به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، ابوعلی حسین‌ابن عبدالله‌ ابن سینا، مشهور به ابوعلی سینا، پزشک، دانشمند و فیلسوف برجسته ایرانی در سال ۳۵۹ ه.‌ش در بخارا متولد و در 416 ه.‌ش در همدان چشم از دنیا فروبست. وی به‌ویژه به‌دلیل آثارش در زمینه فلسفه ارسطویی و پزشکی  جایگاه برجسته‌ای در تاریخ کهن ایران و جهان دارد. وی پدر علم طب در ایران است. کتاب «القانون فی‌الطب» ابو‌علی سینا یکی از معروف‌ترین آثار تاریخ پزشکی دنیاست که در قرون وسطی نیز به‌عنوان مهم‌ترین کتاب مرجع پزشکی در غرب مورد استفاده قرار می‌گرفت.

ابن سینا در سن 18 سالگی بر تمام علومی که در آن زمان رایج نبودند و بعدها شناخته شدند، تسلط یافت. پیشرفت‌های بعدی وی در زمینه علوم و دانش‌های مختلف مرهون استدلال‌های شخصی وی بود. این دانشمند بزرگ در تمام مدت عمر خود کمتر شبی را سپری کرد که به بیداری نگذرانده باشد و کمتر روزی را گذراند که جز به مطالعه به کار دیگری دست زده باشد. به گواه تاریخ، او شب‌ها تا دیروقت به نوشتن کتاب و رساله می‌پرداخت و در این کار افراط می‌کرد.

به دلیل آن‌که در آن عصر، عربی زبان رایج آثار علمی بود، ابن سینا و سایر دانشمندان ایرانی که در آن روزگار می‌زیستند کتاب‌های خود را به زبان عربی نوشته‌اند. بعدها بعضی از این آثار به زبان‌های دیگر از جمله فارسی ترجمه شد. از جمله اثر «قانون در طب» که به همت عبدالرحمن شرفکندی به زبان فارسی ترجمه شده‌ است.

جرج سارتن در کتاب «تاریخ علم» ابوعلی سینا را یکی از بزرگترین اندیشمندان و دانشمندان پزشکی می‌داند. همچنین وی او را مشهورترین دانشمند ایران می‌داند که یکی از معروف‌ترین‌ها در همه زمان‌ها، مکان‌ها و نژادهاست.

کتاب‌شناسی حکیم ابن سینا
نویسنده کتاب‌های «القانون فی‌الطب» و «شفا» که دانشنامه‌علمی و فلسفی جامعی است،۴۵۰ کتاب در زمینه‌های گوناگون نوشته که شمار زیادی از آن‌ها در مورد علم پزشکی و دانش فلسفه است. آثار فراوانی از ابن‌سینا به جا مانده و یا به او نسبت داده شده که فهرست جامعی از آن‌ها در فهرست نسخه‌های مصنفات ابن سینا آورده شده‌ است. این فهرست شامل ۱۳۱ نوشته اصیل از ابن سینا و ۱۱۱ اثر منسوب به اوست.

از مصنفات او می‌توان به المجموع در یک جلد، الحاصل و‌المحصول در 20 جلد، البر و‌الاثم در دو جلد، الشفاء در 18 جلد، القانون فی‌الطب در 18 جلد، الارصاد‌الکلیه در یک جلد، الانصاف در 20جلد، النجاه در سه جلد، الهدایه در یک جلد، الاشارات در یک جلد، المختصر‌الاوسط در یک جلد، العلائی در یک جلد، القولنج در یک جلد، لسان‌العرب فی‌اللغه در 10 جلد، الادویه‌القلبیه در یک جلد، الموجز در یک جلد، بعض‌الحکمه‌المشرقیه در یک جلد، بیان ذوات‌الجهه در یک جلد، المعاد در یک جلد و کتاب المبدا و المعاد در یک جلد اشاره کرد.

رساله‌های این دانشمند برجسته نیز عبارتند از القضاء و‌القدر، فی‌الاله‌الرصدیه، عرض قاطیغوریاس، المنطق بالشعر، قصائد فی‌العظه و‌الحکمه، فی نعوت‌المواضع‌الجدلیه، فی اختصار اقلیدس، فی مختصر‌النبض به زبان فارسی، فی‌الحدود، فی‌الاجرام‌السماویه، الاشاره فی علم‌المنطق، کتاب اقسام‌الحکمه، کتاب النهایه، کتاب عهد کتبه لنفسه، کتاب حی بن یقطان، کتاب فی ان ابعاد‌الجسم ذاتیه له، کتاب خطب، کتاب عیون‌الحکمه، کتاب فی انه لا یجوز ان یکون شی‏ واحد جوهریا و عرضیا، کتاب ان علم زید غیر علم عمرو، رسائل اخوانیه و سلطانیه و مسائل جرت بینه و بین بعض‌العلماء.

