به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، نشست روز بزرگداشت عطار نیشابوری با حضور دکتر ابراهیم خدایار و دکتر محمود عابدی در پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات از ساعت 17 الی 19 دیروز 29 فروردین برگزار شد. عابدی در این نشست گفت: عطار در عرفان شخصیتی استثنایی است. او در عرفان و شعر پیرو سنایی است اما پس از سرودن «اسرارنامه» که در آن پیرو حدیقة الحقیقه است، او راه خود را پیدا می‌کند. 

وی افزود: عطار در منطق‌الطیر مراحل عرفان را گزارش می‌کند. این اثر هم از نظر نوع قالب و هم از منظر پرداخت به شیوه‌ جدیدی است که مشابه آن فقط در آثار ابن‌سینا و شیخ‌ اشراق می‌توان یافت. منطق‌الطیر به سیر روحانی انسان از عالم کثرت به وحدت یا از خود به خدا و یا حتی از خود به خود است. 

این عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی در ادامه گفت: داستان شیخ صنعان قلب منطق‌الطیر است. این داستان مربوط به گذار انسان از ارزش‌های شناخته شده توصف است به سمت جایی که به عشق منتهی می‌شود. در حقیقت این داستان از وجود انسان آغاز می‌شود تا جایی که مقام، مقام فنا است. 

در ادامه عابدی با اشاره به این‌که زبان شعری عطار و مولوی زبان ساده و بدون هرگونه تصنع و ابراز فضل است، به بررسی تطبیقی داستان شیخ صنعان در منطق‌الطیر و پیرچنگی در مثنوی پرداخت و این داستان‌ها را از منظر اصل تقابل تحلیل کرد. 

عابدی در پایان گفت:‌ شیخ صنعان در اوج شریعت است و پیرچنگی در اوج گناه و پستی. این دو در یک‌ مقام یعنی دیدار با حقیقت به هم می‌رسند. باید بدانیم که زیبایی‌ها بیرونی نیستند و حقیقت ازداخل چشم شروع می‌شود. اگر کسی به حقیقت و زیبایی‌های آن دست یافت مقام پیر چنگی و شیخ صنعان را یکسان می‌بیند. دیدن این زیبایی‌ها در آثار عطار بر ما واجب است. 

در ادامه جلسه ابراهیم خدایار به ترجمه آثار عطار در آسیای میانه و تاثیری که این ترجمه‌ها بر تفکرات مردم این سرزمین‌ها گذاشته،‌پرداخت و گفت: آسیای مرکزی در شکل‌گیری فرهنگ مردمان آریایی نژاد نقش معتبری را ایفا کرده است. سعید نفیسی با استناد به اوستا اثبات می‌کند که ارض موعود ایرانی‌ها سواحل سیحون و جیحون یا همان،‌ ماوراالنهر است. 

وی افزود: اکثر مردم ماوراالنهر از طریق زبان فارسی با دنیای دانش آشنا شدند و فارسی برای آن‌ها زبان دانایی بود. از قرن نهم هجری به بعد در دربار تیموریان هرات ترجمه آثار بزرگ ایرانی شروع شد. عطار در این میان بر یکی از بزرگترین اندیشمندان این عصر یعنی امیرعلی‌ شیرنوایی تاثیر به‌سزایی داشت. 

رییس مرکز تحقیقات زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تربیت مدرس، در ادامه گفت: من میراث عطار در این سرزمین‌ها را در سه بخش بیان می‌کنم: نسخه‌های خطی آثار عطار در این منطقه در گنجینه «ابوریحان بیرونی» در تاشکند، چاپ سنگی آثار عطار در تاجیکستان، ازبکستان و دیگر مناطق و ترجمه آثار عطار به زبان ازبکی از قرن نهم.

خدایار در ادامه گفت: همه محققان آثار عطار را به دو دسته حقیقی و مجعول تقسیم می‌کنند. هفت منظومه جزو آثار اصلی است اما یک نسخه خطی منحصر به فرد از تذکرة الاولیا در کتابخانه دانشگاه دولتی سمرقند با خط نسخ وجود دارد که تاریخ آن 685 هجری است. نیکلسون و استعلامی تصحیح خود از تذکرة الاولیا را از روی این نسخه انجام داده‌اند.

وی افزود: یک نسخه دیگر از تذکرة‌الاولیا با تاریخ 698 در تاشکند وجود دارد و تقریبا 51 نسخه از این متن در گنجینه ابوریحان بیرونی تاشکند نگهداری می‌شود. «شاه نیاز موسایف» شاعر و پژوهشگر ازبکی در مقاله‌ای 150 اثر از عطار که در این موسسه است را معرفی کرد که 90 اثر این تعداد مربوط به آثار منظوم است.

در ادامه جلسه خدایار به معرفی تعداد دیگری از نسخه‌های مربوط به این موسسه پرداخت و گفت که البته تعدادی از این آثار هم بعدها به عطار نسبت داده شده و متعلق به عطار نیست. او همچنین به کتاب «پندنامه» اشاره کرد که آن‌را از عطار می دانستند و سال‌ها جزو کتاب‌های درسی مردم این منطقه بوده است، اما پژوهشگرانی چون دکتر شفیعی کدکنی آن‌را جزو آثار عطار نمی‌دانند. همچنین خدایار به آثار چاپ سنگی عطار در ازبکستان اشاره کرد و پس از آن به آثار ترجمه‌ای عطار به زبان ازبکی پرداخت.

خدایار گفت: ترجمه عمده آثار عطار به زبان ترکی و ازبکی به‌وسیله امیر علی شیرنوایی صورت گرفته است. شخصیت شیرنوایی مثل شخصیت امیرکبیر است. برای نخستین بار مقبره عطار به دستور او تعمیر شد. او همچنین بنیانگذار ادبیات «ترکی جغتایی» است. امیر منطق‌الطیر را با عنوان «لسان‌الطیر» در همان وزن به ازبکی ترجمه کرد که ترجمه‌ای بسیار عالی است و امروزه در مورد آن بسیار مقاله و پایان‌نامه نوشته می‌شود.

در ادامه جلسه خدایار به بررسی تطبیقی منطق‌الطیر و لسان‌الطیر پرداخت و به تحقیقات صورت گرفته بر لسان‌الطیر اشاره کرد. سپس با اشاره به این‌که ادیبان و اندیشمندان ایرانی برای مردم منطقه ماورا النهر بسیار محبوب‌ هستند گفت: زبان فارسی در این منطقه با انقلاب 1917 از رسمیت افتاد و امروزه ما مسوولیت بزرگی بر گردن خود داریم تا ترویج دوباره این زبان و تفکر اندیشمندان ایرانی در این سرزمین با همکاری دگراندیشان امروز کشورهای ازبکستان و تاجیکستان بکوشیم. اکنون شاعران فارسی زبان در ازبکستان بسیارند و خود را ایران کوچک می‌خوانند، باید با آن‌ها همکاری لازم را داشت. 

نشست روز بزرگداشت عطار نیشابوری با حضور دکتر ابراهیم خدایار و دکتر محمود عابدی در پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات از ساعت 17 تا 19 دیروز 29 فروردین برگزار شد.