دکتر مسعودی در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، درباره راهکارهای پر کردن شکاف موجود بین فضای عملی و علمی روزنامه‌نگاری کشور به شکل خودجوش گفت: متاسفانه ما فکر می‌کنیم باید کسانی برای ما راه‌های تحول را برنامه‌ریزی کنند. این در حالی است که در فضای کنونی هر کسی با ابزارهای ارتباطی نوین می‌تواند یک انقلاب ایجاد کند. در بعد آموزش، ایده‌های خوبی می‌تواند مطرح شود؛ ایجاد اشتغال در فضای مجازی با طراحی نرم‌افزار و ارایه خدمات در حوزه پیام‌رسانی از نمونه موارد کارهای شخصی در حوزه ارتباطات عمومی به مردم است.

وی در ادامه به وظایف خبرگزاری‌ها در زمینه تحولات حوزه کتاب پرداخت و گفت: به طور مثال ایبنا می‌تواند با پیشنهاد برگزاری مسابقات کتابخوانی به مدارس، نهادها و سازمان‌های آموزشی تربیتی به شکل دایمی و پویا پوشش خبری این موضوع مهم را بر عهده بگیرد و از این طریق در حوزه کتابخوانی جریان‌سازی کند تا موجی به راه افتد. بعد از مدتی مشاهده می‌کنیم در سطح کودکستان، پیش دبستانی و سایر مقاطع، مقاله‌نویسی و کتابخوانی ارزش می‌شود و تنها معدل بالا معیار فهم و دانش محسوب نمی‌شود. 

مولف کتاب در دست چاپ «جامعه نظارتی، پیش‌بینی ایران در نظارت‌های الکترونیکی» افزود:  می‌توان اطلاع‌رسانی و دایر بودن سرویس کتابخوانی را به مسابقات روزنامه‌خوانی و ارزیابی و تحلیل سایت‌های خبری گسترش داد و تشویق‌های خوبی در نظر گرفت اما در تمام این پیشنهادها منظور از کتابخوانی و یا روزنامه‌خوانی تمرین مقاله‌نویسی، گزیده‌نویسی و در نهایت ایده‌پردازی، داستان‌سرایی و سرعت بالای دقت و قوه تحلیل در عصر رسانه‌هاست که نوعی آموزش روزنامه‌نگاری در مدارس تلقی می‌شود. 

رسانه‌ها با جریان‌سازی کتابخوانی و ایده‌پردازی را به ارزش تبدیل کنند 

رییس دانشکده ارتباطات سوره درباره تحولاتی که خبرنگاران در خبرگزاری‌ها و مطبوعات می‌توانند انجام دهند، گفت: اگر خبرنگاران اساس ارزش‌های خبری و عناصر آن را مدنظر قرار دهند و در بخش‌های قابل تغییر، نوآوری و جذابیت به خرج دهند حتما مورد قبول مسوولانشان قرار می‌گیرند. شرط اساسی آن است که به درستی پوسته کلیشه‌های خبری قالب را بشکافند، آن زمان است که می‌توانند به تغییرات لازم برای نوآوری امیدوار شوند. این اتفاق می‌تواند در تمام خبرگزاری‌ها رخ دهد. همان‌طور که در برنامه خبری «بیست و سی» با تمام ناباوری به تحقق پیوست و با اقبال عموم مواجه شد.

وی در ادامه درباره آخرین راهکار مهارت روزنامه‌نگاران به شکل فردی گفت: نگاهی به سایت‌ها و آژانس‌های خبری پربیننده و همچنین بررسی قالب‌ها و نوآوری‌های آن‌‌ می‌تواند مفید واقع شود. البته این کار نیاز به مهارت استفاده از نرم‌افزار گوگل ترنسلیت برای ترجمه دارد که وضعیت خوب گرامری می‌تواند در این زمینه کارگشا شود. 

مسعودی درباره دلایل عقب ماندن کتاب‌های تالیفی و ترجمه‌ای حوزه ارتباطات و روزنامه‌نگاری گفت: علت اصلی ناقص بودن سرفصل‌های درسی است. متاسفانه در برخی رشته‌ها 30 سال سر فصل‌شان تغییر نکرده و این در حالی است که رشته ارتباطات نسبت به رشته حقوق وضعیت بهتری دارد اما با تحولات سریع دنیای فناوری اطلاعات و ارتباطات پیشنهاد داده می‌شود هر پنج سال یکبار سرفصل‌های این رشته تغییر کند.