کتاب‌های زاویه، اقلیدس، الارتماطیقی، علم هیات، المجسطی و جامع البدایع در زمینه ریاضیات، کتاب‌های ابطال احکام‌النجوم، الاجرام العلویه واسباب‌البرق والرعد، فضا و النبات والحیوان در زمینه علوم طبیعی و کتاب‌های القانون فی‌الطب، الادویه‌القلبیه، دفع‌المضار‌الکلیه عن الابدان‌الانسانیه، قولنج، سیاسه‌البدن و فضائل الشراب و منافعه و مضاره، تشریح‌الاعضا و الفصد و الاغذیه والادویه در زمینه علوم پزشکی، برخی از آثار این دانشمند ایرانی در زمینه‌های مختلف علوم است.

ابو علی سینا دارای دیدگاه‌های موسیقایی نیز بوده است. گمان می‌شود ابن سینا و فارابی بنیانگذاران نخستین پایه‌های دانش هماهنگی (هارمونی) در موسیقی بوده‌اند. آثار موسیقایی وی از جمله «جوامع علم موسیقی و المدخل الی صناعه‌الموسیقی» شامل پنج اثر است که در بخش‌هایی از آن‌ها به موسیقی پرداخته شده است.

ابوعلی سینا در ادبیات فارسی نیز قلمی قوی داشته ‌است. بیش از ۲۰ اثر فارسی به او منسوب است که «دانشنامه علائی» و «رگ‌شناسی» یا همان رساله نبض از نوشته‌های او است. آثار فارسی ابن‌سینا، مانند سایر نثرهای علمی زمان وی، با رعایت ایجاز و اختصار کامل نوشته شده ‌است.

قانون در پزشکی، رد‌پایی ماندگار بر صفحه تاریخ
کتاب «القانون فی‌الطب» یک دایره‌المعارف پزشکی است که در آن تمام مبانی اصلی طب از جمله طب سنتی مورد بحث قرار گرفته ‌است. مبانی تشریح، آناتومی، مبانی علامت‌شناسی، سمیولوژی، داروشناسی و داروسازی، نسخه‌نویسی و فارماکولوژی برخی از شاخه‌های علمی پزشکی هستند که در این کتاب به‌ آن‌ها پرداخته شده است.

کتاب قانون در سال ۱۳۶۰ به ‌همت مرحوم شرفکندی (ماموستا هژار) از عربی به فارسی امروزی ترجمه شد و از سوی انتشارات سروش منتشرشد که تاکنون چندین بار تجدید چاپ شده‌ است. این اثر کهن و ماندگار، در دانشگاه‌های اروپایی و آمریکایی تا دو قرن پیش مورد استفاده پزشکان بوده و به اکثر زبان‌های دنیا ترجمه شده ‌است و بعد از انجیل بیشترین آمار چاپ را داشته‌ است.

نسخه‌های بسیاری از کتاب «القانون فی‌الطب» ابن سینا به زبان‌های مختلف در مراکز علمی و دانشگاهی و کتابخانه‌ها و موزه‌های بزرگ دنیا موجود است که از آن جمله می‌توان به نسخه مشهور آن به زبان لاتین و چاپ ۱۴۸۴ میلادی، در مخزن کتاب‌های نفیس کتابخانه مرکز علوم درمانی دانشگاه تکزاس در سن‌آنتونیو، اشاره کرد.

شاگردان ابن سینا
ابن سینا علاوه بر آثار خود، شاگردان دانشمند و کارآمدی همچون ابوعبید جوزجانی، ابوالحسن بهمنیار، ابومنصور طاهر اصفهانی و ابوعبدالله محمد بن احمد‌المعصومی را که هر یک از ناموران روزگار شدند را تربیت کرد.

ابوالحسن بهمنیار بن مرزبان، شاگرد بسیار معروف ابن سینا است که برخی از آثار او امروزه موجود است. وی از زرتشتیان آذربایجان بود ولی بعدها مسلمان شد و کنیه ابوالحسن را برگزید. یکی از کتاب‌های ابن سینا به نام «المباحث» بیشتر شامل پاسخ سوال‌های بهمنیار از ابوعلی سینا است.

جایگاه امروزی ابن سینا در ایران و جهان
به پاس خدمات بی‌شمار و ماندگار این دانشمند بزرگ، روز یکم شهریور همزمان با زاد‌روز ابن سینا، در ایران به نام روز پزشک نامگذاری شده است.

