به گزارش خبرگزاري كتاب ايران (ايبنا)، تورج ژوله، پژوهشگر فرش دستباف و عضو شوراي پژوهش و آموزش مركز ملي فرش ايران، نويسنده كتاب‌هايي از جمله «برگي از قالي خراسان»، «طرح‌هاي فرش ايران و جهان» و «پژوهشي در فرش ايران» است. به بهانه بازچاپ كتاب «پژوهشي در فرش ايران» با او گفت‌وگويي انجام داده‌ايم. 

ژوله درباره كتاب «پژوهشي در فرش ايران» به «ايبنا» گفت: اين كتاب براي نخستين‌بار در سال 81 از سوي انتشارات يساولي منتشر شد. اين اثر كه به عنوان يكي از منابع مهم آزمون‌هاي كارداني و كارشناسي ارشد صنايع دستي و فرش معرفي شده است براي مدتي در بازار ناياب شده و به همين دليل بازچاپ شد.

وي افزود: مخاطبان اين كتاب تحصيل‌كنندگان رشته فرش در هنرستان تا دانشجويان مقطع كارشناسي ارشد صنايع دستي و فرش را شامل مي‌شوند و به عنوان كتاب درسي و مرجع در اين مقاطع استفاده مي‌شود. مباحث تخصصي فرش به زبان ساده در اين كتاب بيان شده‌اند كه بخشي از اين مباحث گردآوري و بخشي تاليف بوده است.

اين مدرس دانشگاه در ادامه در ارزیابی آثار نگاشته شده در حوزه صنایع دستی و به‌ویژه فرش دستباف در ايران اظهار كرد: حدود 10 سال گذشته تعداد کتاب‌هایی كه در اين حوزه منتشر شده‌، از نظر آماري در سطح خوبي قرار داشته‌اند، در حالي كه از نظر كيفي تعداد انگشت‌شماری کتاب خوب و مرجع در اين حوزه به چاپ رسیده‌اند.

ژوله افزود: اين كتاب‌ها غالبا آثاري به‌شمار می‌آیند که نگاه سطحي به موضوع داشته‌اند و از نظر علمی، محتوای چندان مناسب و مطابق با دانش فرش‌شناسی روز دنیا  ندارند و از استانداردهای لازم برخوردار نیستند، به‌ویژه این‌که امروز در دوره‌ای قرار داريم که شیوه و كيفيت چاپ کتاب، به‌ویژه در حوزه فرش و منسوجات از اهميت بالايي برخوردار است. امروزه بخشی از اعتبار کتاب‌هاي فرش به انتشار درست، استفاده از تصاویر رنگی و كاربرد دقيق رنگ‌ ارتباط دارد که معمولا ناشران در این زمینه بسیار سهل‌انگاری می‌کنند، به طوري كه شاید تعداد كمي از ناشران را بتوان نام برد كه در اين رابطه دقت لازم را به كار مي‌بندند.

نويسنده كتاب «پژوهشي در فرش ايران» شيوه چاپ و انتشار كتاب‌ را از جمله عناصر مهم در نشر كتاب‌هاي حوزه صنایع دستی و به‌ويژه فرش (و ساير منسوجات) دانست و ادامه داد: كتاب‌هاي اين حوزه نيازمند معرفی دقیق و مناسب، استفاده صحيح از رنگ و استفاده از عکس‌هاي داراي كيفيت بالا است.

وی در پاسخ به این سوال که «چرا كتاب‌هاي حوزه فرش از نظر کیفی رشد نداشته است؟» با انتقاد از نبودن شیوه تحقیقات مشخص و مدوني در عرصه پژوهش‌های حوزه صنایع دستی و فرش در ايران گفت: در دانشگاه‌هاي كشورمان در برخورد با روش تحقیق در حوزه هنر و صنایع دستی به صورت سلیقه‌ای رفتار می‌شود و متاسفانه هنوز در اين عرصه چارچوب مشخصی نداریم و غالبا کسانی که در این زمينه کارهای موفق انجام داده‌اند، روش‌های خاص خود را داشته‌اند که آن‌ها نیز مورد توجه قرار نمی‌گیرند. به همین دلیل است که غالبا نتایج تحقیقات در اين حوزه کاربردی نیستند یا اگر تحقیقي، حتی به صورت گسترده انجام شده باشد، نحوه ارایه و نشر آن بسیار ضعیف است.

عضو شوراي پژوهش و آموزش مركز ملي فرش ايران، در راستاي ارايه پيشنهادي برای بالاتر رفتن سطح مطالعات فرش در كشور و ارتقای کیفیت آثار منتشر شده در این حوزه اظهار كرد: تنها راه ارتقای این بخش شاید یک نظارت دقیق باشد. در حوزه فرش متاسفانه از دانش فرش‌شناسی دنیا، بیش از یکصد سال عقب هستیم. تاريخ انتشار نخستين کتاب‌های حوزه فرش در دنیا كه به صورت نفيس چاپ شدند به یکصد و سی سال پیش برمي‌گردد و ما نسبت به این دانش بسیار عقب هستیم و كم كردن اين فاصله نيازمند تلاش فراواني است.

ژوله گفت: در اين راستا مي‌توان از الگوهای انتشاراتی كتاب‌هاي خارجي بهره گرفت. در عرصه كتاب‌هاي هنري مخاطب چنداني وجود ندارد كه این وضعیت درباره فرش بسیار وخيم‌تر است و با وجود خیل عظیم دانشجویان رشته فرش در كشورمان، علاقه‌مندان زيادي برای خريد اين كتاب‌ها وجود ندارد. به همين دليل انتشار كتاب‌هاي اين حوزه برای ناشران نيز چندان مقرون به صرفه نیست و روي كتاب‌هاي نفیس سرمايه‌گذاري مناسبي صورت نمي‌گيرد. در حال حاضر نيز شايد تنها تعداد انگشت‌شماري ناشر را بتوان نام برد که دقت لازم را در چاپ اين آثار به كار مي‌‌گيرند و كيفيت مطلوب در چاپ كتاب‌هاي فرش را در نظر دارند.

