به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، لیتوگرافی در ابتدا با نام کلیشه و گراور همراه شد اما بعد از مدتی از حوزه کتاب و حروف خارج و به همه ابعاد زندگی وارد شد و رنگ و بویی دیگر به دنیا بخشید. دست‌اندرکاران این صنف اکنون یکی از کلیدی‌ترین و مهمترین فرایندهای صنعت چاپ را انجام می‌دهند و در کار خود با مشکلات ریز و درشتی دست و پنجه نرم می‌کنند. در این گزارش به بررسی فعالیت لیتوگرافان و برخی از این فراز و فرودها پرداخته‌ایم.
لیتوگرافی همانند دیگر بخش‌های صنعت چاپ به مرور زمان دچار تغییرات زیادی در بخش‌های مختلف شده است که ورود دستگاه‌های جدید و خودکار، همچنین روزآمد شدن دانش و تکنولوژی، نمونه‌هایی از این تغییرات به شمار می‌آیند اما در این میان، لیتوگرافان کشور ما تا چه میزان توانسته‌اند با علم روز و تغییرات جهانی همراه باشند و از این قافله عقب نمانند؟
بیژن بهادری، مدیر لیتوگرافی «توس» که بیش از 30 سال است در این حوزه فعالیت می‌کند، در پاسخ به این سوال می‌گوید: «مساله اصلی لیتوگرافان این است که در کشور ما به صنعت چاپ به عنوان یک صنعت بزرگ و زیربنایی ارزش و اهمیت نمی‌دهند و مشکلاتی که ما با آنها روبه‌رو هستیم برای فعالان این صنعت در سه بخش پیش از چاپ، چاپ و پس از چاپ نیز وجود دارد و در این میان یکی از مشکلات اساسی لیتوگراف‌ها این است که در مرحله پیش از چاپ یک تغییر ماهیت کلی در ساختار به وجود آمده است.»
وی ادامه می‌دهد: «به عنوان مثال در دوره‌ای، حوزه پیش از چاپ به نیروی تخصصی و سرمایه‌گذاری سنگین و قابل توجهی نیاز داشت، زیرا در آن زمان قیمت یک دوربین لیتوگرافی از یک ماشین چاپ دو ورقی تک‌رنگ بالاتر بود و تنها کسانی می‌توانستند وارد این حوزه شوند که افزون بر دانش و تجربه از سرمایه قابل توجهی نیز برخوردار باشند و با تجمیع این امکانات می‌توانستند درآمدزایی مناسبی داشته باشند اما از وقتی لیتوگرافی‌ها به دستگاه‌های جدید مجهز شدند و مراحل مختلف این کار در یک ماشین گردآوری شد، شاهد بروز یک پدیده جدید شدیم که با ورود این دستگاه‌ها چاپخانه‌ها یک نمونه از آن را در مجموعه خود قرار دادند و آسیب مهم و اساسی از همین نقطه شروع شد. با ظهور و بروز این مشکل فعالان این حوزه باید در کار خود تغییر ماهیت می‌دادند اما به دلیل مشکلات مالی عده‌ای نتوانستند مجموعه‌شان را روزآمد کرده و خود را با دانش دنیا هم‌تراز کنند، به همین دلیل، لیتوگراف‌ها دچار آسیب بیشتری شدند.»
بهادری در بخش دیگر سخنان خود فعالیت لیتوگرافان را به سه حوزه دسته‌بندی می‌کند و می‌گوید: «عده‌ای از فعالان این حوزه لیتوگراف‌های سنتی هستند که اصلا به فکر روزآمد کردن مجموعه خود نیستند و نمی‌خواهند تغییر کنند، گروه دیگر نیز با ورود دستگاه‌های «ایمیج ستر» و «پلیت ستر» به سرعت دستگاه‌های خود را دیجیتالی و روزآمد کردند اما گروه سومی هم وجود دارند که افزون بر روزآمد کردن فعالیت‌های خود به حوزه‌های جدیدی مانند چاپ دیجیتال ورود پیدا کرده و در کار خود نیز موفق بوده‌اند. در این زمینه معتقدم لیتوگراف‌ها برای ادامه بقای مجموعه‌شان باید به فکر تغییر در حوزه سخت‌افزاری و نرم‌افزاری باشند.»
به گفته کارشناسان، این تغییرات نیازمند قدرت ریسک بالا و نگاهی فرانگر به صنعت چاپ است و تا زمانی که این دیدگاه وجود نداشته باشد، نمی‌توان آینده‌ای روشن برای فعالان این حوزه تصور کرد.