جایزه ابن سینا در آلمان
در سال ۲۰۰۵ میلادی دکتر «یاشار بیلگین» با همکاری چند فرد دیگر، کانونی عام‌المنفعه به نام «آویسنا پرایز» در شهر فرانکفورت آلمان بنیان نهاد تا سالانه به انتخاب هیات داوران «جایزه ابن سینا» را به افراد یا سازمان‌هایی که در راه تفاهم فرهنگی ملت‌ها کوشا بوده‌اند اعطا کند. مبلغ این جایزه تا 100 هزار یورو تعیین شده که از طرف شخصیت‌های حقوقی و حقیقی مختلف مهیا می‌شود.

پیشینه و جایگاه پزشکی ایران از زبان دكتر شمس شريعت تربقان
دكتر شمس شريعت تربقان، ریيس موزه ملی تاريخ علوم پزشكی كشور را بايد از پزشكانی دانست كه مشكلات و سبک زندگی متفاوتی داشته و به قول خودش زندگی او با پزشكان امروزی فرق دارد. اين استاد دانشگاه علوم پزشكی تهران، پزشک بودن را يک نعمت می‌داند. وی در حال حاضر به‌عنوان ریيس موزه ملی تاريخ علوم پزشكی كشور سعی می‌كند به كمک اسناد، مدارک و نمونه‌های موجود در موزه، تاريخ درخشان پزشكی ايران را به همه ایرانیان و جهانیان به‌ویژه پزشكان يادآوری كند.

به گفته دكتر شمس شريعت، پزشكی ايران آنچنان پيشرفته و استثنايی بوده كه پزشكی غرب را به سمت تحقيق و پيشرفت سوق داده است. وی در کتابی با عنوان «تاثير پزشكی ايران بر پزشكی غرب» که در دست چاپ است، نقش و تاثیر مهم پزشكی ايران را تشریح کرده است.

وی معتقد است که در واقع پزشكی ايران است كه بر پزشكی غرب اثر می‌گذارد و آن‌را به سمت تجربه و مدرن شدن پيش می‌برد. اين پزشكی‌ ايرانی‌-‌اسلامی است كه جوانه تحقيق و پيشرفت را به غرب منتقل می‌كند.

البته وی این ادعا را بسیار بزرگ می‌داند و از خوانندگان خواسته که پس از چاپ كتاب، هر فردی که انتقاد يا مستندی در اين زمينه دارد، وی را هم در جريان آن قرار دهد، چون مستندات دکتر شمس طریقت همه برپايه نظرات ذكر شده در آثار غربی و عربی است.

به عقیده وی، به‌طور كلی پزشكی ايران ريشه‌ای بسيار قوی دارد و حتی اساس چهار خلط يا چهار مزاج كه بيش از دو هزار سال بر دنيا حاكم بوده هم از ايران پايه‌گذاری شده است. وی می‌گوید که البته تمام كتاب‌های پزشكی و حتی استاد نجم آبادی، مورخ شهير و استاد مسلم تاريخ پزشكی، اين موضوع را به‌عنوان طب جالينوسی عنوان كرده اما من در مطالعاتی كه داشتم به اين نتيجه رسيدم كه حتی پايه‌گذار اخلاط چهارگانه هم براساس نوشته‌های كتاب زرتشت، ايرانی‌ها هستند. خوشبختانه پزشكی ايران چه قبل از اسلام و چه پس از آن همواره درخشيده است و در واقع با آغاز نبوت پيامبر اكرم (ص) باب جديدی در پزشكی ايران و جهان گشوده شد.

به گفته دکتر شمس شریعت، ابوعلی سينا، پزشک بزرگ پايان قرن چهارم و آغاز قرن پنجم و فردی كه پزشكی ايران اسلامی را كمال بخشيد و به آن نظم منطقی و علمی داد، رساله‌ها، جزوات و كتاب‌های بسیاری در زمینه علم پزشكی دارد كه از آن ميان فقط «رساله نبض»، «تشريح الاعضاء» و «رساله جوديه» به فارسی است.

وی می‌گوید که كتاب «قانون» ابن سینا اعتبار عظيمی به پزشكی ايران بخشيد. در قرن‌های هفتم و هشتم با اين‌كه بيشتر كتاب‌های پزشكی در ايران به زبان عربی است، اما تمايل به تاليف كتاب‌های فارسی نيز ديده می‌شد. علاوه بر آن نوشتن شرح بر كتاب‌های معتبر پزشكی در اين دوره بيشتر است به‌طوری‌كه چندين كتاب معتبر در شرح قانون ابن سينا نگاشته شد. يكي از مهم ترين آن‌ها اثر ابن نفيس قرشی، پزشک معروف قرن هفتم است. پس از ابن سينا، كسی را همانند او نمی‌دانند؛ او بزرگ‌ترين پزشک مصر بود.