دکتر ملکی در گفتوگو با خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) درباره موضوع این اثر اظهار کرد: بررسی این پرسش که آیا باید آینده را ساخت یا باید با آینده کنار آمد؟ موضوع کتاب «آیندهپژوهی و انرژی» است. امروزه با روشها و الگوهای جدید میتوان آینده را بهطور دلخواه، آرمانی و ایدهآل برای یک فرد، شرکت یا در نگاهی کلانتر برای یک کشور برنامهریزی کرد.
برنامهریزی مبتنی بر سناریو
عضو پیوسته مرکز مطالعات بینالمللی موسسه تکنولوژی ماساچوست افزود: بهعبارتی دیگر، هدفگذاری به شکلی تعیین شود که در یک بازه زمانی مشخص به اهداف تعیین شده دست یابیم. کتاب «آیندهپژوهی و انرژی» روشهای این فرایند را بررسی میکند و بر روش برنامهریزی مبتنی بر سناریو متمرکز است.
مولف کتاب «روابط ایران و آمریکا» درباره ارتباط موضوع آیندهپژوهی و انرژی توضیح داد: بزرگترین شرکتهای دنیا در حوزه انرژیهای تجدیدناپذیر یعنی نفت، گاز و زغال سنگ فعالیت میکنند، مانند شرکت «شل» که در عرصه بینالملل و شرکت ملی نفت ایران در حوزه ملی، پروژههای کلانی را بهویژه در صنایع بالادستی تدارک میبینند، پروژههایی که افزون بر میلیاردها دلار هزینه دربر دارد. بنابراین آینده برای این شرکتها بسیار بااهمیت است. مثالهای این کتاب بیشتر به مقوله انرژی مربوط است.
برنامهریزی، جزو لاینفکی از آینده است
مدرس دانشگاه صنعتی شریف، در تشریح ضرورت تالیف این کتاب گفت: آینده در همه مراحل زندگی انسانها، ادامه فعالیت سازمانها و شرکتها و برنامهریزی و سیاستگذاریهای کلان کشورها بااهمیت است؛ به عبارتی دیگر، برنامهریزی جزو لاینفکی از آینده است. مجموعه این مباحث در ذهن من و ارایه درسهای آیندهپژوهی در دانشگاه صنعتی شریف و برخی دانشگاههای دیگر، زمینهساز تالیف این اثر شد. احساس شد برای ارایه درسی به نام آیندهپژوهی باید گام به گام پیش رفت. دانشگاه صنعتی شریف، واحدی به نام آیندهپژوهی و انرژی، ارایه میکند که کتاب «آیندهپژوهی و انرژی» منبعی برای این درس در مقطع کارشناسی ارشد و دکتراست.
رییس هیات مدیره پژوهشکده سیاستگذاری علم، فنآوری و صنعت دانشگاه صنعتی شریف، درباره منابع تالیف این کتاب اظهار کرد: زمانیکه در حال گذراندن دوره پسادکتری مدیریت امنیت انرژی، در مرکز علوم و روابط بینالملل بلفر، مدرسه حکومت کندی، دانشگاه هاروارد بودم، با مطالعه منابع مختلف این حوزه شروع به نوشتن کتاب کردم. علاوه براین نتایج برگزاری کارگاههای مختلف با حضور متخصصان این حوزه از کشورهای چین، آمریکا، انگلستان و ایران در تهران نیز جزو منابع این اثر بود.
در حوزه آیندهپژوهی در مقایسه با خارجیها کمتر تالیف داشتهایم
ملکی در مقایسهای بین منابع خارجی و داخلی در موضوع آیندهپژوهی توضیح داد: بیشتر آثار منتشر شده این حوزه در کشور را مطالعه کردهام و بهنظر میرسد که مولفان ایرانی در حوزه آیندهپژوهی در مقایسه با نویسندگان خارجی کمتر اثر تولید کردهاند اما به تازگی چند موسسه برای تحقیق در این حوزه وارد عمل شدهاند. در عرصه بینالمللی، فعالیتهای پژوهشی بسیاری صورت گرفته است. البته آیندهپژوهی فقط به انرژی منحصر نیست بلکه در عرصههای اقتصاد، صنعت، هوا فضا حتی جامعهشناسی بهویژه در حوزه مدیریت و برنامهریزی جزو لاینفک فرایند تصمیمگیری استراتژیک است.
«نهجالبلاغه» الگویی برای تالیف در حوزه آیندهپژوهی
وی با انتقاد از روند کند چاپ کتاب در ایران، درباره برنامه آیندهاش گفت: کتاب «سیاستگذاری انرژی» بهزودی از سوی نشر نی، منتشر میشود. در فکر تالیف کتاب دیگری با موضوع آیندهپژوهی بومی نیز هستم. بهعنوان مثال در این زمینه، اگر با نگاه آیندهپژوهانه به منابعی مانند «نهجالبلاغه» توجه کنیم، مطاالب فراوانی به دست میآید. «نهجالبلاغه» شامل دو نگاه به آینده و گذشته است. حضرت علی (ع) میفرمایند: «من دوبار زندگی کردم؛ یکبار در احوال پیشینیان مرور کردم و یکبار هم آنها را انجام میدهم.» این نگاه طیفی از گذشته و آینده است یا سخن حضرت امیرالمومنین (ع) درباره سرنوشت جوامع در روشهای آیندهپژوهی مانند برونیابی، روند، نگاه متخصصان و قضاوت متخصصان مطرح میشود. مقوله «انتظار» نیز از جمله مباحث حوزه آیندهپژوهی است که جای کار دارد.
نیاز غربیها به برخی اندیشههای تولیدی ایرانی
این نویسنده و پژوهشگر درباره ظرفیت ترجمه آثار مولفان ایرانی عنوان کرد: علم فارغ از مقولاتی مانند کشور و زبان به سرعت گسترش پیدا میکند، بنابراین بهنظر میرسد بهطورحتم کشورهای خارجی به علم ایرانی و منابع مکتوب مربوط به آن نیازمندند. بر اساس ارتباطی که با دانشمندان انگلیسیزبان دارم، معتقدم آنها به برخی اندیشههای تولیدی ما نیاز دارند.
وی درباره تاثیر برگزاری جایزه کتاب فصل در ارتقای سطح کمی و کیفی محتوای آثار گفت: بهنظر میرسد رابطه معناداری بین برگزاری این مراسم با افزایش کیفیت محتوایی آثار وجود ندارد. اگر علاوه بر نمایش جلد و عنوان کتاب، چکیدهای از آثار نیز بهصورت بروشور به حاضران در اختتامیه کتاب فصل عرضه شود، نسبت به محتوای آثار آشنایی بیشتری پیدا میکنند.
دکتر عباس ملکی، متولد سال 1336 تهران است. وی رییس هیات مدیره پژوهشکده سیاستگذاری علم، فنآوری و صنعت دانشگاه صنعتی شریف و محقق ارشد برنامه امنیت بین الملل مرکز علوم و روابط بینالملل بلفر، مدرسه حکومت کندی، دانشگاه هاروارد است. تالیف و ترجمه دهها عنوان کتاب و مقاله علمی، در کارنامه مولف برگزیده بیست و هفتمین دوره جایزه کتاب فصل به چشم میخورد.
نظر شما