به گزارش خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)، اين اثر در ادامه پروژه ملي تدوين تاريخ انديشه سياسي مسلمين و با هدف بررسي و تحليل انديشه‌هاي اجتماعي و سياسي ابوريحان بيروني تهيه شده است و گامي در جهت فراهم ساختن زمينه‌هاي لازم براي شناسايي تاريخ انديشه سياسي ـ‌ اسلامي محسوب مي‌شود.

ابوريحان محمد‌بن احمد خوارزمي بيروني، يكي از بزرگترين دانشمندان جهان اسلام سال 362 هجري قمري(973 ميلادي) در «بيرون» از شهرهاي خوارزم در يك خانواده گمنام خوارزمي‌تبار به دنيا آمد. تاريخ درگذشت وي دقيقا معلوم نيست. «ياقوت حموي» تاريخ فوت وي را 440 ذكر كرده اما «حاج خليفه» در كتاب كشف‌الظنون سال درگذشت بيروني را 423 ـ 450 نقل كرده است.

از دوران كودكي بيروني اطلاعات دقيقي در دست نيست اما خصلت تحقيق و هوش سرشار وي زبانزد همه است. وي در دوران جواني به خراسان كه در آن زمان مركز علمي بزرگي بود، سفر كرد و به خاطر هوش و استعداد زياد، به زودي در علوم زمان خود استاد شد. بيروني در دوران جواني به قلمروي شاهان ساماني راه يافت و با سلطان منصور كه خود از رياضي‌دانان و منجمان بزرگ بود، آشنا شد و تحت تعليم و تربيت وي قرار گرفت.

بحث درباره نظريه‌هاي سياسي ـ اجتماعي ابوريحان بيرونيژ كه يكي از برجسته‌ترين انديشمندان قرن چهارم هجري به شمار مي‌رود، امري دشوار است، زيرا در آثاري كه تاكنون از وي به دست ما رسيده‌اند، مسائل مربوط به انديشه سياسي به صورت مجزا و منسجم مطرح نشده‌اند. همچنين كتاب‌هايي مثل «التحذير من قبل‌الترك» كه در آن احتمالا به مسائل سياسي پرداخته شده، همچنان مفقود است، بنابر اين براي دستيابي به موضوع مورد بحث، به ناچار مي‌بايست از آثار باقي مانده وي (كه از 185 اثر علمي بيروني تنها 40 عنوان آن در كتابخانه‌هاي جهان موجود است) كمك گرفت.

در بخشي از مقدمه كتاب درباره انديشه سياسي بيروني مي‌خوانيم: «اهميت آراي سياسي بيروني تا آن‌جا كه به ميراث جهان اسلام برمي‌گردد، از چند منظر قابل تفحص و تامل است: نخست، وي يك متفكر مسلمان با گرايش شيعي است و از ذخاير علمي جهان تشيع محسوب مي‌شود، لذا آشنايي با انديشه سياسي ايشان براي موقعيت خاص جهان تشيع به خصوص ايران كه مركز احياي تمدن اسلامي است، اهميت ويژه‌اي دارد. دوم، بيروني به مثابه يك ايراني، متعلق به فرهنگ ايراني مي‌باشد، بنابر اين تا آن‌جايي كه به تاريخ انديشه و تمدن ايراني مربوط است، حامل پيشينه و هويت ايراني است. سومين نكته مهم به روش تحقيق تجربي و علمي وي مربوط است. به عبارت ديگر، كاري كه اروپاييان در انقلاب علمي و ادبي با بنياد علوم و معارف جديد، در قرن شانزدهم كردند، بيروني در سده دهم كرده بود. در هر صورت، آشنايي با ميراث گذشته ضمن آن كه مي‌تواند سوال‌ها و مسائل نظري مشترك، به خصوص در علوم انساني را تا حدي پاسخ دهد، زمينه‌اي مساعد براي درك علمي‌تر موقعيت فعلي خواهد بود و بالاخره چهارمين نكته قابل تامل، به شرايط سياسي ـ اجتماعي قرن چهارم و وضعيت اسف‌بار دولت‌ها و حاكميت سياسي مسلمانان برمي‌گردد. در اين قرن در اوج بلوغ تمدن اسلامي هستيم، ولي به لحاظ حاكميت دستگاه خلافت و زندگي سياسي مسلمانان، در اوج زوال و انحطاط نيز قرار داريم و هر روز از مشروعيت سياسي حكومت مركزي كاسته مي‌شود و لذا، تفرقه و تشتت در نقاط مختلف مملكت اسلامي سايه افكنده و در پي آن دولت‌هاي مختلفي اعلام استقلال مي‌نمودند و جنگ بي‌پايان داخلي بين آنها به اوج خود رسيده بود. به هر حال، منازعات اجتماعي، جنگ‌هاي متعدد و كشمكش‌هاي سياسي و نظامي تا حد زيادي بر انديشه حساس بيروني اثر گذاشت.»

كتاب «تحقيق ماللهند» حاصل لكشركشي‌هاي سلطان محمود غزنوي و سفر اجباري بيروني به هند است. همچنان‌ كه ابوريحان بيروني خود در آثار متعدد متذكر مي‌شود، همواره از نزاع‌هاي سياسي، اجتماعي و قومي روز فاصله مي‌گرفت و زندگي علمي را بر ديگر امور روزمره ترجيح مي‌داد. در هر صورت، تبيين آراي معرفت‌شناختي، انسان‌شناسي، جامعه‌شناسي و دولت‌شناسي وي به غايت دشوار مي‌نمايد، ولي ضرورتي عاجل و ممكن است كه نگارنده كتاب به توصيف و تحليل آن پرداخته است.

در بخش ضميمه كتاب، متن كامل مقدمه كتاب «الجماهر في معرفة‌الجواهر» نيز به چاپ رسيده است.

كتاب‌هاي قرآن كريم، آثارالباقيه، ابوريحان بيروني، تاريخ مفصل ايران، كليات تاريخ ايران، چيستي علم، كشف‌الظنون، تاريخ فلاسفه ايراني، شرح حال‌ نابغه شهير ايران، مقدمه بر تاريخ علم، شرح حال رجال و مشاهير نامي ايران، احوال و آثار بيروني، معجم‌الادباء، ابوريحان بيروني پدر داروسازي، اختراعات و اكتشافات ابوريحان بيروني، يادنامه بيروني، تاريخ‌الفلسفه في‌الاسلام، چهار مقاله و ... از منابع مورد استناد نويسنده در تدوين اين اثرند.

در انتهاي اين اثر، علاوه بر خاتمه(نتيجه‌گيري)، نمايه‌اي از آيات، اعلام و موضوعات نيز درج شده است.

چاپ سوم كتاب «انديشه سياسي ابوريحان بيروني» در شمارگان 500 نسخه، 156 صفحه و به بهاي 31000 ريال راهي بازار نشر شد.