دکتر فرخ قهرمانی‌نژاد، عضو هیات علمی دانشکده علوم زیستی دانشگاه خوارزمی، در گفتوگو با خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) درباره وضعیت نقد کتابهای علمی اظهار کرد: در حوزه علوم پایه، کتابهای تالیفی کمی وجود دارد، بنابراین نقد نیز اندک خواهد بود. به‌عبارتی دیگر، ترجمه رونق بیشتری دارد که البته ترجمه نیز جای نقد دارد.
نقد علمی، نیازمند نشریه علمی است
وی با اشاره به اهمیت تولید نشریات علمی برای انعکاس نقد کتاب افزود: یک دانشمند یا متخصص هیچ‌گاه نقد خود را در روزنامه‌های کثیر‌‌النتشار منتشر نمی‌کند، بلکه یک نقد علمی، نیازمند یک نشریه علمی است. این در حالی است که در نشریات علمی ایران، ستونی برای انعکاس نقد کتابهای عملی درنظر گرفته نشده و انتشار نقد چندان باارزش تلقی نمی‌شود.
قهرمانی‌نژاد ادامه داد: علاوه بر نبود یک نشریه تخصصی برای انعکاس نقد، کتابی که درخور نقد و بررسی باشد نیز چندان در بازار وجود ندارد. به‌عنوان مثال، در حوزه سیستماتیک گیاهی که رشته اصلی بنده است، کتاب تالیفی اندک است و بیشتر آثار ترجمه‌ای هستند. البته بسیاری از مولفان نیز توانایی هضم نقد آثارشان را ندارند و این در حالی است که 90 درصد آثار تولیدی در حوزه علم، دارای اشکال محتوایی و حتی مشکلات ویرایشی هستند. برخی مولفان حتی در گذاشتن نقطه و ویرگول نیز دچار مشکلند.
لزوم آموزش شیوه نقد کتابهای علمی
مترجم کتاب «سیستماتیک گیاهی» با تاکید بر لزوم آموزش شیوه نقادی کتابهای علمی گفت: به‌نظر می‌رسد که آموزش شیوه نقد کتابهای علمی برای متخصصان حوزه‌های مختلف علم ضروری است، حتی رسانه‌های تصویری نیز در آموزش شیوه نقد صاحب نقش هستند.
وی در ادامه درباره نقد آثار ترجمه‌ای نیز اظهار کرد: تقویت جریان نقد کتابهای ترجمه‌ای، بسیار بااهمیت است، اما این نقد‌ها نیز فضایی برای انتشار ندارند؛ یعنی نشریه‌ای علمی برای نقد نداریم و البته جای نشریه‌ای مستقل به نام نشریه نقد برای بررسی همه کتابهای علمی در فضای دانشگاهی ما خالی است.
عضو هیات علمی دانشکده علوم زیستی دانشگاه خوارزمی، با اشاره به اثرات نقد کتابهای علمی افزود: مهم‌ترین اثر نقد، پیشگیری از به اصطلاح انتشار سَرسَری کتاب است. به عبارتی پیش از چاپ، نویسنده به دلیل آگاهی از وجود یک جریان نقد منسجم و علمی، کتابش را قبل از چاپ بازبینی می‌کند.
توزیع نامناسب کتاب دانشگاهی/ ایجاد نشریات تخصصی نقد
قهرمانی‌نژاد ادامه داد: سال‌های پیش، مرکز نشر دانشگاهی نشریه‌ای با عنوان «نشر دانش» منتشر می‌کرد که به نقد کتابهای دانشگاهی و علمی اختصاص داشت. نشریه‌ای که انتشار آن چندان نیز طول نکشید، اما قدمی در مسیر تقویت جریان نقد بود. این در حالی است که نشریات تخصصی نقد در اروپا علاوه بر معرفی کتاب، به بررسی نقاط ضعف و قوت کتاب می‌پردازند. تاثیر این شیوه نقد موجب می‌شود تا مخاطب نسبت به خرید کتاب نقد شده، تشویق شود.
وی درباره تاثیر نظام توزیع کتاب دانشگاهی کشور در تقویت جریان نقد کتابهای علمی نیز عنوان کرد: صنعت نشر کشور ما در حوزه توزیع کتابهای دانشگاهی، وضعیت مناسبی ندارد. کتاب تولیدی دانشگاه‌های شهرستان در پایتخت وجود ندارد، در نتیجه نقدی نیز بر این آثار صورت نمی‌گیرد.
مروری بر پرونده
مدیر پژوهشکده پوشش‌های سطح و فناوری‌‌های نوین، با اشاره به اهمیت ایجاد جریان نقد علمی در کتابهای تخصصی گفت: جامعه دانشگاهی برای نقد منابع دانشگاهی انگیزه ندارد. متن کامل گفتوگوی خبرنگار (ایبنا) با دکتر زهرا رنجبر را اینجـــــــــا بخوانید.
سردبیر فصلنامه نقد علوم محض و کاربردی معتقد است که برای تاثیرگذاری جریان نقد، وجدان بیدار جامعه و مجازات‌های قانونی باید به‌عنوان اهرم‌های بازدارنده عمل کنند. متن کامل گفتوگوی خبرنگار (ایبنا) با یونس کرامتی را اینجـــــــــا بخوانید.
مدیر خانه نقد کتاب ایران معتقد است که نقد بیشتر درباره یک اندیشه یا تحلیل یک اندیشه ارائه می‌شود که متاسفانه در حوزه علوم و فنون ما تولیدکننده اندیشه نیستیم و بیشتر داشته‌های ما اکتسابی است. متن کامل گفتوگوی خبرنگار (ایبنا) با جمشید کیا‌نفر را اینجــــــــا بخوانید.
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران، با اشاره به لزوم تغییر ساختار نظام آموزش عالی گفت: منتقد کتابهای علمی، باید از مشوق‌های معنوی بهره‌مند شود. متن کامل گفتوگوی خبرنگار (ایبنا) با دکتر میترا ذوالفقاری را اینجـــــــــا بخوانید.
استاد دانشکده فیزیک دانشگاه صنعتی شریف، معتقد است که نقد کتاب جزو وظایف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیست و این وزارتخانه فقط می‌تواند نقش حامی را در جریان نقد کتابهای علمی بازی کند. متن کامل گفتوگوی خبرنگار (ایبنا) با رضا منصوری را اینجــــــــــا بخوانید.
عضو هیات علمی و مدیر پیشین دفتر ارتباط با صنعت دانشگاه کردستان با انتقاد از وضعیت نقد کتابهای علمی گفت: شکل فعلی نقد در کشور ما، دانش یا اطلاعاتی را به مخاطب ارائه نمی‌کند درحالی‌که نقد باید مخاطب را به مطالعه متن اصلی مشتاق کند. متن کامل گفتوگوی خبرنگار (ایبنا) با عبدالحسین بصیره را اینجـــــــــــا بخوانید.
مدرس دانشگاه تهران، با اشاره به تمایل جامعه دانشگاهی به انتشار مقاله به جای تالیف کتاب گفت: منتقد صاحب‌نظر کتابهای علمی به دلیل بی‌توجهی به مقوله تولید کتاب بسیار اندک است؛ به طوری‌که برای پیدا کردنش نیازمند ذره‌بین هستیم. متن کامل گفتوگوی خبرنگار ایبنا با دکتر محمدحسین صبور را اینجـــــــــا بخوانید.
نظر شما