خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) ـ پروفسور علی درویش‌زاده، در سال ۱۳۱۴ در بندر انزلی به دنیا آمد. پس از گذراندن تحصیلات ابتدایی، دبیرستان را با کسب رتبه نخست در رشته علوم تجربی در دبیرستان فردوسی انزلی به پایان برد.
آرزویی که برآورده شد
در آن سال‌ها، دانشگاه‌ها چندان وسعتی نداشتند و تنها دو دانشگاهِ تازه تاسیس تهران و تبریز وجود داشت، به همین دلیل به تهران مهاجرت و در کنکور دانشگاه تهران ثبت‌نام کرد. او عاشق معلمی بود و دوست داشت معلم باشد و برای رسیدن به این هدف و با توجه به این‌که مدرک دیپلم وی نیز علوم طبیعی بود، در دانشکده علوم دانشگاه تهران در رشته زمین‌شناسی و زیست‌شناسی و در دانشکده کشاورزی امتحان داد.
سال ۱۳۳۷ از دانشکده علوم دانشگاه تهران در رشته زمین‌شناسی فارغ‌التحصیل شد و همان سال به پیشنهاد استادش دکتر یدالله سحابی در دانشگاه تهران استخدام و سال ۱۳۴۰ نیز موفق به اخذ مدرک فوق‌لیسانس زمین‌شناسی شد. پس از آن به فرانسه رفت و از دانشگاه کلرمون فران در گرایش پترولوژی در سال ۱۳۵۰ فارغ‌التحصیل شد و بلافاصله به ایران بازگشت و به‌عنوان استادیار در دانشگاه تهران به تدریس مشغول شد.
وی در سال ۱۳۶۷ برای یک فرصت مطالعاتی به اُتریش سفر کرد و پس از این سفر علمی توانست کتاب «زمین‌شناسی ایران» را که اغلب اطلاعات آن را از کتابخانه‌های اُتریش جمع‌آوری کرده بود، منتشر کند.
درویش‌زاده، طی سال‌های ۱۳۵۵ و ۱۳۶۳ موفق به اخذ درجات دانشیاری و استادی دانشگاه تهران شد. وی سال ۱۳۷۲ از سوی وزارت علوم تحقیقات و فناوری به‌عنوان استادنمونه دانشگاه‌های کشور و در دوره نخست چهره‌های ماندگار نیز در سال ۱۳۸۰ به‌عنوان چهره ماندگار علم زمین‌شناسی ایران معرفی شد.
آثار ماندگار به‌ترتیب نگارش
نخستین کتابی که به قلم وی منتشر شد «بلورشناسی» بود که با همکاری مرحوم دکتر زرعیان از مدرسان دانشگاه تهران، تالیف شد. پس از آن در سال ۱۳۵۸ کتاب «مبانی زمین‌شناسی» را ترجمه کرد که دانشگاه تهران آن‌را چاپ کرد. سومین کتاب وی «اصول آتشفشان‌شناسی» بود و پس از آن کتاب دیگری در سال ۱۳۶۶ با عنوان «کانیها و سنگها» ترجمه کرد که جهاد دانشگاهی آن‌را چاپ کرد.
در سال ۱۳۶۷ کتاب «پترولوژی تجربی و کاربردهای آن»اثر پروفسور درویش‌زاده، از سوی انتشارات دانشگاه تهران به چاپ رسید. همزمان کتاب دیگری با نام «ناآرامی‌های زمین» را ترجمه کرد. به‌دلیل زلزله‌خیز بودن ایران، وی بسیار مایل بود مردم با زبان ساده با زلزله، مضرات و شیوه محافظت از جان خودشان و اقداماتی که در حین رخ دادن زلزله باید انجام دهند، آشنا شوند تا بدانند ایران در زلزله‌شناسی جهانی کجا قرار دارد. 
پس از آن کتاب «سنگ دگرگونی» اثر وی به همت دانشگاه پیام‌نور به چاپ رسید که به‌عنوان کتاب سال جمهوری اسلامی انتخاب شد و کمی بعد نیز به‌عنوان بهترین کتاب سال دانشگاهی معرفی شد.
به جرات می‌توان گفت بیشتر کتاب‌هایی که این مدرس دانشگاه نوشته است، یا به‌عنوان بهترین کتاب دانشگاهی یا کتاب برگزیده وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی شناخته شده‌اند. کتاب‌های «اصول آتشفشان‌شناسی» و «پترولوژی تجربی و کاربردهای آن» تالیف علی درویش‌زاده،در دوره‌های نخست و هفتم کتاب سال جمهوری اسلامی ایران، از طرف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به‌عنوان کتاب سال برگزیده شده‌اند.
وی تاکنون موفق به تالیف و ترجمه بیش از ۱۸ جلد کتاب علمی در حوزه زمین‌شناسی شده است که «ماگما و سنگهای ماگمایی»، «سنگ‌شناسی دگرگونی»، «آتشفشان‌شناسی»، «زمین‌شناسی پوسته اقیانوسی»، «چینه‌شناسی»، «دگرگونی و ماگماتیسم ایران»، «آتشفشان‌ها و رخساره‌های آتشفشانی» و «سنگ‌شناسی آذرین» از این جمله‌‌اند.
