به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، شماره 176 ماهنامه تخصصی اطلاع‌رسانی و نقد و بررسی کتاب «کتاب ‌ماه تاریخ و جغرافیا» ویژه دی‌ماه 1391 از سوی موسسه خانه کتاب منتشر شد.

«سرسخن» این شماره با عنوان «ضرورت پژوهش در تاریخ و تمدن شبه‌قاره هند» از محسن معصومی، عضو هیات علمی دانشگاه تهران است. «مطالعه فرهنگ و تمدن ایرانی ـ اسلامی در شبه‌قاره هند، باید جزیی جدایی‌ناپذیر از مطالعات ایران‌شناسی به‌شمار آید، چراکه ایران و هند فرهنگی را در دوره اسلامی به‌هیچ‌وجه نمی‌توان از هم جدا کرد و مطالعه فرهنگ و تمدن ایرانی و اسلامی بدون توجه به شبه‌قاره، در حقیقت نادیده گرفتن بخشی مهم از فرهنگ ایرانی است.»

«نشست» شماره 176 به «ایران و شبه‌قاره» اختصاص دارد که در گفت‌وگو با سیدصادق سجادی و جمشید کیان‌فر است. سجادی درباره کم‌توجهی به موضوع شبه‌قاره در مطالعات تاریخی ایران، معتقد است: «راه حل این است که دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی مستقل که فقط منابع مادی آن را دولت تامین کند، تشکیل شود و تاریخ شبه‌قاره و روابط را با دنیای ایرانی مورد بررسی قرار دهد.»

کیان‌فر نیز درباره «ایران و شبه‌قاره» می‌گويد: «علی‌رغم ادعای ما درباره پیوند فرهنگی و هنری و ادبی و زبانی با شبه‌قاره، امروز سرزمین شبه‌قاره را که شامل پاکستان و بنگلادش و حتی قسمت شمالی آن است به‌درستی نمی‌شناسیم. پیوندمان با آن‌جا عملا قطع شده است.»

بخش «نظرگاه» با سه عنوان مقاله منتشر شده است. در مقاله «اسلام و تجربه تاریخی ملل مسلمان» نوشته «ایرا م. لاپیدوس» و ترجمه عباس احمدوند نوشته شده است: «در تحقیقات تاریخی اسلام، نزاعی لاینحل میان «شرق‌شناس» و آن‌چه من «اثبات‌گرایی» در نگارش تاریخ می‌خوانم، وجود دارد. در هر کدام از این انواع، پژوهش‌هایی متفاوت به انجام رسیده که اغلب با حساسیت‌ها و دریافت‌هایی ورای محدودیت‌های هر حیطه علمی است.»

در بخشی از مقاله «بررسی منابع جغرافیای تاریخی کشمیر» به‌قلم منیژه ربیعی آمده است: «کشمیر در شرقی‌ترین منطقه جهان اسلام واقع شده و حصاری از کوه‌های مرتفع آن را احاطه کرده‌اند. در گذشته دانسته‌ها درباره این سرزمین دور از دسترس، ناچیز بود. اطلاعات کتاب‌های جغرافی‌نویسان مسلمان کم و غالبا نادرست و غیرقابل استناد بود.»

«معرفی کتاب‌های تاریخی دوره سلطنت دهلی» به‌کوشش رقیه روشن، مقاله سوم بخش «نظرگاه» به‌شمار می‌رود که تالیف‌های مختلف این دوره زمانی را معرفی کرده است. در اين بخش آمده است: «وجه غالب در تاریخ‌نگاری هند اسلامی، سیطره زبان فارسی و دیدگاه‌های تاریخ‌نگارانه ایرانی است. بنابراین می‌توان ادعا کرد که شروع تاریخ‌نگاری در شبه‌قاره هند متاثر از تاریخ‌نگاری ایرانی و به زبان فارسی بوده است.»

