علی اندیشه در گفت و گو با خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، درباره وضعیت مصرف دخانیات در جامعه ایران گفت: متاسفانه سیگار، مشابه قلیان و دیگر جلوه های گرایش به دخانیات در جامعه ایران در حال رشد است.

وی علت این موضوع را به مساله گم‌شدگی هویت جوانان مربوط دانست و افزود: زمانی که جوانان به سن بلوغ می رسند، سعی در مطرح کردن خود در جامعه دارند و با شکل های مختلف از جمله  حرف زدن های خاص، اوقات فراغت خاص، نوع پوشش خاص و ... در تلاش هستند شخصیت در حال شکل گیری خود را شکل دهند. از این رو گرایش های انحرافی مثل سیگار، قلیان و غیره در بعضی جوانان به دلیل این است که هویت جامعه در قشر خاصی گم شده است.

اندیشه، با نگاهی جامعه شناسانه به این مساله پرداخت و «گم شدن فرهنگ» در جامعه ایران را عامل مهمی در این رابطه عنوان کرد. 

وی در توضیح این مطلب افزود: جامعه ما در وضعیت کنونی در موقعیت چندفرهنگی یا به عبارتی دیگر هجوم فرهنگ های مختلف به سر می برد. فرهنگ دینی، عربی، غربی و بی فرهنگی از جمله این وضعیت چند فرهنگی است و انتخاب هر یک از این فرهنگ ها برای جوانی که در معرض فرهنگ های مختلف قرار گرفته است، سخت است. در این موقعیت جوانان برای تثبیت شخصیت خود در این کلاف سردرگم ممکن است به انتخابی نادرست و گرایش های انحرافی دست بزند.

وی در رابطه با تاثیر کتاب‌های منتشر شده در این رابطه، اظهار كرد: متاسفانه کتاب در این زمینه نتوانسته است کمکی به حل این معضل کند چرا که کشش هویتی و فرهنگی در سن بلوغ جوانان قوی تر از کشش به سوی کتاب و کتابخوانی است.

اندیشه، تاثیر دیگر رسانه های شنیداری و دیداری چون رادیو و تلویزیون را در مقایسه با کتاب، موثرتر دانست و به نقش موثر دولت در افزایش مطالعه جوانان اشاره کرد.

به عقیده این جامعه شناس، نقش دولت در رابطه با این موضوع بسیار مهم و تاثیر گذار است. وی در این‌باره افزود: دولت می تواند با راهکارهای فرهنگی مختلف راه حلی برای این معضل بیندیشد.

مولف «مبانی تاریخ اجتماعی ایران» دولت را یکی از عوامل تعیین کننده هویت افراد به خصوص جوانان دانست و گفت: اولین اقدام دولت در حل این معضل می‌تواند، تعطیلی کارخانه های سیگار سازی باشد.

اندیشه در ادامه صحبت های خود نقش آموزش و پرورش را در فرهنگ کتابخوانی بسیار موثر دانست. وی در این‌باره عنوان کرد: ساختار آموزش و پرورش در کشور ما باید تغییر کند.

وی در ریشه یابی علت فقدان فرهنگ کتابخوانی در ایران به طور عام و عدم پرداختن جوانان به مطالعه کتاب، با تقسیم کردن جوامع به جامعه «نویس ها و نانویس ها» توضیح داد: جامعه کنونی ما در عصر نانویسی به سر می برد. 

نویسنده کتاب «بحثي در خداشناسي براي نوجوانان وجوانان» در توضیح این مفهوم گفت: علت این‌که جوانان ما به مطالعه کتاب نمی پردازند، این است که در مدارس خواندن و نوشتن را به طور جدی آموزش نمی بینند و نظام آموزشی، صرفا به حفظیات دانش آموزان تاکید می کند و تا زمانی‌که محصل نتواند بنویسد و به آن آموزش داده نشود، در خواندن و مفهوم لغات و متن هم با مشکل روبه رو می شود.به طوری‌که جوانان امروز ما حتی در نگارش نامه هم مشکل دارند.


کتاب‌ها به صورت زیربنایی به ریشه یابی موضوع سیگار نپرداختند

سعید نوروزی جوینانی، نیز در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، با نگاهی روانشناختی به این مساله پرداخت. وی علت گرایش جوانان را پر کردن خلا درونی افراد، بنا بر نیاز های خود دانست. وی در توضیح این مطلب افزود: این خلا می تواند ناشی از احساس تنهایی افراد با خودشان و عدم ارتباط و پیوند افراد با خانواده، سنت، دین، مذهب، خانواده و غیره باشد.

نویسنده «روی‍کرد م‍شکل‌گ‍شایی‌ برای‌ م‍داخ‍له‌ در ب‍حران‌»در رابطه با تاثیر طرح های پاکت سیگار در کاهش مصرف آن گفت: در این رابطه، اگر ما مجموعه مداخلات پیشگیری از سیگار از جمله محیط کار، اجتماع، آموزش و غیره را در نظر بگیریم؛ طرح ها و برچسب های سیگار می تواند موثر باشد ولی تبلیغات و طرح های سیگار به تنهایی کفایت نمی کند.

این روانشناس در پاسخ به این پرسش که نپرداختن به مقوله فرهنگی سیگار نکشیدن، چقدر در رواج سایر مواد مخدر تاثیر دارد گفت: سیگار دروازه ورود به سایر مواد و اعتیاد به انواع مواد مخدر است. سیگار به عنوان خرده فرهنگ در اعتیاد، به دلیل احساس پاداش و لذتی که به افراد می دهد، در رواج سایر خرده فرهنگ های اعتیاد بسیار موثر است.

وی، تالیفات و کتاب‌های منتشر شده در این زمینه را در مجموع خوب ارزیابی کرد اما کتاب‌هایی را که به صورت زیربنایی به ریشه یابی موضوع سیگار و دخانیات پرداخته باشند کم دانست.

نوروزی، به کتاب‌های مطرحی که در این زمینه به تالیف در آمده‌اند، اشاره کرد و گفت: تالیفات حسام الدین معصومیان شرقی که به مساله اعتیاد با نگاهی عمیق و آسیب شناسانه نگریسته شده است، کتاب های خوبی در این زمینه هستند. کتاب‌های وی به مساله پدیداری، احساس نیاز و ریشه های اعتیاد می پردازد.

مولف «کمی بیش» در رابطه با بهبود وضعیت نشر در این زمینه گفت: فراخوان سازمان های متولی در این زمینه می تواند بسیار موثر واقع شود و قصور این سازمان ها در مقولات فرهنگی تاکنون کمک شایانی به این مساله نکرده است.

نوروزی به راهکار های فرهنگی در این زمینه اشاره کرد و گفت: تشکیل گروه های خودجوش جوانان، انتشار منابع و کتابهای خودیار(SELF HELP)، ممنوعیت استعمال دخانیات در محیط های اداری و تشویق جوانان می توانند عوامل موثری در این زمینه باشند.