بین ندارند.
 
باید به این نکته توجه شود که اگر کتاب‌های حوزه دفاع مقدس به خوبی در سطح رسانه‌ها تبلیغ شوند، مخاطب خود را خواهند یافت.  بدون ترديد تبلیغ بدون تبعیض و فرصت فروش برابر كتابهاي دفاع مقدس مي تواند به ترویج فرهنگ پايداري و نيز افزايش تيراژ  آثار این حوزه کمک کند. اميد است متوليان فرهنگ پايداري كه سكه حمايت‌هاي دولتي به نام آنها خورده است كمي هم به فرهنگ جبهه توجه نشان دهند، فرهنگي كه رزمندگان آن با ايثار، از خودگذشتگي، دفاع از مظلوم، صداقت، جوانمردي، حق طلبي پيوندي ديرينه داشتند. يادمان نرود طوري نشود كه به عنوان متولي ترويج فرهنگ پايداري رفتارهايي بر خلاف مصداق‌هاي اين فرهنگ يعني ايثار، از خودگذشتگي، دفاع از مظلوم، صداقت، جوانمردي، حق طلبي داشته باشيم.