بهادری به عنوان یکی از فعالان پیشکسوت لیتوگرافی در این زمینه معتقد است: «متاسفانه برخی همکاران به ورود در حوزه‌های جدید توجهی نمی‌کنند. در صورتی که استمرار این بی‌توجهی ممکن است در طول زمان به نابودی مجموعه آنها بینجامد. در این زمینه هیچ نوع اجبار و تزریق سرمایه تا زمانی که لیتوگراف تمایلی به تغییر نداشته باشد، کاربرد ندارد. در ابتدا فکر یک لیتوگراف باید به این سمت و سو جلب شود و اندیشه خود راروزآمد کند، سپس به دنبال راهکارهای روزآمدکردن مجموعه‌اش برود.»
مدیر لیتوگرافی «توس» بررسی و کارشناسی دقیق مشکلات، همچنین آسیب‌شناسی تمایل نداشتن به روزآمدکردن سیستم در میان فعالان این حوزه را ضروری می‌داند و می‌گوید: «باید ببینیم چرا وقتی بستر مناسبی در چاپ دیجیتال برای ورود فعالان حوزه لیتوگرافی وجود دارد، دست‌اندرکاران این بخش تمایلی برای ورود در چاپ دیجیتال ندارند، آیا کمبود نقدینگی موجب سرمایه‌گذاری نکردن می‌شود یا افراد به دلیل کاهش قدرت مخاطره و کم‌اطلاعی به این حوزه ورود پیدا نمی‌کنند. چاپ دیجیتال با استفاده از نرم‌افزارهای گرافیکی، دانش رنگ و... با حوزه لیتوگرافی همسانی دارد و بستر خوبی برای لیتوگرافان به شمار می‌آید، اگر آنها وارد این حوزه شوند، می‌توانند از بسیاری از مشکلات کنونی رها شوند. به عنوان مثال، بنده دیگر شیوه سابق را نمی‌پذیرم و به این نتیجه رسیده‌ام که باید در همه حوزه‌هایی که به کارم مرتبط است ورود پیدا کنم و پیش‌بینی‌های لازم را انجام دهم، به همین دلیل، در تلاشم به حوزه چاپ دیجیتال ورود پیدا کرده، در آن سرمایه‌گذاری کنم.»
با نگاهی به سخنان بهادری و بررسی وضع لیتوگرافان به این نتیجه می‌رسیم که اگر فعالان این حوزه جمع شوند و نیروهای خود را یکی کنند، می‌توانند حرکتی نوین در صنف خود انجام دهند. تجربه‌های موفق کارهای گروهی و جمعی در سراسر دنیا نشان می‌دهد زمانی که یک مجموعه با رویکرد گروهی کار خود را انجام می‌دهند، موفق‌تر هستند و افق‌های آینده برای آنها روشن‌تر است.
اتحادیه‌ها ادغام شوند
در سال 73 قانونی به تصویب رسید که برآن اساس ، چاپخانه‌ها می‌توانستند یک دستگاه لیتوگرافی را به مجموعه خود اضافه کنند اما در مقابل، دستگاه‌های چاپ اجازه ورود به لیتوگرافی‌ها را نداشتند و همین موضوع موجب سرازیر شدن دستگاه‌های جدید لیتوگرافی به چاپخانه‌ها شد که فعالیت لیتوگرافان بسیاری را تحت تاثیر قرار دارد، زیرا مشتریان ترجیح دادند به جای اینکه کار خود را به دو مجموعه جدا از هم بسپارند، سفارش خود را به یک مجموعه چاپی که مرحله لیتوگرافی را نیز انجام می‌دهد بسپارند.
این موضوع، سبب شد در طول زمان نوعی تداخل صنفی و نارضایتی در میان فعالان دو حوزه ایجاد شود، احمد ابوالحسنی، نایب رییس اتحادیه لیتوگرافان تهران در این زمینه می‌گوید: «یکی از مشکلات اساسی ما در صنعت چاپ، نبود قوانین مشخص و جامع است، به گونهای که بخشی از صنعت چاپ به عنوان حوزه فرهنگی زیر نظر وزارت ارشاد است و بخش دیگر آن که همه ویژگی‌های صنعتی بودن را دارد بدون متولی است. این در حالی است که صنعت چاپ در سراسر دنیا یک مجموعه به هم پیوسته است و مثل ایران دارای سه بخش پیش از چاپ، چاپ و پس از چاپ نیست و تنها در ایران این بخش‌ها از یکدیگر جدا هستند و هر یک اتحادیه‌ای جداگانه‌ای دارند.»