وي در پاسخ به اين سوال كه «گمان نمي‌كنيد اگر در چاپ كتاب‌هاي فرش كيفيت بسيار بالايي لحاظ شده و از كاغذ گلاسه استفاده شود، اين كتاب‌ها به صورت موزه‌اي درآمده و به دست مخاطب خود نمي‌رسند؟» اظهار كرد: متوسط قیمت کتاب‌هاي چاپ معمولي‌ در ايران نسبتا بالا است، بنابراین چاپ کتاب فرش به صورت نفیس، با کاغذ گلاسه و چاپ دقیق (كه شرط نخست در چاپ كتاب‌هاي اين حوزه است) حتي اگر به درج قيمت بالا بر جلد كتاب منجر شود، داراي ارزش است و مشكلي براي مخاطب ايجاد نمي‌كند، زيرا مخاطب اين كتاب‌ها به حوزه كاري خود اهميت مي‌دهد و علاقه‌مند است كتاب‌هاي مناسب و مطلوبي در اين حوزه وجود داشته باشد.

اين مدرس دانشگاه ادامه داد: مخاطب این کتاب‌ها دانشجویان کارشناسی و كارشناسي ارشد صنایع دستی و استادان این رشته‌ها هستند و اگرچه بافندگان فرش نيز نياز به مطالعه دارند اما كتاب‌هاي مورد نياز آنان در سطح ديگري غير از سطح كتاب‌هاي نفيس قرار مي‌گيرد. کتاب‌های نفيس فرش غالبا در سطح دانشگاهی چاپ مي‌شوند. اين كتاب‌ها در حقيقت دانش فرش را آموزش می‌دهند و شامل دیدگاه‌های جدید اين دانش‌اند. اگر در اين كتاب‌ها، عکس‌ها با كيفيت بالا چاپ نشود و كتاب‌ها نفیس و رنگی نباشند، به مقصود خود نمي‌رسند.

وي ادامه داد: اصولا رشته‌های هنر و صنایع دستی رشته‌های پرخرجی‌ به‌شمار می‌آیند که بخش مهم و بنیادین آن‌ها کتاب است و اگر بخواهیم درباره کتاب قصور کرده و کتاب خوب در اين حوزه منتشر نكنيم، به نخستين ابزار اين رشته بي‌توجه بوده‌ايم كه این كار صحيحي نيست.

ژوله درباره تاثیر تحقیقات حوزه صنایع دستی و به‌ويژه فرش در بالابردن کیفیت محصولات اين حوزه گفت: در حوزه تولیدات فرش افرادي را سراغ دارم که در بیست سال گذشته، از ميان چند عنوان كتاب تراز اولی که در حوزه صنایع دستی، منسوجات و فرش چاپ شده استفاده‌های بسیار مناسبی کرده‌اند و غالبا از تصاویر این كتاب‌ها كه در آن‌ها فرش‌های بسیار قدیمی به خوبي كارشناسي شده الگوبرداری کرده‌ و اين طرح‌ها را به خط تولید آورده‌اند.

وي افزود: در حقيقت بخشی از آبروداری فرش ایران نيز با استفاده از همین منابع انجام می‌شود. در ايران افرادي در عرصه توليد و صادرات فرش وجود دارند كه با فهم و تدبير بالا از كتاب‌های خوب اين حوزه بهره مي‌گيرند و در عمل آن‌ها را به كار مي‌‌بندند و اگر چه تعداد اين افراد كم است اما با همين تعداد نيز ما به هدف خود رسيده‌ايم.

ژوله در بيان جنبه‌هاي مغفول مانده در حوزه تحقيقات فرش در كشورمان اظهار كرد: آشنايي با دانش فرش‌شناسی، سابقه تاریخی آن در دنيا و پرچمداران اين علم، نيازمند توجه بيشتري در كشورمان است و بايد دانشمندان فرش دنیا را در كشورمان معرفی کنیم. 

وی افزود: فرش‌شناسی به عنوان یک دانش بیش از یک قرن است که در دنیا سابقه دارد و مطالعات خوبي در اين حوزه انجام شده است كه بايد مخاطبان اين حوزه در كشور ما نيز با اين تحقيقات آشنا شوند. اين موضوع اگرچه نيازمند سرمایه‌گذاری‌هاي کلان است اما امري ضروري است و به نظر مي‌رسد در این حوزه باید جدي‌تر عمل کنیم، يعني کتاب‌ها و منابع اين حوزه را در ايران ترجمه و چاپ كنيم.

اين مدرس دانشگاه افزود: با توجه به اين‌كه از امسال نخستين گروه پذيرفته‌شدگان كارشناسي ارشد فرش را در كشور داريم و احتمالا در چند سال آینده مقطع دکتری اين رشته نيز راه اندازی خواهد شد، به چنين منابعي در كشورمان نياز داريم. به ويژه منابع آلمانی و روسی اين حوزه، در دنيا حرف اول را می‌زنند كه بايد با ترجمه‌هاي خوب در ايران ترجمه و چاپ شوند.

چاپ دوم کتاب «پژوهشی در فرش ایران» با شمارگان سه هزار نسخه، 246 صفحه و بهای 25 هزار تومان از سوی انتشارات یساولی منتشر شده است.