خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) ـ محمد آسیابانی: ششمین نوبت انتشار کتاب «روشنفکران ایرانی و غرب» با عنوان فرعی «سرگذشت نافرجام بومی گرایی» اثر مهرزاد بروجردی استاد ایرانی دانشگاه سیراکوز آمریکا، چندی پیش از سوی انتشارات فرزان روز منتشر شد. این کتاب یکی از نخستین آثار پژوهشی و تحقیقاتی بود که مساله رویکرد روشنفکران ایران به غرب را مطرح می‌کرد.
«روشنفکران ایرانی و غرب» هشت فصل دارد که به ترتیب عبارت‌اند از «دیگربود، شرقشناسی، شرقشناسی وارونه و بومی‌گرایی»، «دیگری شدنِ یک دولت اجاره‌گیر»، «دیگری شدن غرب»، «خرده‌فرهنگ مذهبی»، «روشنفکران مذهبی غیرروحانی»، «بومی‌گرایی دانشگاهی»، «بحث‌های پس از دوران انقلاب» و «پی‌نوشت؛ فرجام سخن». بروجردی همچنین در پیوست کتاب فهرست کاملی از شخصیت‌های فکری و سیاسی ایران از مشروطه تا زمان حاضر را به مخاطبان ارائه داده است.
چگونگی مواجهه و برخورد با غرب از مشروطه یا به قول ناظم‌الاسلام کرمانی از «تاریخ بیداری ایرانیان» به بعد یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های فکری متفکران بوده است. این دغدغه آن‌قدر جدی است که می‌توان گفت که منظومه فکری چهره‌هایی چون میرزا فتحعلی آخوندزاده، میرزا آقاخان کرمانی، میرزا عبدالرحیم طالبوف و دیگر بزرگانی از این دست بر اساس این دغدغه شکل گرفته بود.
این کتاب در واقع پژوهشی در موضوع چگونگی واکنش روشنفکران مشهور ایرانی در چند دهه اخیر ــ یعنی چهره‌هایی چون فخرالدین شادمان، سید احمد فردید، علی شریعتی، سید حسین نصر، احسان نراقی، حمید عنایت و داریوش شایگان به دگرگونی‌های فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی جامعه ایران بین سال‌های 1330 تا 1370 است. در این فاصله زمانی مساله غرب در ایران بسیار مورد توجه بود.
مساله اساسی در این پژوهش تحلیل تلاش‌های روشنفکران برای تعریف و تعیین یک هویت ملی ایرانی است. نویسنده برای اصالت هرچه بیشتر پژوهش خود از یک نظام معرفت‌شناختی ابداعی متکی به سه محور «تاثیر فرهنگ و تمدن غرب»، «میراث ماقبل اسلامی ایران» و «برآورد روشنفکران از این دو مقوله» بهره می‌برد.
بروجردی پس از بازخوانی دیدگاه‌های روشنفکران و تحلیل کتاب‌ها و مکتوباتی چون «غرب‌زدگی» جلال آل‌احمد، مجموعه آثار شریعتی و ... به این نتیجه می‌رسد که درک ایرانی‌ها از غرب، کم و بیش نادرست است و بر همین اساس هم هویت خود را شکل داده‌اند. همچنین از تحلیل‌های بروجردی چنین استنباط می‌شود که روشنفکران ایرانی وامدار اندیشه و فکر غرب هستند که همین مساله مبنای فرهنگی تلاش مداوم این طیف برای شکل دادن و اثبات هویت و موجودیت خود است.
تحلیل‌های بروجردی در این کتاب می‌تواند به عنوان یک منبع مهم در راستای مطالعه پیرامون جریان ضرورت تحول در علوم انسانی مورد استفاده زیادی قرار بگیرد. مهم‌ترین دغدغه فکری روشنفکرانی که بروجردی در این کتاب منظومه فکری آنها را شرح و نقد کرده است، مساله بومی‌سازی علوم انسانی بوده است. با مطالعه این کتاب متوجه می‌شویم که بیشتر رویکردها در این حوزه تاکنون با شکست مواجه شده‌اند و بنابراین باید راه جدیدی را انتخاب کرد.
کتاب برخی اشکالات جزئی از منظر تاریخی دارد؛ به عنوان مثال در بخش «احمد فردید: فیلسوف شفاهی» از فصل سوم «دیگری شدن غرب» در پانویس صفحه 104 نوشته شده که فردید مدتی شاگرد روحانی متجدد شیعه میرزا رضاقلی شریعت سنگلجی بود، این در صورتی است که رضاقلی شریعت سنگلجی تقریبا دو دهه قبل از تولد فردید، درگذشت. فردید شاگرد نوه رضاقلی یعنی محمدحسن شریعت سنگلجی بود. البته این اشکالات از ارزش‌های این کتاب کم نمی‌کند.
نخستین انتشار این کتاب در آبان 1377 با شمارگان سه هزار و 300 نسخه در 352 صفحه به بهای هزار و 500 تومان از سوی انتشارات فرزان روز منتشر شده بود. دومین انتشار آن نیز با همان تعداد شمارگان و بهای چاپ نخست در بهمن 1377 روانه کتابفروشی‌ها شد.
نشر فرزان روز ششمین انتشار کتاب «روشنفکران ایرانی و غرب: سرگذشت نافرجام بومی‌گرایی» نوشته مهرزاد بروجردی به ترجمه جمشید شیرازی را با شمارگان هزار و 650 نسخه در 335 صفحه به بهای 15 هزار تومان منتشر کرده است. چاپ پیشین (پنجم) این کتاب در سال 1387 در دسترس مخاطبان قرار گرفته بود.
مهرزاد بروجردی دارای مدرک دکترای روابط بین‌الملل از دانشگاه آمریکایی (American University) واشنگتن است. او هم‌اکنون در گروه علم سیاست دانشگاه سیراکیوز (Syracuse University) آمریکا به تدریس اشتغال دارد.
بروجردی رئیس کنونی انجمن بین‌المللی ایرانشناسی (International Society for Iranian Studies) قدیمی‌ترین گروه پژوهش‌های ایرانشناسی در مغرب‌زمین است. او همچنین بنیانگذار و مدیر مرکز پژوهش‌های خاورمیانه در دانشگاه سیراکیوز و سرویراستار رشته کتابهای تاریخ سیاسی و روشنفکری خاورمیانه در انتشارات این دانشگاه است.
«تراشیدم، پرستیدم، شکستم»، «پارادوکس‌های سیاست در ایران امروز» و «آینه‌ای برای امیر مسلمان: اسلام و اندیشه حکومتگری» منتشرشده به زبان انگلیسی از سوی انتشارات دانشگاه سیراکوز نام دیگر کتابهای انتشاریافته مهرزاد بروجردی است.
برای بازدید از سایت شخصی مهرزاد بروجردی می‌توانید اینجا را کلیک کنید.
برای مطالعه فایل PDF صفحات ابتدایی کتاب «روشنفکران ایرانی و غرب» به این آدرس بروید.
نظر شما