وی ادامه داد: زمانی که قرار است یک کتاب خارجی ترجمه شود یا انتشارات «سمت» کتابی تالیف کند، باید با توجه به همین سرفصل‌های قدیمی که در شورای گسترش آموزش عالی وزارت علوم تصویب می‌شود، محتوای کتاب را نوشت زیرا در غیر این صورت مورد قبول واقع نمی‌شود. بررسی سرفصل‌های متون درسی در این کمیته علمی به دلایل زیادی طولانی است. حجم پیشنهادهای بالا در تغییرات کتاب‌ها، دقت نظر کاری این گروه به دلیل حساسیت در مسایل ارزشی علوم انسانی و پیگیری تغییر سرفصل‌های کتاب به عنوان کار اصلی در این هیات از مواردی است که حداقل دو سال تا پاسخگویی آن زمان می‌برد. همچنین مشکلی نظیر مستقل نبودن رشته ارتباطات و رسانه از جامعه‌شناسی به این مشکلات افزوده که در حال حاضر خوشبختانه کمیته مستقلی از سوی وزارت علوم در این حوزه تشکیل شده است.

مولف کتاب «مقاله‌نویسی در مطبوعات» با تاکید بر تحولات شگرف حوزه ارتباطات به تاثیر کتاب در این زمینه اشاره کرد و گفت: جهان هیچگاه برای تطبیق با تغییرات منتظر ما نمی‌ماند و باید با اتفاق‌های نوظهور دنیای رسانه سریعا منطبق شویم، همان‌طور‌ که می‌بینید کتاب‌های کاغذی به الکترونیکی تبدیل شده و خبرگزاری مانند ایبنا ارتباط خود را با مخاطبان در فضای اینترنت شکل داده است.
 
وی  افزود:  آموزش مبتنی بر وب، این امکان را به وجود آورده که یک نفر در ایران از تدریس فرد دیگری در استرالیا و ترجمه شخص سومی در اسپانیا به‌طور همزمان بهره ببرد. با رشد «ای بوک‌ها» که فضای لینک و هایپرلینک را دارا هستند، ما در دانشگاه به این فکر افتادیم، پایان‌نامه‌ها را به سمت الکترونیک شدن پیش ببریم تا تمام دانشجویان بتوانند از طریق اینترنت به مطالب دسترسی داشته باشند و این‌گونه به گسترش کتابخوانی نیز کمک خواهد شد. 

نگاه ارزشی تغییر سرفصل کتاب‌های ارتباطات را سخت کرد 

وی با اشاره به این نکته که بخشی از حوزه ارتباطات مورد علاقه عموم مردم است، گفت: در پدیده‌هایی مانند ورود یک نرم‌افزار جدید یا شبکه‌های اجتماعی بر زندگی روزمره و واکنش فرهنگی اجتماعی و بعضا سیاسی اقتصادی اعضای یک جامعه مواجه هستیم. در این فضا تالیف‌ و ترجمه‌ در حوزه عام ارتباطات به فراخور این تاثیر و نیاز منتشر می‌شود اما در حوزه تخصصی با یک تاخیر فرهنگی، آثار مکتوب به وجود می‌آید.

مسعودی در ادامه افزود: به‌روز  نبودن اطلاع‌رسانی دانشگاه‌ها و فشار ناشی از تغییرات حوزه ارتباطات و اطلاعات دو دلیل تاخیر در تدوین و انتشار آثار تخصصی حوزه ارتباطات است اما مهم‌تر از همه، توقع مضاعف از علوم انسانی تحت تاثیر انقلاب اسلامی ایران در پاسخ‌گویی به تمام سوالات این حوزه است که وظیفه رشته‌ای چون جامعه‌شناسی را از ارتباطات سخت‌تر کرده و برای همین نگاه ارزشی به علم است که تغییر در سرفصل‌های این درس‌ها به سختی صورت می‌پذیرد. این در حالی است که عرصه علم محل آزمون و خطاست و باید مشتاقانه و محتاطانه در مسیر نوآوری‌ها اشکالات را برطرف کنیم.