«کنکاش» ماهنامه «کتاب ماه تاریخ و جغرافیا» به مقاله‌ای با عنوان «دکن میعادگاه فرهنگی ایران» از علی موذنی به بررسی کتاب «فرهنگ و  تمدن ایرانی ـ اسلامی دَکَن در دوره بهمنیان» پرداخته است. «زبان دکنی از نظر زبان‌شناسی همانند زبان فارسی متعلق به گروه زبان‌های هندوایرانی است و به‌همین دلیل، وابستگی و قرابت فراوانی با فارسی دارد. این زبان بیشتر میان مردم بومی دکن رواج داشت.»

دیگر مقاله این بخش «درآمدی بر ایران‌شناسی» نوشته بهرنگ ذوالفقاری به کتابی با همین نام از زهره زرشناس پرداخته است. «اصرار بر سر معلوم کردن این‌که انگیزه فلان ایران‌شناس از یک عمر تحقیق خدمت به استعمار بوده است یا دانش‌دوستی ما را به‌جایی نمی‌رساند... باید ضمن توجه و یادگیری دقت، باریک‌بینی و روش‌های علمی اروپاییان، از خرده‌نگری ایران‌شناسی غربی و از جزمیت ایران‌شناسی روسی پرهیز شود.»

در مقاله «هند باستان» به‌قلم احمد ابوحمزه، کتاب «باستان‌شناسی شبه‌قاره» آمده است: «گستره آثار تمدنی سندی ـ هاراپایی از قلمرو تمدن‌های مصری و بین‌النهرینی پهناورتر است... محوطه‌های این تمدن به دو گروه اصلی و عمده شمالی یعنی منطقه پنجاب، که شهر عمده آن هاراپا است، و گروه جنوبی سند، که مرکز اصلی آن موهنجودارو است، تقسیم می‌شود.»

آخرین مقاله «کنکاش» این شماره از کتاب‌ماه، «تیمور و خاندانش» نوشته بهزاد اصغری اناری، به کتاب «تیموریان» و مساله نزاع‌های جانشینی بعد از تیمور اختصاص دارد. «نویسنده علی‌رغم ارایه متن ساده و روشن، در ذکر بعضی از اسامی خاص و نام‌های مکان، صورت غیرمتعارفی به‌کار برده است که گاهی ممکن است موجب اشتباه خواننده باشد.»

«بازتاب» شماره 176 ماهنامه «کتاب‌ ماه تاریخ و جغرافیا» در چهار مقاله با نام‌های «سویه‌های تمدن و تاریخ» از مرضیه سلیمانی، «دست‌نویس‌های مغولان در هند» نوشته پروین رستمی، «ایران و هند» به‌قلم لیلا امینی و «موسمی‌های آسیا» به‌کوشش ایمان روستا، به‌معرفی چند کتاب می‌پردازد.

«تاریخ همایونی» از محمد حسن‌نیا در بخش «یادگار ماندگار» و «بیرونی و علم اقلیم‌شناسی» اثر حسن ذوالفقاری از بخش‌های دیگر این ماهنامه‌اند. «پرتوهای تلاش» کتاب‌ ماه به «پرونده‌ای در عدلیه» نوشته امین ترویان و «ایران‌پژوهان ژاپنی» از نسرین میرآخورلو اختصاص دارد.

«فرهنگ ایرانی ـ اسلامی دکن» در گفت‌وگو با محمدحسین ساکت، سیدصادق سجادی، محسن معصومی و حبیب‌اله اسماعیلی نیز در بخش «نقد و بررسی کتاب» ماهنامه آمده است. «همین ‌ماه» با عنوان‌های «کوتاه از تاریخ» و «پیشخوان» بخش‌های پایانی این شماره‌اند. همچنین «چکیده انگلیسی» برخی مقاله‌ها نیز در برگ آخر «کتاب‌ ماه تاریخ و جغرافیا» آمده است.

شماره 176 ماهنامه تخصصی اطلاع‌رسانی و نقد و بررسی کتاب «کتاب ماه تاریخ و جغرافیا» در 101 صفحه و بهای یک‌هزار و 500 تومان از سوی موسسه خانه کتاب منتشر شده و در دسترس علاقه‌مندان قرار گرفته است.