دکتر اسماعیلی در گفت‌و‌گو با خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) درباره مبانی تولید کتاب‌های دانشگاهی اظهار کرد: با این‌که آموزش‌ها در کشور ما براساس سرفصل‌های مصوب وزارت علوم، تحقیقات و فناوری برنامه‌ریزی می‌شوند، کتاب‌های دانشگاهی چندان براساس این سرفصل‌ها تولید و منتشر نمی‌شوند؛ البته باید توجه داشت که تولید کتاب دانشگاهی براساس سرفصل، امروزه روشی منسوخ شده در دنیا به‌حساب می‌آید.
آیا وظیفه وزارت علوم فقط تعیین سرفصل است؟
وی افزود: در نظام آموزش عالی، باید جایگاه دو موضوع یعنی تولید بسته درسی و آموزشی مشخص شود. آیا وظیفه وزارت علوم فقط تعیین سرفصل است؟ یا وزارت علوم باید به شایستگی‌ها و انتظاراتی که از دانشجویان انتظار می‌رود بعد از دانش‌آموختگی ایفا کنند، توجه داشته باشد؟ به‌عنوان مثال آیا مشخص شده است که از دانشجوی رشته مهندسی چه انتظاراتی میتوان داشت؟ به پرسش‌ها در سرفصل‌های مصوب وزارت علوم پاسخ داده نشده است.
اسماعیلی در این‌باره توضیح داد: نیاز‌های حوزه صنعت و ارتباط بین صنعت و دانشگاه، راهی برای شناخت انتظارات از دانش‌آموختگان دانشگاه است.
لزوم کلی‌نگری در تدوین راهنمای درسی
وی با تاکید بر اهمیت پرداختن به موضوع شناسایی نیاز‌های برنامههای درسی گفت: آیا سرفصل‌های مصوب وزارت علوم فقط با هدف انتقال دانش تدوین شده یا بر مفاهیمی مانند شایستگی، دانش، مهارت، نگرش و تفکر نیز تاکید شده است؟ به‌عبارتی دیگر در تدوین راهنمای درسی باید یک کلی‌نگری وجود داشته باشد. وقتی برنامه راهنمای درسی به‌صورت ملی تهیه و منتشر شد، باید به دست ناشران، دانشجویان و مدرسان برسد.
این مدرس دانشگاه در ادامه با اشاره به اهمیت ابزار‌های نوین در نظام آموزش عالی افزود: آیا فقط با رسانه مکتوب میتوان به اهداف آموزشی و شایستگی‌ها رسید؟ در واقع جایگاه کاربرد رسانه‌های دیگر مانند فیلم آموزشی یا برنامههای چندرسانه‌ای در انتقال دانش و شناسایی شایستگی‌ها کجا است؟ باید عنوان کرد که کتاب فقط دانش تئوری را منتقل می‌کند.
نشر دانشگاهی فاقد استاندارد‌های ارزشیابی است
اسماعیلی عنوان کرد: براساس مقوله ماکت‌سازی در حوزه آموزش، این پرسش مطرح می‌شود که چه اجزایی توانایی انتقال دانش را دارند؟ شاید یک فیلم آموزشی یا یک بازی رایانه‌ای که از سوی یک ناشر منتشر می‌شود، ظرفیت بالاتری نسبت به یک رسانه مکتوب در تحقق اهداف آموزشی داشته باشد؛ به‌عبارتی دیگر رسانه‌های حوزه آموزشی باید به تقویت شایستگی‌ها کمک کنند.
وی با اشاره به استاندارد‌های ارزشیابی در تولید کتاب گفت: حوزه نشر دانشگاهی فاقد استاندارد‌های ارزشیابی است. به دلیل نبود یک استاندارد واحد، شاهد ارزشیابی‌های متفاوتی در دانشگاه‌ها هستیم و در نتیجه دانش‌آموختگان نیز در شایستگی‌ها با یکدیگر متفاوت‌اند.
مدرس دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی ادامه داد: نظام آموزش عالی کشور باید به سوی آموزش مبتنی بر شایستگی حرکت کند، یعنی براساس شایستگی تدریس و ارزشیابی کنیم و بسته آموزشی و کتاب بنویسیم و براساس شایستگی به دانشجویان برای ورود به بازار کار صلاحیت بدهیم.
اهداف آموزشی در کتاب‌های دانشگاهی مشخص نیست
اسماعیلی شایستگی را این‌گونه تعریف کرد: شایستگی یعنی، توانایی انجام کار براساس حداقل‌ها که جامعه از یک دانش‌آموخته انتظار دارد. شایستگی، ترکیبی نظامیافته از مهارت، دانش، نگرش، علم، عمل، ایمان و اخلاق است. هر یک از عناصر این ترکیب نظامیافته در کنار دانش معنا پیدا می‌کند و آن زمان است که دروس مهارتی و کارآموزی به حاشیه نمی‌روند. محتوای آموزشی و روش‌های تدریس باید بعد از اثبات این شایستگی‌ها تدوین شوند.
وی افزود: روش‌های یادگیری در کتاب‌های دانشگاهی ما نمود ندارند و اهداف آموزشی در این آثار مشخص نیست، در حالی‌که ابتدا باید اهداف تعیین و سپس به محتوا پرداخته شود؛ موضوعی که چندان در تولید کتاب دانشگاهی مورد توجه نیست. بیشتر آثار، بدون تعیین اهداف به یکباره به طرح مباحث می‌پردازند.