این مدرس روزنامه‌نگاری  درباره آموزش  و وضعیت کتاب‌های این حوزه گفت: متاسفانه هنوز سر کلاس‌هایمان به تدریس 6 عنصر خبری و هفت ارزش خبری بسنده کرده‌ایم ولی واقعیت این است آموزش مخزنی جوابگوی نیازهای حال حاضر نیست. وقتی برای دانشجو تنها یافته‌های استادان و آثار اقتباسی 50 سال پیش غرب و اروپا بیان می‌شود نمی‌توان توقع زیادی در زمینه تاثیر آموزش روزنامه‌نگاری داشت. البته مشکل این آثار به روز نشده همان مشکل ریشه‌ای به روز نشدن سرفصل‌ کتاب‌هاست که از عهده استادان تا حدودی خارج است و گرنه می‌توان جدیدترین آثار دنیا را ترجمه و تدریس کرد.

مسعودی همچنین با اشاره به دلایل کندی تغییرات در حوزه کتاب‌های تخصصی ارتباطات اظهار کرد: مشکل این است که نمی‌توانیم با کتاب‌ها مثل نرم‌افزارها رفتار کنیم. کتاب‌ها نرم‌افزار نیستند که با رشد یک نسخه آن مجبور شویم از طریق تهیه و پیاده‌سازی، مطالب جدیدش را یاد بگیریم و به کار ببندیم اما به‌روز رسانی مطالب کتاب‌ها در فضای جدل، مطالعه و بحث رخ می‌دهد و نیاز به یک اجماع و توافق جمعی دارد. وقتی این نوآوری در اختیار مولفان و استادان نیست باید وزارت علوم ساز و کاری در نظر بگیرد تا نوآوری‌ها پذیرفته شود.

وی در ادامه به یک مشکل اساسی‌تر در حوزه علم اشاره کرد و گفت: در گام نخست باید به یک مشکل اساسی در ذیل تمامی مسایل اعتراف کرد و آن این‌که در کشور ما علم در امتداد فرهنگ نبوده است. نوزاد علم در این‌جا به شکل غیر طبیعی متولد شده و آغاز این اتفاق از دوران رضاخان بوده و تاکنون عوارض آن بر حوزه علم در کشور ما سایه انداخته است. این در حالی است که دانشگاه‌های معروف‌ ایتالیا و انگلستان از درون کلیسا به وجود آمدند اما در کشور ما جدایی حوزه آکادمیک از حوزه‌های مذهبی و علمیه رخ داده و تنها بعد از انقلاب اسلامی با تلاش‌های امام خمینی (ره) و آیت‌الله خامنه‌ای وحدت حوزه و دانشگاه آن‌هم تا سطح تبادل اطلاعات بسیار کم رخ داده و تا ادغام حقیقی راه زیادی باقی مانده است.

به سمت روزنامه‌نگاری وب حرکت کنیم 

این استاد ارتباطات درباره مشکلات موجود در حوزه خبرنگاری کشور و موانع رشد این حوزه گفت: بخشی از مشکلات ما در حوزه خبرنگاری مسایل سخت‌افزاری است. خبرنگاران دنیا به دلیل امکانات پیشرفته خبری (تبلت، مهارت‌های صفحه‌آرایی، عکاسی) بدون نوشتن روی کاغذ و ضبط صدا، به سرعت در لحظه‌ای بعد از مصاحبه خبر را در سایت می‌گذارند. از این رو خبرگزاری‌ها نیز این مساله را جدی تلقی کنند. البته رفع بخشی از این ضعف‌ها به دولت مربوط است که بایستی سرعت اینترنت حداقل یک مگابایت را به ویژه برای خبرگزاری‌ها تدارک ببینند.

مسعودی در پاسخ به این سوال که وضعیت روزنامه‌نگاری ما در بخش عملی چگونه است و چه کشورهایی در دنیا وضع مشابه ما را دارند؟ گفت: امروزه روزنامه‌نگاری در دنیا به سمت روزنامه‌نگاری وب حرکت کرده است و این فضا با پرینت پرس(روزنامه‌نگاری کاغذی) متفاوت است. البته در ایران نیز اکثر روزنامه‌ها مطالب‌شان را به شکل «پی دی اف» یا در قالب صفحات «اچ تی ام ال» در سایت قرار می‌دهند ولی این الگوها با الگوی روزنامه‌نگاری سایبر فاصله دارد.

