"ايران در اوايل عهد ايلخانان، عصر نوزايي"، نام كتابي است كه به قلم "جورج لن" مؤلف انگليسي به رشته تحرير درآمده و توسط دكتر "سيد ابوالفضل رضوي" و "شاهرخ فرازي" به فارسي برگردانده شده است.
وي در ادامه افزود: "جورج لن" در اين كتاب اوضاع سياسي، اجتماعي و فرهنگي و ادبي ايران در عهد "هولاكو" (63-654هـ.ق) و "آباقا" (80-663هـ.ق) را مورد بررسي قرار داده و به اين نتيجه رسيده است كه تكوين حكومت ايلخاني در نيمه دوم قرن هفتم هجري به لحاظ تحولاتي كه با خود داشته است موجب نوعي رنسانس در تاريخ ايران بعد از اسلام شده است.
"رضوي" خاطرنشان كرد: نگارنده اين كتاب كه ميان دوره هجوم مغولها با دوران حكومت ايلخانان تفاوت ميگذارد، معتقد است كه عليرغم نظرات شايع، ميبايست عهد حكومتگري مغولها را از عهد هجوم آنها متمايز كرد و هر دوره را با ملاحظات خاص همان دوره مورد مطالعه قرار داد.
وي در ادامه افزود: از نگاه "جورج لن" در دهههاي نخستين حكومت ايلخانان، ايران يك مركز فكري و فرهنگي بود و در سطح جهاني و در سطح منطقهاي نقش سياسي فعالي ايفا ميكرد.
"رضوي" به هدف مؤلف اشاره كرد و ابراز داشت: هدف مؤلف اثبات اين فرضيه است كه ورود هولاكو، به عنوان يك مغولي فاتح و غارتگر تلقي نشد، بلكه به عنوان پادشاهي محبوب با استقبال عمومي مواجه شد و پيدايش حكومت ايلخاني در حيات اقتصادي و فرهنگي ايران نوزايي چشمگيري را به همراه آورد.
وي به عناوين فصلهاي كتاب اشاره كرد و گفت: كتاب در نه فصل تدوين شده و در فصل اول كتاب با يك نگاه انتقادي به معرفي و بررسي مهمترين منابع عصر ايلخاني (با توجه به فرضيه مورد نظر خويش) پرداخته و به ويژه منابع ارمني و گرجي را مورد نظر قرار داده است و تمامي هم نويسنده در اين فصل در اين جهت است كه گزارشهاي منابع را با يك رويكرد انطباقي بررسي كرده و به خواننده معرفي كند.
"رضوي" به فصل دوم كتاب با نام عقوبت آسماني يا مشيت الهي اشاره كرد و افزود: در اين فصل ضمن طرح مسأله مورد نظر خويش كه همانا نگاه خوش بينانه رعايا نسبت به موج دوم هجوم مغول و ورود هولاكو به ايران است؛ به ارزيابي جايگاه هولاكو در ساختار قدرت مغولي مي پردازد و نگاه مثبت مغولها نسبت به رعايا را مورد نظر قرار ميدهد. تلاش هولاكو در جلوگيري از تخريب و كشتار و به عكس سعي در احيا و آباداني قلمرو متصرفين و حتي رفق و مدارا با اسماعيليان نزاري از جمله مواردي است كه با بررسي آنها سعي در ارائه ديدگاه مثبتي از عصر آغازين حكومت ايلخانان كرده است.
وي در فصل سوم كتاب به سقوط بغداد و پيامدهاي آن اشاره كرد و گفت: در اين فصل ديدگاههاي مختلف در خصوص نقش ايرانيان و شيعيان در ماجراي نابودي خلافت را بررسي و چگونگي عملكرد مغولها را در ماجراي فتح بغداد مطرح ميكند و نوعي نگاه اعتدالي هولاكو و حسن سلوك وي را از نظر ميگذراند.
مترجم كتاب به فصل چهارم و پنجم پرداخت و اذعان داشت: در فصل چهارم، كشمكشهاي ايلخانان با دشمنان خارجي اعم از مماليك، فرمانروايان اولوس جوجي و حاكمان اولوسهاي جغتايي و اوكتايي را بررسي ميكند، به ويژه ادعاهاي خاندان جوجي در مورد ايران و كشمكش هايي كه در اين جهت با هولاكوئيان داشتهاند را با نگاهي جامع از نظر ميگذراند و تلاشهاي مماليك و اولوس جوجي در جهت اتحاد عليه ايلخانان را نيز مورد نظر قرار داده است. همچنين در فصل پنجم سه ايالت كرمان تحت حاكميت قراختائيان، فارس تحت نظر سلغوريان و هرات تحت حاكميت خاندان كرت را به عنوان نمونه برگزيده و اوضاع سياسي، اقتصادي و اجتماعي هر ايالت را با توجه به نوع رابطه اي كه با دربار ايلخاني داشتهاند مورد مطالعه قرار داده است.
وي در ادامه به فصل ششم و هفتم اشاره كرد و گفت: در فصل ششم به جايگاه خاندان جويني در ساختار حكومت ايلخاني پرداخته و نقش تعيين كننده آنها را در احياي فرهنگ و ادب ايران و رونق اقتصادي و اجتماعي قلمرو ايلخاني مطالعه كرده است. همچنين در فصل هفتم به موقعيت ويژه خواجه نصيرالدين طوسي و جايگاه علمي او در ايران قرن هفتم هجري پرداخته و سهم وي در ارتقاي دانش هاي مختلف را از نظر گذرانده است.
"رضوي" در خاتمه سخنانش به فصل هشتم و نهم پرداخت و افزود: فصل هشتم شعرا، صوفيان و قلندران نام دارد و در جاي خود بسيار جالب است و ضمن نشان دادن رونق ادبي و فرهنگي عصر آغازين ايلخانان به تأثير شرايط موجود در ظهور جوي آزاد در عرصه فكري و اجتماعي كه در پرتو آن شعرا و متصوفه قادر به ارائه ديدگاهها و نقطه نظرات انتقادي خود بوده پرداخته است و روابط نزديك خاندان جويني با اين دسته از اقشار جامعه و سهم حمايت آنها در تعالي موقعيت ايشان را بررسي كرده است. همچنين در فصل نهم با عنوان بازگشت پادشاه در قالب نوعي نتيجهگيري به بحث مهم مورد نظر خويش كه آمدن هولاكو با خوشايندي عام همراه بود و تلاشهاي او و فرزندش، آباقا به ظهور شرايطي پويا انجاميد پرداخته است.
نظر شما