در کارنامه درخشان علمی این چهره ماندگار، تالیف کتاب‌های درسی برای دبیرستان‌ها، نگارش مقالات علمی فراوان و حضور در سمینارهای علمی و تخصصی بین‌المللی نیز دیده می‌شود.
علم زمین‌شناسی ایران، همسن دانشگاه تهران
این چهره ماندگار علم زمین‌شناسی، تاریخ پیدایش این علم در ایران را از زمان تاسیس دانشگاه تھران دانسته است. وی در معرفی این علم می‌گوید: «در آن زمان دو پروفسور فرانسوی به نام‌ھای آقايان فورون و ريوير در دانشكده علوم، پتروگرافی را تدريس می‌كردند و پس از آن استادم دكتر سحابی آن را درس می‌داد. بعدھا كه درباره پتروگرافی تحقیقات دقیق‌تری انجام شد، به پترولوژی تغییر نام داد و پس از آن ھر سنگی برای خودش شناسنامه ویژه‌ای پیدا كرد. اين شناسنامه شامل اطلاعاتی مانند شرايط تشكیل سنگ، عمق قرارگیری در درون زمین، چگونگی پیدايش، رنگ و شكل آن و مواد معدنی موجود است كه پاسخ ھمه آن‌ھا در علم پترولوژی يافت می‌شود.»
درویش‌زاده سال 1370 «پدر» شد
وی همواره درباره عنوان «پدر زمین‌شناسی ایران» می‌گوید: «سال ١٣٧٠ بعد از هشت سال تحقیق برای نوشتن كتاب «زمین‌شناسی ايران» موفق به انتشار آن شدم و بسیاری از محققان و دانشجويان از آن به‌عنوان يک كتاب مرجع ياد می‌كنند و شايد به اين دلیل مرا به‌عنوان پدر علم زمین‌شناسی ايران می‌شناسند. چون قبل از من در اين حجم، كتابی در اين حوزه نوشته نشده بود. احساس می‌كنم وقتی در جلسات و جاھای مختلف از من به‌عنوان پدر زمین‌شناسی ايران ياد می‌كنند، مسوولیتم سنگین‌تر می‌شود.»
ایران با وجود تحریم، همگام با فناوری‌های دنیا است
درویش‌زاده معتقد است: «خوشبختانه ايران در بخش مطالعات زمین‌شناسی نسبت به كشورھای خاورمیانه پیشرفت قابل توجھی داشته است. البته پیشرفت دو كشور ھندوستان و پاكستان به دلیل شرايط و امكانات گسترده‌ای كه در اختیار داشته‌اند، شايد بیشتر از كشورھای اطراف است اما ايران نیز با وجود نوپا بودن و شرايط سخت پس از جنگ و برخی تحريم‌ھای موجود، توانسته ھمگام با فناوری‌ھا و پیشرفت‌ھای روز دنیا حركت كند. خوشبختانه در حال حاضر به دلیل شرايط مناسب موجود در ايران، انگیزه زيادی برای توسعه مناسبات معدنی و زمین‌شناسی در كشور وجود دارد و بايد به آينده زمین‌شناسی كشور امیدوار بود.»
نبود آزمایشگاه‌های مجهز؛ مشکل زمین‌شناسی ایران
«من و ھمكارانم علاقه داريم كارھای تحقیقاتی را در سطح بالا انجام دھیم و اين سطح نیازمند كارھای آزمايشگاھی است كه متاسفانه در ايران وجود ندارد.» پروفسور درویش‌زاده این جملات را در پاسخ به سوال «زمین‌شناسی ایران با چه کمبودهایی مواجه است؟» بیان کرده است.
وی در توضیح بیشتر این جمله معروف عنوان کرده: «برای رساله دكترا بايد يک سری آنالیزھای ايزوتوپی انجام شود كه ما در ايران نداريم و به‌محض اين‌كه اسم ايزوتوپ می‌آيد، مسایل ھسته‌ای و تعیین سن يک نمونه به‌میان می‌آيد و كشورھای خارجی احساس می‌كنند ايران در حال تحقیق درباره مواد غیرمجاز است و به‌ھمین دلیل مانع انجام آزمايش می‌شوند. بنابراين وسايل آزمايشگاھی كه موردنیاز ما برای انجام مطالعات زمین‌شناسی است در اختیارمان قرار نمی‌گیرد. البته اين مشكلات بیشتر در سطح دانشجويان دكترا وجود دارد و در دوره فوق لیسانس مشكل كمتر است و دانشجويان می‌توانند تحقیقات لازم را انجام دھند، اما در سطح دكترا، دانشجويان برای تكمیل طرح‌ھای خود، بايد يک مقاله در خارج و در سطح بالا چاپ كنند كه به امكانات و ابزارھای آزمايشگاھی نیاز دارد كه در ايران وجود ندارد.»
پروفسور علی درویش‌زاده، مدرس دانشگاه، محقق و پژوهشگر، چهره ماندگار علم زمین‌شناسی، ملقب به «پدر» زمین‌شناسی ایران، اکنون رییس دانشگاه غیرانتفاعی جابربن حیان رشت است./
چهارشنبه ۷ اسفند ۱۳۹۲ - ۱۱:۱۰
نظر شما