به‌گزارش خبرگزاری کتاب ایران‌(ایبنا)، نمایشگاه مجازی کتاب تهران که برای نخستین بار در بهمن ۹۹ برگزار شد، این امکان را فراهم کرد تا فعالان حوزه نشر بتوانند روی نحوه برگزاری نمایشگاه کتاب، نقد و بررسی‌های جامع‌تری نسبت به سال‌های گذشته انجام بدهند. امکان دسترسی مخاطبان مناطق دور از مرکز به کتاب‌های جدید و پوشش نیاز افرادی که شاید پیش از این امکان استفاده از نمایشگاه بین‌المللی کتاب را نداشتند، از نقاط قوت نمایشگاه مجازی کتاب بود. از طرفی ناشران با مشکلات جدیدی در این نمایشگاه روبه‌رو شدند؛ رسیدگی به حجم بالای سفارش‌ها و همکاری با شرکت پست برای بسته‌بندی کتاب‌ها و ارسال آن‌ها برعهده ناشران بود، همچنین مخاطبان امکان مشاهده تازه‌های نشر بدون جست‌وجوی دقیق عنوان را در سایت نمایشگاه نداشتند. برگزاری دومین دوره نمایشگاه مجازی با خود حامل مطالبه برای رفع مشکلات دوره نخست و تکمیل فرایند خرید و استفاده از آن خواهد بود.
 
شهرام جهانگیری، مدیر انتشارات چترنگ به این نکته تاکید دارد که اگر ناشران بتوانند کتاب‌ها را سریع منتشر کنند، کتاب‌ها در چند روز نمایشگاه فروش خواهد داشت؛ اما همیشه بعد از نمایشگاه، فروش دچار رکود شدید خواهد شد.
 
ناشران دوران سختی را از نظر دسترسی به کاغذ برای چاپ کتاب، تعطیلی‌های مکرر و قرنطینه شهر به دلیل همه‌گیری بیماری کووید ۱۹ و مشکلات حاصل از آن برای همکاری با چاپخانه‌ها و توزیع کتاب در کتاب‌فروشی‌ها می‌گذرانند. به نظر شما در چنین شرایطی ناشران برای شرکت در دومین نمایشگاه مجازی کتاب آمادگی دارند؟
نخستین دوره نمایشگاه مجازی بهمن ۹۹ برگزار شد و هنوز در فاصله خیلی کوتاهی نسبت به نخستین دوره از این رویداد هستیم. ناشران باید برای نمایشگاه کتاب آماده بشوند؛ خصوصا که شرکت ناشران در نمایشگاه مجازی احتیاج به تدارک شبانه‌روزی دارد. اولین دوره نمایشگاه به‌خوبی پیش رفت؛ اما اگر این نمایشگاه بخواهد برای دومین بار و به همان سبک برگزار بشود، با توجه به موج کرونایی که در کشور ایجاد شده، با مشکلاتی روبه‌رو خواهد شد.

از سوی دیگر من با اینکه در فواصل کوتاه مخاطب را با تخفیف مواجه کنیم، مقداری مشکل دارم؛ زیرا در این شرایط کتاب‌فروشان زمین می‌خورند. نمایشگاه بین‌المللی کتاب سالی یک‌بار بود و مردم در آن دوره از تخفیف استفاده می‌کردند و تا سال آینده که برگزار بشود، منتظر می‌ماندند. ممکن است این روند به‌صورت کوتاه‌مدت به نفع ناشر باشد؛ اما می‌دانم که در بلندمدت به‌نفع منِ ناشر نیست.

مضاف براین‌که بعد از نمایشگاه مجازی کتاب هم طرح زمستانه کتاب برگزار شد. این‌ها همه به ناشران و کتاب‌فروشان کمک می‌کند؛ اما در چنین روندی مخاطب دائما منتظر تخفیف است. اینکه همه ناشران سایت زده‌اند و با تخفیف کتاب می‌فروشند -البته ما با تخفیف نمی‌فروشیم- می‌تواند آثار مخربی داشته ‌باشد. تکلیف کتاب‌فروش چه می‌شود؟ آن‌ها نابود می‌شوند و زمانی که شرایط خاص همه‌گیری بیماری کووید۱۹ گذشت، ناشران باید بتوانند کتاب‌هایشان را بفروشند. اگر ارائه تخفیف با این وضعیت ادامه پیدا کند و تخفیف‌های شدید در فواصل کوتاه ارائه شود، مخاطب به کتاب‌فروشی نمی‌رود.
 