مولف کتاب «مبانی نگارش رسانه‌ای» درباره مسوولیت آموزش روزنامه‌نگاری مجازی در کشور و چگونگی تحقق آن گفت: ما نباید منتظر کسی برای آموزش در این زمینه بمانیم. از آن‌جا که بحث درباره کار خبری در فضای مجازی است وضع به گونه‌ای نیست که بتوان آموزش داد چگونه و با چه خلاقیتی در این فضا می‌توان مهارت کسب کرد. همچنین افراد زیادی درگیر مساله آموزش در این زمینه نیستند. اگر حلقه اطراف خودتان را در نظر بگیرید و در شبکه‌های اجتماعی فیس بوک و مای اسپیس دوستانتان را ببینید که چگونه با کسب مهارت و تمرین می‌توانند به قابلیت‌های بسیاری در عرصه روزنامه‌نگاری مجازی و آنلاین دست پیدا کنند.

وی همچنین در ادامه به تغییرات آموزشی دانشگاه‌ها با توجه به رشد کتاب‌های الکترونیکی و امکانات نرم‌افزاری اشاره کرد و گفت: با تحولات نرم‌افزاری و دنیای فناوری یادگیری مهارت‌های فضای مجازی آسان‌تر می‌شود و سن آموزش به کمترین مقدار ممکن می‌رسد. از این رو باید فرزندان و کودکانمان را برای زمان خودشان تربیت کنیم. همچنین با نصب «استتوها» و «گوگل ترنسلیت» در رایانه و استفاده از کتاب‌های الکترونیک، دانشگاه‌ها دیگر نیازی ندارند که به آموزش معارف و دروس عمومی بپردازند و می‌توانند تنها بحث‌های روش‌شناسی و نظریه‌پردازی را مدنظر قراردهند. به نظر می‌رسد با یک انقلاب بزرگی در دانشگاه‌ها مواجه‌ایم.

مدرس سابق دانشکده خبر به وضعیت تحولات کتاب‌های ارتباطات و رسانه اشاره کرد و ضمن ارایه پیشنهاد‌هایی در این زمینه گفت: در حوزه کتاب‌های انگلیسی وضعیت راضی کننده‌ای وجود دارد و با وجود کتاب‌های الکترونیک و لینک‌های استادان و محققان در دستیابی به یک منبع جدید تقریبا مشکلی وجود ندارد.
 
وی همچنین به تالیف کتاب‌های رسانه و ارتباطات اشاره کرد و گفت: در تالیف کتاب‌ها همچنان به بومی‌سازی نیازمندیم ولی مشکل اساسی در حوزه ارتباطات را در گام نخست روابط عمومی‌ها و توجه به این رشته مهم در دانشگاه‌ها (تاسیس مقطع دکتری) می‌دانم. از آن‌جا که تا روابط عمومی‌ها درست نشود چرخه خبر و توزیع آن دچار نقص است، وجود این مساله رابطه روزنامه‌نگاری و روابط عمومی را در کشور کند کرده است. اگر وضعیت رقابت و واگذاری روابط عمومی‌ها و خبرگزاری‌ها به بخش خصوصی تحقق پذیرد، آن زمان می‌توان به بروز خلاقیت و شکوفایی در عرصه اطلاع‌رسانی امیدوار بود.

امیدعلی مسعودی، متولد 1337 دارای مدرک دکتری ارتباطات از دانشگاه سوره است. وی مولف، مترجم و مدرس حوزه ارتباطات با سابقه 25 سال روزنامه‌نگاری است. از آثار وی می‌توان به «مبانی نگارش رسانه‌ای» « سواد رسانه‌ای» و «مقاله‌نویسی در مطبوعات» اشاره کرد. این مدرس ارتباطات هم اکنون کتاب «جامعه نظارتی، پیش بینی نظارت‌های الکترونیکی ایران» را در دست چاپ دارد.