وی به پیگیری‌های سه اتحادیه صنفی صنعت چاپ برای ادغام حوزه‌های مختلف صنعت اشاره می‌کند و می‌افزاید: «درخواست خود را پیش از این در شورای سیاستگذاری صنعت چاپ ارایه داده‌ایم تا سه اتحادیه لیتوگرافان، چاپخانه‌داران و صحافان به صورت یک مجموعه کلی فعالیت خود را دنبال کنند و مشکلاتی مانند تداخل صنفی و نبود اجازه ورود اصناف به کار یکدیگر از سر راه برداشته شود و صنعت چاپ به عنوان صنعتی پویا و راهبردی به سوی ترقی و رشد حرکت کند.»
در سایه ادغام اتحادیه‌های صنفی صنعت چاپ برای دست‌اندرکاران این حوزه، مزایای مختلفی پیش روی فعالان این صنعت وجود دارد، مثلا مجموعه‌های لیتوگرافی، چاپ و صحافی می‌توانند با ترکیب و تجمیع سرمایه‌های خود، مجتمع‌های بزرگ و مجهزچاپی را راه‌اندازی کنند و با این کار مشترک به سودهای خوب و مناسبی دست پیدا کنند. همچنین با جذب مشتریان در یک مجموعه از سرگردانی آنها در مجموعه‌های مختلف و مجزا جلوگیری می‌شود، اقدامی که در سال‌های اخیر توسط برخی چاپخانه‌های دولتی انجام می‌شود و سودهای سرشار آنان نشانگر تجربه‌ای موفق در این حوزه به شمار می‌آید، زیرا با این حرکت منافع و سود مجتمع‌های چاپی چند برابر می‌شود.
ابوالحسنی با بیان اینکه موضوع ادغام اتحادیه‌ها در مجامع دولتی پیگیری می‌شود و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با این طرح موافقت کرده است، ادامه می‌دهد: «اجرایی شدن این کار نیازمند زمان و صبر است زیرا این کار در مجمع امور صنفی و اداره بازرگانی نیز به طور همزمان در حال پیگیری است اما به نظر من این زمان فرصتی است برای اینکه مجموعه‌هایی که با یکدیگر قرابت و آَشنایی دارند برای همکاری در آینده‌ای نه چندان دور با هم تعامل و رایزنی داشته باشند و در صورت تصویب قوانین، بدون از دست رفتن زمان، دور جدید فعالیت‌های خود را آغاز کنند.»
مشکل دیگری که عموم فعالان صنعت چاپ درباره آن دغدغه دارند، نبود بودجه‌ای مشخص برای این صنعت است، نکته‌ای که نایب رییس اتحادیه لیتوگرافان تهران نیز به آن اشاره می‌کند و یادآور می‌شود: «متاسفانه در مجلس شورای اسلامی و دولت، هیچ‌گاه بودجه‌ای برای صنعت چاپ در نظر گرفته نمی‌شود، این در حالی است که صنعت چاپ در آمریکا به‌عنوان صنعت سوم و در کشورهای اروپایی به عنوان صنعت پنجم از بودجه‌ای خوب و مناسب برخوردار است، زیرا مسوولان دولتی به‌خوبی از سوددهی و ارزش سرمایه‌گذاری بالا در این زمینه اطلاع دارند و زیرساخت‌های لازم را برای فعالیت دست‌اندرکاران آن فراهم کرده‌اند. در کشور ما بی‌توجهی به تصویب بودجه‌ای مناسب برای این صنعت به گونهای است که بودجه سینما بالاتر از چاپ در نظر گرفته شده، در حالی که گردش سرمایه در چاپ چندین برابر سینماست، از سوی دیگر به صنعت چاپ در ایران در حد یک دفتر توجه می‌شود در حالی که گستردگی و وسعت کار آن نیازمند یک معاونت مجزا یا سازمان مستقل چاپی است تا کارهای آن در سطح کلان پیگیری شود.»
اکنون حدود 30 تا 40 درصد لیتوگرافی‌های تهران از تجهیزات و ماشین‌آلات جدید بهره‌مند هستند، در این میان اگرچه عده‌ای به دنبال سرمایه‌گذاری نیستند اما در مقابل گروه دیگری هستند که علاقه‌مندند مجموعه خود را به روز کنند ولی سرمایه اولیه را ندارند. ابوالحسنی در ادامه سخنان خود از پیگیری اتحادیه برای حل این موضوع خبر می‌دهد و می‌گوید: «در تعامل با صندوق ذخیره ارزی موفق شده‌ایم موافقت بانک ملی ایران را برای اعطای وام از مبلغ 100 میلیون تومان به بالا برای لیتوگرافان با سود 16 درصد کسب کنیم و امیدواریم این حرکت، شتابی به چرخ‌های در حال حرکت لیتوگرافان ببخشد.»
شنبه ۴ آبان ۱۳۹۲ - ۱۵:۳۷
نظر شما