به نظر شما دومین نمایشگاه مجازی کتاب باید چگونه و کی برگزار شود؟
شاید می‌خواهند برگزاری نمایشگاه مجازی را به زمان برگزاری نمایشگاه فیزیکینزدیک کنند که در این صورت فاصله نمایشگاه نخست و دوم خیلی کوتاه خواهد بود. اگر مسئولان برگزاری نمایشگاه کتاب بخواهند نظم سالانه این نمایشگاه را حفظ کنند، باید امسال در فاصله بیشتری نسبت به ماه‌های نخست سال، نمایشگاه مجازی را برگزار کنند. اگر قرار به برگزاری دومین دوره نمایشگاه مجازی کتاب باشد، ناشران سعی می‌کنند کتاب‌ها را سریع منتشر کنند تا در چند روز نمایشگاه، فروش داشته باشند. اما بعد نمایشگاه، فروش دچار رکود شدید خواهد شد. فکر نمی‌کنم از نظر زمانی این فاصله کوتاه مناسب باشد. همچنین همان‌طور که گفتم، با ایده برگزاری نمایشگاه مجازی و طرح‌های فصلی متعدد در طول سال -که با ارائه تخفیف همراه‌اند- موافق نیستم.

از طرف دیگر در چهار سال اخیر، در بدترین دوره ممکن در زمینه تهیه کاغذ هستیم. اصلا نمی‌توان کتاب جدید را چاپ و عناوین قدیمی را تجدید چاپ کرد. قیمت کاغذ، فضایی و عجیب است. نمی‌توان فرض کرد که برای کتاب چه قیمتی مناسب است. بسیاری از ناشران را می‌شناسم که منتظر هستند تا قیمت کاغذ به ثبات برسد و بتوانند کتاب‌هایشان را چاپ کنند. در شرایط همه‌گیری شدیدتر بیماری کووید۱۹ و بحران شدید کاغذ، انگیزه‌ای در ناشران برای چاپ عنوان‌های جدید آمادگی نمی‌بینم. عنوان‌های جدید را با تردید به چاپ می‌دهم؛ زیرا کتاب‌فروشی‌ها بسته هستند و فروش مشکل است.
 
به‌نظرتان تعداد مخاطبان نمایشگاه در چنین وضعیتی به چه صورت خواهدبود؟ آیا به اندازه نخستین نمایشگاه مجازی کتاب مخاطب خواهد داشت؟
بعید نیست که مخاطب داشته باشد. اگر از زاویه مخاطب نگاه کنیم، متفاوت است. هیچ‌کس از تخفیف ناراحت نمی‌شود. همه دوست دارند که خریدهای خود را با تخفیف انجام بدهند. اگر با مخاطبان صحبت کنید، می‌بیند که ممکن نیست مخاطبی پیدا بشود که با تخفیف مخالف باشد. نمی‌توان مخاطبان را مقصر دانست، اما درباره اینکه چرا کتاب را از ناشر غیرمعتبر می‌خرند؛ چرا کتاب سالم را نمی‌خرند و روند کتاب‌سازی ادامه پیدا می‌کند، می‌توان با مخاطب صحبت کرد.

احتمالا اگر دومین دوره نمایشگاه مجازی برگزار شود، استقبال خوبی از آن خواهد شد. در بهمن ۹۹ هم استقبال بالا بود و وجه مثبت نمایشگاهی که پشت سر گذاشتیم، این بود که به خیلی از نقاط دور که دسترسی به کتاب‌فروشی نداشند، کتاب فرستاده ‌شد. این خیلی خوب بود؛ اما باید برای تامین نیاز این مخاطبان فکر دیگری کرد.
 
شما به‌عنوان ناشر برای دور دوم نمایشگاه مجازی، با درنظرگرفتن تجربیات دوره نخست، آیا برنامه‌ریزی خاصی کردید و آیا می‌توانید آن را اجرایی کنید؟
اصلا فکر نمی‌کردم نمایشگاه مجازی به این زودی‌ها برگزار بشود. خیلی دوست داشتم که همه‌گیری زودتر تمام بشود و بتوانیم نمایشگاه فیزیکی را برگزار کنیم. به‌ همین دلیل برای نمایشگاه مجازی دوم خیلی فکر و برنامه‌ریزی نکردم. نمایشگاه مجازی باید سازوکاری برای مناطق دورافتاده داشته‌باشد و مکمل نیاز دسترسی مناطقی به کتاب باشد که دسترسی به کتاب‌فروشی ندارند. البته اگر دومین دوره نمایشگاه مجازی کتاب برگزار بشود ما هم اقدامات خاص آن را انجام خواهیم ‌داد.