وقتی دانش معیار ارزشیابی است، کتاب دانش‌محور تولید می‌شود
این مدرس دانشگاه درباره ارزشیابی نظام آموزش عالی نیز اظهار کرد: نظام آموزشی عالی، چگونه در بحث شایستگی ارزیابی می‌شود؟ وقتی تمرکز در نظام سنجش بر کنکور است، دانش معیار ارزشیابی می‌شود و در نتیجه کتاب نیز فقط با نگاه تئوری یا دانش‌محور تولید می‌شود.
اسماعیلی در پایان با تاکید بر این‌که ارزشیابی نظام آموزش کشور می‌تواند براساس بررسی تاثیر تولید ثروت یا اشتغال براساس تربیت دانش‌آموختگان باشد، گفت: اشتغال و تولید ثروت در ردیف شاخص‌های پیامدی هستند که از شاخص‌های آماری مانند میزان دانش‌آموختگان یا معدل دانشجویان، مهم‌تر است؛ بدون این شاخص‌ها اهداف در تولید کتاب چندان واضح نیست. وقتی این شاخص‌ها ملاک ارزشیابی نظام آموزش عالی قرار گیرند، به تبع در تولید محتوا نیز موثر خواهند بود. شورای عالی انقلاب فرهنگی و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در تعیین معیار‌های ارزشیابی نقشی موثر دارند.
مروری بر پرونده
مدیر مرکز نشر دانشگاهی با اشاره به این‌که ویراستاری مشکل نخست نشر دانشگاهی است، بیان کرد: پیش از رشد جهشی ناشران حوزه دانشگاهی در اوایل دهه 70 ، نظارت درون‌سازمانی بر نشر دانشگاهی وجود داشت. گفتوگوی کامل خبرنگار (ایبنا) با بهمن حاجی‌پور را اینجــــــــــا بخوانید.
نایب رئیس انجمن فرهنگی ناشران کتاب دانشگاهی با اشاره به این‌که تولیدکننده علم نیستیم، ترجمه خوب با ویرایش پاکیزه را از مصادیق پیشرفت کیفی آثار تولیدی در حوزه کتاب‌های دانشگاهی سال‌های اخیر می‌داند. گفتوگوی کامل خبرنگار (ایبنا) با مسعود پایدار را اینجــــــــا بخوانید.
عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی، در تشریح مبانی تالیف کتاب دانشگاهی گفت: مولف کتاب دانشگاهی به‌عنوان فرد آشنا به مفاهیم تخصصی، باید ویراستار آثار خود باشد. گفتوگوی کامل خبرنگار (ایبنا) با داور شیخاوندی را اینجـــــــــــا بخوانید.
مدیر نشر رسا با اشاره به این‌که در حوزه نشر کتاب دانشگاهی شاهد سقوط اخلاقی هستیم گفت: آثاری که نام سه نویسنده، شامل دو دانشجو و یک مدرس در شناسنامه آن ديده مي‌شود، مطمئن باشید کار دانشجويان بوده و در قالب طرحي مطالعاتی یا ترجمه به سرانجام رسيده است. گفتوگوی کامل خبرنگار (ایبنا) با محمدرضا ناجیان را اینجــــــــــا بخوانید
رئیس سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی، معتقد است که ارزیابی و نظارت بر تولید کتاب‌های دانشگاهی، نتیجه آراء و نظرات عقل جمعی است. گفتوگوی کامل خبرنگار (ایبنا) با محمد سلگی را اینجــــــــا بخوانید.
مدیر انتشارات خانه زیست‌شناسی، معتقد است که وجود مشکل در تالیف آثار دانشگاهی سابقه 25 ساله دارد. به تعبیر مصطفی پویان، قلم به‌دست بودن، یعنی انشا‌‌نویس موفق، نه املا‌‌نویس. متن کامل گفتوگوی خبرنگار (ایبنا) با مصطفی پویان را اینجــــــــــــــا بخوانید.
رئیس پژوهشکده پوشش‌های سطح و فناوری‌‌های نوین معتقد است که اگر کتابی در حوزه صنعت، تولید و با ضعف محتوایی منتشر شود، موجب از بین رفتن اعتبار نویسنده و ناشر خواهد شد. گفتوگوی کامل خبرنگار (ایبنا) با زهرا رنجبر را اینجــــــــا بخوانید.
مشاور عالی رئیس دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی با اشاره به لزوم بررسی کیفیت منابع خودآموز دانشگاهی گفت: کتاب دانشگاهی باید آموزش‌محور باشد و محتوای آموزشی باید ارتباطی طولی با محتواهای قبلی و ارتباط عرضی با مفاهیم مشابه داشته باشد. گفتوگوی کامل خبرنگار (ایبنا) با دکتر رسول میرزایی را اینجـــــــــــا بخوانید.
استادیار دانشگاه تربیت دبیر دانشگاه شهید رجایی، نیازسنجی را اساس تالیف منبع دانشگاهی دانست و گفت: مولف کتاب‌های دانشگاهی به پختگی و شناخت علمی نیاز دارد و به عبارتی باید از مشق سربازی به سرداری برسد. متن کامل گفتوگوی خبرنگار ایبنا با دکتر رضا نجاتی را اینجــــــــــــا بخوانید.
یکشنبه ۱۶ شهریور ۱۳۹۳ - ۱۲:۳۱
نظر شما